Musikaren transmisio moduak aldatzen ari diren era berean, euskal musikaren irakasbide berri baten beharra sumatzen zuten Arteola kultur elkartekoek. Aspaldi batean bertatik bertara ezagutzen ziren euskal kantuak. Haurrak amak abestutako kantuak belarriz ikasi izan ditu beti, edo herriko festetan plazan dantzatu. Egun ordea hutsune bat ikusten zuten transmisio bide horietan eta musika hezkuntza ez arautuan aurkitu dute horretarako tresna egokia.

Azken 50 urteotan euskal kantagintza modernoak sortu dituen 230 kanta eta doinuen aukeraketa egin dute eta modu didaktikoan sistematizatu dute liburu eta DVD-ROM batean. Hori guztia, hiru hizkuntzatan emana dator: euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez.

Hainbeste izanik 230 aukeratzea oso zaila izan zaie, agian zailena. Aukeraketa hori egiteko bi gauza hartu dituzte kontuan; batetik balore sinboliko handikoak izatea, baina horrez gainera, pieza horiek balore didaktikoa izatea ere bilatu dute. Horiek dira euren ustez ezinbesteko baldintzak kantuen transmisio egokia egiteko.

Kantu horiek estilo ezberdinak jorratzen dituzten 85 egilerenak dira. 8 ataletan bereizten dira: orkestra, gitarra eta ganbara musika, trikitixa, rocka, pianoa, dantza eta Oskorri eta Hiru Truku taldeenak.

Besteak beste Michel Labegerieren Astoa balaan edo Hertzainaken Aitormena dira tartean, baina erreferentzia horien artean aktualagoak diren beste batzuk ere badira; esaterako Kuraiaren Bizi gera edo Berri Txarrak taldearen Biziraun.

Horiez gain, euskal musika garaikidea osatzen duten beste hainbat ere badira, Benito Lertxundi, Mikel Laboa edo Laja eta Zabalaren trikiti doinuak ere aurki daitezke. Aurrerantzean gehiago ere izango dira, egitasmoa ez delako orain ixten eta apurka-apurka berritzen joango direlako. Lau urtetan 1.000 erreferentzia biltzea gustatuko litzaieke.

Material honek doinu bakoitzaren bi bertsio ezberdin biltzen ditu: jatorrizko grabaketaren zati luze bat ikasleak entzun ahal izan dezan, baina baita MIDI formatuan digitalizatutako bertsio osoa ere.

Partiturak editore berezi batekin datoz, informatikoki musika tresna ezberdinentzat moldaketak egin ahal izateko.

Gainera, kantuaren testuingurua osatzen duen guztiari buruzko azalpen idatzia ere badakar: taldea edo musikariaren biografia eta diskografia, kantu bakoitzaren letra, diskoaren azala, taldearen argazkia…

Bestalde, zati teknikoago bat du, fitxa didaktiko musikala. Fitxa honek, kantuaren egitura morfosintaktikoa aztertzen laguntzen dio ikasleari. Adibidez, «tresilloak» zer diren ikasiko du fitxa teknikoari esker eta ondoren, egitura hori erabiltzen duen abesti batekin «tresillo» horiek praktikatu ahal izango ditu.

DVD-ROMak eta liburuak biltzen dute egitasmoaren muina, baina www.ahobetekanta.arteola.com webgunean ere pieza bakoitzaren letrak, partitura pdf formatuan, argazkia eta informazio guztiaren laburpentxo bat eskaintzen da.

Informatikari esker egin ahal izan dute hain lan osoa. Informatikagatik ez balitz ezin izango lukete hainbeste informazio eta partitura liburu batean editatu. «Kalkuluak egin ditugu eta gutxi gorabehera 4.000 orrialde inprimatu beharko genituzke. Hori oso garestia da eta hartzaile oso gutxi izango lituzke. Orain arte ez da horrelako zerbait egin, ez zelako inorentzat errentagarri, dirulaguntzarik gabe inor ez delako ausartu horrelako zerbait garatzen. Normala da, ezinezkoa baita horrelako zerbait merkaturatzea», dio Josu Zabala, egitasmoaren zuzendariak. Euskarri elektronikoari esker hori guztia DVD batean sartu ahal izan dute.

Hertzainak taldean ezagun egin zen Josu Zabala da proiektuaren buru. Taldea utzi zutenetik beste hainbat proiektutan aritu da, besteren artean Arteola elkartean. Elkarte hau orain urte batzuk sortu zen, euskal herri kultura era moderno batean ulertuta transmititzeko, sustatzeko eta garatzeko gune sinboliko bat sortu asmoz. Euskarazko sorkuntzaren eta herri kulturaren egoeraz kezka agertu duten hainbat kultur eragile eta sortzaile bildu ditu.

2004an Pamielaren eskutik heldu zen Arteolak bultzatu zuen lehen emaria: Littera&Musika bilduma. Iraganeko hitzak orainera ekarri zituzten, euskal literatura eta musikaren eremua gaurkotu zuten lau disko libururen bitartez. Jorge Oteizari egindako omenaldi bat, Xabier Letek musikatutako poemak, Pott bandaren lana eta Irigarairen testuak dira.

Aho bete kantu Arteolak koordinatu duen lana izan bada ere, musikaren alorreko pertsona askok parte hartu dute erronka honetan. Aspaldi egin nahi zen zerbait da eta gogoz hartu dute herri musikaren ondarea biziberritzeko eta duintzeko urrats hau. Herri musikaren inguruko harreman sarea berreraikitzen lagundu du.

Aukeraketa egiteko eta material hori guztia beharrizan pedagogiko eta akademikoetara moldatzeko, musika eskoletako irakasle, abeslari, musikari, moldatzaile eta kazetariz osatutako lan talde anitza izan dute lagun.

Orain bi urte eman zituen proiektu honek bere lehen pausuak. Dokumentazio lan handia egin dute izan ere, kantuen aukeraketa egin eta moldaketak egin aurretik. 60ko harmarkadatik hona musika garaikideak eman duenaren perspektiba zabala lortzeko denbora asko hartu dute interprete horien guztien lana eta beste askorena sakon aztertzeko.

Guztien artean eta pixkanaka ondare hori guztia gizarteratu gura dute, baina horretarako lehen pausoa euskal musika eskolen bidez eman nahi dute. Orain bi aste banatu dute materiala Euskal Autonomi Erkidegoko udal musika eskoletan eta hurrengo ikasturtean jarriko dute martxan lehenengoz. Aurrera begira, Nafarroan eta Iparraldean ere zabaldu nahi lukete.

Lehen sentsazioa ona izan da, baina oraindik goiz iruditzen zaie balorazioak egiteko, produktuaren promozioa egiten hasi baino ez direlako egin. Urtebete behintzat itxaron beharko da lehen ebaluaketa egiteko.

Emaitzarekin pozik da hala ere Josu Zabala. Lan hau modu berritzaile eta gaurkotuan egin nahi zuten eta lortu egin dutela dio: «Irakasleak partiturak askatasun handiz erabiltzeko modua izango du; izan ere, ‘Finale’ izeneko musika editore baten bitartez taldean eta musika tresna ezberdinekin batera jotzeko nahi adina aldaketa egiteko aukera ematen zaio. Horrela, eskoletan, orain arte ez bezala lan egin ahal izango dute».

Berez, legeak agintzen du herri musika hezkuntza ez arautuaren bitartez transmititu behar dela, baina material hori ez zen existitzen. Horregatik, Euskal Herriko Musika Eskolen Elkarteak asko eskertu du lana, horrelako zerbaiten falta sumatzen zutelako. Horregatik, oso gertutik jarraitu dute egindako lana eta eurek ere parte hartu nahi izan dute.

Herri musika lantzeko irakasgai hori hezkuntza ez arautuan falta izatea oso larria iruditzen zitzaien Arteolakoei, musika irakasteko, klasikoa bezain egokia edo egokiagoa iruditzen zitzaien herri musika. Gainera, ikaslearentzat identifikatiboagoa izango zela iruditzen zitzaien, Mozart edo Beethoven baino hurbilagoa zaielako eta ulertzen errazagoa egiten zaielako.

Hemendik aurrera musika irakatsi eta ikasten dutenek edo besterik gabe euskal kantutegiaz gehiago jakin nahi dutenek, badute tresna eremu zabal hori hobekiago ezagutzeko.