Hogeita bat urte. 1989an gertatu zen. Istripua tragedia bat izan zen, baina poz handiak ekarri dizkio nire familiari. Handi egin naute, famatu. Neska-lagun batek esaten zidana: «Fama handiagoa daukat, dirua baino». Berdin esan dezaket nik. Kontua da orain hemen nagoela, nire historia kontatzeko moduan. Hamabost urte dira kirol-ibilbidea hasi nuenetik, eta zoragarria izan da: zailtasunak izan ditut, baina asko ikasi dut oztopoetatik ere. Hasieran dena zen frustrazioa. Dena zigorra iruditzen zitzaidan, bakarrik uzten nindutela, aterik ez zidatela zabaltzen… egun gogorrak izan ziren.

Hanka neukanean ez nuen ezagutzen minusbalioa duen jendearen mundua. Bada esaera bat: «Inork ez daki zer daukan, galtzen duen arte». Alegia, ez dakigu zer den goseak egotea, goseak egon ez bagara. Jendeak ez daki zer den hotza, kale gorrian lo egin behar izan ez badu. Ez daki zer den giza sentimendua, senideren bat galdu ez badu. Ez daki zer den gaitz larria, seniderik izan ez badu gaixorik luzaro.

Ados nago. Arbolak bezalakoak gara: jaio, hazi eta ugaldu egiten gara, fruitu ematen dugu. Baina nik esaten dudana: hain denbora gutxi ematen digu bizitzak »denbora gutxi, zoritxarrez», jabetzen garenerako berrogeita hamar urte ditugu, gauza asko egin nahi ditugu… baina astirik ez, ordea. Nik, hamar urtean egin ez nuena, eginahalean saiatuta ere, azken bostean egin dut. Eta, diot nik, ze poz nire herriarentzat, Venezuelarentzat, hasiera-hasieratik lagundu izan balidate nire bidean!

1991tik 1995era makulu gainean ibili nintzen korrika Venezuelan, maratoiak egiten eta jendeari ohar egiten: «Bagara! Gu ere bizi gara!». Eta gurpil-aulkia inguratu nahian, gainerako minusbaliatuek gurpil-aulkian korritzen zuten eta. Kanguru-lanak ere egin nituen hastapenean, itsuei lasterka laguntzen. Behin, argazki zoragarria egin ziguten, gu apenas konturatu gabe. Ni, beti, gu ere baginela aldarrika. 70 kilometroko ibilaldia egin nuen, Venezuelako errepiderik luzeenean, 4.000 metrotik gora, jendea ohartarazten, gauza asko egiteko gaitasuna genuela hots eginez. Errepide bakartuan balentriak egiteak ez zuela balio konturatu nintzenean, hiriburura joan nintzen, Caracasera.

Esango dizut. Han, udalarentzat egin nuen lan, minusbaliatuentzako programa batean, baina hura ez zen atarramentua. Gogoan dut esan zidatela: «Hor ez zagok bada minusbaliatuentzako legea!». Bai, legea… ez alferrik! Tituluan bertan sailka gintuzten: «Ezgaituentzako legea». Horrelaxe zioen, bai, «ezgaituak»; ez minusbaliatuak ez ezer. Legeak berak ezgaitu gintuen. Horrela, nola bada? Legeak ez zuen bide luzea egin. Kaxan sartu zuten eta kito. Nik, hartu beste zenbait lagun eta Venezuela korritu nuen 115 egunetan. Neu nintzen taldeko lider. Ez nintzen ez psikologo eta ez psikiatra, baina denak zuzendu nituen. Hitzaldiak egin genituen eskola, lizeo, unibertsitate, kartzela, enpresa pribatu, alkatetza, gobernamendu, prentsa, irrati eta telebistetan. Denetan. Horixe izan zen gure lana 115 egun haietan. Zortzi lagun abiatu ginen, eta hiru iritsi. Beste minusbaliatu bat eta biok eta, gurekin batera, beste morroi bat, guri laguntzeko ardura zuena. Eta amaieran delako morroiari esan niona: «Egin duzu, baina gaizki. Asko geratu dira bidean. Denok egiten ditugu okerrak, ez gara perfektu, baina hobeto lan egin behar zenuen. Guk mezu bat generaman, hau ez da libertinajea edo denbora-pasa». Horrela, bateko eta besteko aldarria, ezagun egin nintzen. Eta, halako batean, Miss Unibertso hura ezagutu nuen, Irene Saez.

Bai. Irene Saez, Miss Unibertso 1981. Gero, Caracas alderdi bateko alkatesa izan zen, eta Venezuelako lehendakari-gai. Hura bai andrea, gaitasun handikoa, aparta. Udalarentzat egiten ari nintzen lan hura utzi eta banketxean hasi nintzen, diru kontaketan. Han, harreman estua izan nuen Irenerekin, eta asko lagundu ninduen. Maratoiak korritzen segitu nuen, eta biatloiak egiten hasi nintzen, eta triatloiak… Eta, aurrerago, protesi bila hasi nintzen, Ireneren laguntzarekin. AEBetan bilatu nuen protesia, eta harako bidaia-proiektua ere aurkeztu nion Ireneri. Hark bideratu zuen dena. Eta, egun batean, hots egin zidan: «Victor! Lortu diagu, dirua zeukaagu!». 14.000 dolar eman zizkidan Irenek. Baina AEBetara ailegatu nintzenean… protesia ez zen protesia.

Lehiaketa egiteko protesia behar nuen nik, ez arrunta.

Orduan ere, betiko Jainko hori izan nuen lagun. Gizon batek entrenatzen ikusi ninduen behin. Batzorde paraolinpiarreko kidea zen, eta Miamiko Unibertsitateko lan-mintegi bat aipatu zidan. «Etortzekoak dira txapeldun paraolinpikoak, 92an Bartzelonan lehiatu zirenak. Bizikletan nola ibili erakustaldia egitera datoz eta ziklistekin hitz egitera. Protesien abantailak ere aztertuko dituzte mintegian». Eta joan nintzen. Neu izan nintzen korri egin nuen bakarra! Kar, kar, kar! Eta nire historia kontatu nien. Ingelesik batere ez nekien, baina eskuez baliatu nintzen. Eta nire curriculuma erakutsi nien.

Bai. Horiek inguratzen saiatu naiz beti. Eta amerikar haiek: «Nola liteke morroi hau joan deneko bost urtean makuluetan ibiltzea maratoiak egiten!». Hau ere galdetu zidaten: «Eta hire herriak ez al dik laguntzen?». «Ez, beste premia batzuk ditiztek. Ez ziek ardura!». Eta niri laguntzea erabaki zuten. Protesia egin zidaten. Berehalaxe erakutsiko dizut, motxilan ekarri dizut eta… Horrela hasi zen nire bidea. Handik egun batzuetara nazio mailako txapelketan parte hartu nuen, AEBetan. Eta hango emaitzen ondorioz, Venezuelaren izenean Sidneyra joateko sailkatzea lortu nuen, bai atletismoan eta bai ziklismoan.

Zaude! Behin, txartela hartu nuen Miamitik Filadelfiara joateko, ziklismo-jaialdi bat aitzakia. Sidneyko olinpiadetara joateko laguntza behar nuen: bizikletak eta materiala behar nituen… Emakume batek erosi zidan Filadelfiarako hegazkin-txartela. Izan zen gizon bat, ni Filadelfiara eramateko asmoa zuena; gero ezina gertatu zitzaion eta, orduan, nik, zerura begiratu eta «Jauna!, zurekin joan eta zurekin etorri!» esan eta joan nintzen Filadelfiara. Motxila hartu eta gatza! Ez nekien granorik ingelesez, baina heldu nintzen. 42 dolar neuzkan. 20, aireportutik hiri-erdialdera joaten gastatu nituen. Jaialdia zeneko lekura heldu, sartu, eta ez nuen ezer entenditzen. Ez nuen ezer lortu, lezio handi bat ikasi ez bada.

Igande goizean goizago, plaza batean jarri nintzen, bularkiak eta saltxitxa haiek jaten. Benjamin Franklinen monumentua zegoen plaza hartan. Inguruan, Abraham Lincolnen oroitarria. Eta eskola etorri zitzaidan gogora. Nola, historia unibertsala ikasten genuenean Franklin eta Lincoln azaltzen zitzaizkigun. Eta, ni, Victor Hugo, haien omenezko plazan. Atera bularkiak eta saltxitxak, eta jaten hasi nintzen, Jaungoikoari eskerrak emanez: «Eskerrik asko, Jauna, hona ekartzeagatik, ingelesez hitz egiteko gaitasunik gabe, bakarrik… baina eskerrik asko hala ere!». Eta, momentu horretan, eskerroneko horretan, espiritua nire baitatik irten zen, eta neure burua ikusi nuen. Ez dakit jendeak sinesten duen, federik duen ala ez duen. Baina horixe bizi nuen: ez dakit izan zen eskerrona, edo neukan apurra ez mespretxatzea, nire lagunak eman zidan ogi-puskari eman nion balioak, edo Filadelfiara eraman ninduen erabakimenak, edo zer… baina arima barrutik kanpora irten zitzaidan eta neure burua ikusi nuen, bularkia eta saltxitxak jaten.

Jendea oparo bizi da, abundantzian. Nik diot zaborrontzirako egiten duela janaria. Sukaldean egin, zer edo zer jan eta janari-hondar pila botatzen du zaborretara. Latinoamerikan ez, han jende asko bizi da behar gorrian. Gure amak erakutsi zidan sukaldean hasten dela ekonomia. Kar, kar, kar…

Harrezkero, elizako jende askorekin hitz egin dut orduko hartaz, eta denek aitortzen didate: «Gutxik du ahalmen hori, gorputza eta arima bereiztekoa, baina zu horietako bat zara. Inork ez dizu erakutsi, zeuk ikasi duzu, zeure ustea sendoa delako». Nik badakit gehiago bizi naizela mundu espirituzkoan, materialean baino. Mundu materiala krudela da, latza. Kate galanta.

Entrenatzaile miresgarria. 2000n ezagutu nuen. Venezuelako txirrindulari-selekzioko entrenatzaile zen. Nik federazioko presidentearekin hitz egin nuen. Esan nion entrenatzailearen laguntza behar nuela. Ez nuela nahi bertako entrenatzailerik. Ez nuela haien lana gutxiesten, baina nazioa kanpoko tekniko bati ordaintzen ari bazen, bistan zela hark zituela ezagupenak. Eta Vladimir Goloubev-ekin jarri nintzen harremanetan. Zer nahi nuen galdetu zidan eta nik erantzun egin nion: «Txapelduna izan nahi dut. Badakit ahal dudana!». Eta lagundu zidan, bai horixe. Ordurako, hamargarren egina nengoen Sidneyn.

Bai. 98tik 2000ra, AEBetan nintzela, bertako latinoek lagundu zidaten: haiei esker joan ahal izan nintzen Sidneyra lehiatzera. Bi urte horietan, neure kasa eta bakarrik, ezingo nukeen. AEBetako latindar haiek lagunduta, bai. AEBetan lehiatu nintzen. Floridan, AEBetako txapelketa irabazi nuen, 1998an. Urte hartan bertan, Sidneyra joateko sailkatu nintzen, Colorado Spring’sen jokatu zen Munduko Txapelketan. Horiek eta beste lorpen batzuei esker joan nintzen Sidneyra.

Bai. Venezuelaren izenean, huraxe da eta nire herria. Sidneyra joan baino lehen, harrera egin zigun Chavez presidenteak. Esan zidan: «AEBetan bizi izan zara urte hauetan baina itzul zaitez Venezuelara, hauxe da zure aberria! Hemen behar zaitugu!». Eta nik: «Baina nola itzuliko naiz, presidente, hemen ez gaituzte eta aintzat hartzen. Errendimendu handiko zentroak ez digu kasurik egiten. Ez dago bekarik ez ezer. Bere burua zuritzeko daude bulego eta zerbitzuak, beste ezertarako ez. Mailarik ez dago hemen eta, aldiz, ni nagoen lekuan bai». Chavezek: «Ekarri Sidneytik dominaren bat!». «Ikusiko dugu hori. Domina, zorte kontua ere bada. Dena dela, domina irabazteko maila behar da, eta hemen ez dago». Eta Chavezek: «Eredu zarete gure aberriarentzat. Victor Hugo, zeu zaitut taldearen burua: zehaztu zeuen premiak, eta jakinarazi niri. Orain arteko okerrak zuzentzeko aginduko dut. Venezuela minusbaliatua! Minusbaliatuak gara gu denok! Ez dugu ezer egin zuen alde». Hark agindu bai, baina haren esanak beteko dituenik ez dago Venezuelan. Eta neure buruari esan niona: «Hemen, emaitzak behar ditiat. Emaitzarik gabe ez zagok politikariarekin hitz egiterik».

Hamabost urte daramatzat bizikletan eta azken bost urtean jaso dut uzta, Vladimir Goloubevekin hasi nintzenetik. Zorionekoa ni! Maisu aparta izan zen. Errusiarra. Diziplinatuak dira, eta erruz entrenatzen dira. Eta, egiatan, helburuak lortzeko diziplinatua izan beharra dago. Gure lehenengo urtean, 2001ean, urrezko domina irabazi nuen Txekiako Europako Txapelketan. 2002an, Alemanian, bosgarren izan nintzen Munduko Txapelketan, baina bederatzi egun egin nituen bizikletarik gabe, iritsi zain. Eta, hala ere, bosgarren. 2003an, Txekiako Munduko Txapelketan, urrea. 2004an, hirugarren izan nintzen Atenasen. Karrera handienak dira horiek, jakina.

Ezin nuen Venezuelan segitu. Karrerak urri dira. Gainera, han, beti tar, tar, tar ari dira. Berriketa hutsa. Caracaseko alkatea prest da beti nire ondoan argazkia egiteko! «Laguntzen ari gara! Aurrera ari gara!». Eta, argazkian, alkatea, batetik, eta haren laguntzailea, bestetik; eta ni, laguntzailearen atzean, eskale banintz bezala. Azkenean, esan niona: «Faborez, ez. Herriaren kondekorazio handiena eman behar badidazue, emadazue behar bezala. Diruz lagundu behar badidazue, lagundu hilero diru-saria emanez. Nik ezin dut eskean ibili, ez daukat astirik. Egin behar dudana egin behar dut: bizikletan ibili, entrenatu, korritu. Txapelduna naiz, ala ez naiz?». Horixe esan nien.

Baina hasiera-hasieran egin nituen urratsak egiten ari nintzela konturatu nintzen: «Nahikoa diat. Nik ez diat atzera egiteko asmorik. Karrera utzi behar baldin badiat, utzi egingo diat. Polita izan duk, baina kito. Errespetua zor zaidak eta horretan ez zioat inori barkatuko. Aurrera egingo diat nire karrerarekin behar den bezala, edo bertan behera utziko diat». Eta familiarekin hitz egin nuen, andre eta semeekin, eta esan nuen: «Banoa. Banoa. Banoa!». Eta Bilbora etorri nintzen, isilik etorri ere. Eta borrokan hasi nintzen. Hemen, bertako Saiatuz fundazioak laguntzen dit, asko! Eta Baque etxeko Maria andreak. Getxoko errendimendu handiko eskolan ere tekniko ikasten ari naiz, eta pozik nago. Venezuelan ez bezala da hemen.