Gipuzkoako jatetxe prestigiotsu batek menu hau prestatu zuen euskaldun bipilenak sariztatzeko: kabrarrokazko budina, txangurro krepeak, legatza onddoekin labean eta azpizun errea pikillo piperrarekin. Eta hona, euskal prentsatik hartuta, piperradaren osagaiak: 12 xerra urdaiazpiko, arrautza, bi tomate eta lau piper. Hau da, xerra bakoitzeko 1/6 tomate eta 1/3 piper: begetalen dosi homeopatikoa, eta hori piperraren izena daraman espezialitate batean!
Gora ari da txitxikeria, garesti zein merke, biologiko zein kimiko. Egia da aspalditik goraipatua izan dela hemen "saiheskikote"aren kultu kulturala, baina azken urte hauetan abiadura handia hartu du, inguruko erresumetan bezala funtsean; nahiz eta dietetikari guztiek predikatzen diguten proteina animal gehiegi jaten dugula eta osasunarentzat ere ez dela batere ona.
Oraindik animoso jarraitzen diren batzuek ideiak ematen dizkigute jatetxeetan begetal gehiago erdiesteko, bi sarrerako platera eskatzea, adibidez. Bai, baina kasik ezinezkoa da gaur egunean landarez egindako lehen platerak aurkitzea menu-kartetan. Badirudi profesionalen gogoan otoruntz baten duintasuna animaliaren kantitatearen korrelatiboa dela. Non dira behialako barazkiak eta lekariak, hain errotuak gure sukaldaritza tradizionalean. Lekariak batez ere, zerealekin batera janda premiazkoak baitira proteina onak lortzeko animaliarik gabeko elikaduran.
Okel zalekeria orekatzeko arraina aholkatu digute, eta brau jo dugu horretara, hainbesteraino non, gaur egunean munduan jaten den bakailao kantitatea 1960ko halako hiru baita (Le Monde 2006-II-26); duela ehun urte bi metroko aleak ekartzen ziren merkatuetara, orain metro erdiko umeak, eta harrapatzen diren espezie gehienak mehatxatuak dira. Alferrik galtzeko asko: otarraintxoen %70 berriz botatzen dira itsasora, gehienak hiltzera; eta legatz txikiegiak berdin, tonaka joaten dira atzera uretara, beren hilobira zuzen haien %97 (Libération 2005-IV-9).
Arrainen hazkuntza ez da alternatiba ona, hondakinak egiten ditu erruz eta izugarri kutsagarria da. Horrek ordezkatuko balu oraingo arrantzaleek ekartzen dutena, ez litzateke gehiago kostaldeko ekosistema bideragarririk izango planeta osoan.
Jadanik itsas Baltikoan, kilometro koadro andana "eutrofizatuak" dira, haietan ez da gehiago oxigenorik, ez izaki bizirik. Fenomeno horren galarazteko diru asko xahutu dute ondorio eskasak lortzeko, eta neurri zorrotzagoak pentsatzen hasiak dira zientzialariak, hala nola haragi ekoizpenaren murriztea, haztegietatik urera botatzen diren gorozkiak baitira, besteak beste, kutsaduraren sorburua.
Suntsiketen eta sarraskien gainean finkatua da gure elikadura gero eta gehiago, ez bakarrik irensten dugun animalia kantitateagatik, baizik eta horiek merke ekoizteko erabiltzen diren metodoengatik ere, torturari aski hurbil direnak. Hori aski ez balitz, animalien proteina ekoizteko zortzi-hamar aldiz energia eta ur gehiago xahutzen da zein eta landare proteinen kopuru bera ateratzeko. Preseski, txerri haztegiak direla eta, Bretainian ez da gehiago ur natural edangarririk.
Motibazio filosofiko eta etikoez gain, begetal jateko arrazoiak gero eta azkarragoak dira. Arin arin eusko sukaldaria, itzuliozu gure indabari zor zaion loria!
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Lurrari, ekoizle txikiei, baserriari eta elikadura burujabetzari lotutako proiektu ugari ari da sortzen Euskal Herrian azken urteotan, kontsumo elkarteak eta baserritarren sareak esaterako. Baina, ez al da kontraesankorra ustezko garai "oparo" honetan proiektu agroekologiko ugarik ateak itxi behar izatea? Edo nekazari asko egoera oso zailean egotea? Ba al dakigu nola bizi diren gure hurbileko ekoizleak?
2018an mugaz gaineko 1.400 milioi bidaia zenbatu ziren munduan, duela 50 urte luxua zena zenbateraino demokratizatu den seinale. “Demokratizatu”, diozu? Lurra planetako hamabost biztanletatik batek bisita ditzake gainerako hamalauak, baina hauek ezingo dute joan bakar haren sorterrira... ez bederen opor usainean. Atsedenezko bidaien koste-etekinen banaketak injustizia neurri bera dauka: turismoak jendeen arteko desberdintasunak handiagotzen ditu.
Debako Arte Eskola itxi dute. 1970ean sortu zuen Jorge Oteizak bere programa kultural eta politikoa martxan jartzeko, baina ez zitzaion esperimentua ondo atera. 80ko hamarkada hasieran bigarren fase bati ekin zion, iazko abenduan udalbatzak ixtea onartu zuen arte. Arte Eskola Bizirik plataformak jardunaldi batzuk antolatu ditu martxoaren 23an, itxiera salatzeko eta aurrerantzean Arte Eskolak hartu behar lukeen norabidea birpentsatzeko.
