Raul Zibechi: «Latinoamerikan Brasil inperialismo yankiaren ordezkoa da nolabait»

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Demokraziek diktadura militarrak ordezkatu zituzten; eredua agortu da eta gizarte mugimendu berriak jaio dira...
Mugimendu berriak bazterretan sortuak dira; erakundeetatik eta mugimendu zaharretatik -langile, nekazari, ikasle mugimenduak- kanpo. Alde batetik, 90eko hamarkadan herri gehienetan (Ekuador, Kolonbia, Peru, Bolivia, Chiapas) protagonista izan diren indigena mugimenduak ditugu; bestetik, gabekoen mugimenduak -lurrik gabekoak, etxerik gabekoak, lanik gabekoak-. Aurreko mugimenduekiko aldea nabaria da: alderdiekiko menpekotasunik ez dute, oso ekintza zein mobilizazio garrantzitsuak egiten dituzte, mapa politikoa aldatu dute. Neoliberalismoari zilegitasuna kendu diote eta matxinadak eragin dituzte (Bolivia, Ekuador, Argentina, Venezuela). Alderdi sistema kolokan jarri dute eta, azken batean, 90eko hamarkadaren amaieratik, gobernuak deuseztatzea lortu dute, alderdi aurrerakoiak boterera heltzea erraztuz.

Nortasun ezaugarri gehiagorik ba al dute?
Kaletarren indarra da osagai berria: Argentinan, Boliviako El Alton, Caracasen. Hirian -jende gehiena bizi den tokian- sustraiak sendotzea da mugimenduen egungo erronka. Brasilen Lurrik Gabekoen Mugimenduak (MST) bi milioi pertsona ditu, baina Brasil osoan zehar sakabanatutako 5.000 kanpamendutan; horrela, estatuaren aurkako presioa ahula da oso. Ekuadorreko eta Boliviako ketxuen eta aimaren komunitateez gauza bera esan daiteke. Argentinako kasua interesgarria da eragile berria agertzen delako, hiri eragilea; baina ez langileriari lotutako hiri eragilea, baztertuengandik sortutako eragilea baizik, antolakuntza era ezberdinak dituena. Aldi berean, Kapitala eta Merkatua hirian dauden heinean, are hauskorragoa da sustraitze prozesu hori. Buenos Aires bezalako zonaldean autonomia materialik ez dagoenez, zaila da autonomia politikoari eustea, zaila da estatuak emaniko 50 euroko diru laguntzarik gabe bizitzea. Hirian estatuak mugimenduak deuseztatzeko daukan gaitasuna itzela da.


Zelakoa da mugimenduen eta gobernu aurrerakoien arteko harremana?
Eskumaren aurrean, arnasa hartzeko-edo, ezkerrari eman ohi zaio botoa. Alderdi ezkertiarrak badaude ere, etsai bera daukagu eta autonomia ez dago kolokan; alderdi horiek gobernura heltzeak dakartza arazoak. 1990etik, CONAIEk (Ekuadorreko Indigenen Nazio Koordinakundea) zortzi altxamendu gauzatu zituen eta hiru presidente bota. Gaur, kemen handiko mugimendu hori desitxuratuta dago, gobernuek -aurrerakoiek eta betikoek- mugimenduak erosteko eta zatitzeko politikak izateaz gain, mugimenduak ahultzeko garapen egitasmoak ere sortu dituzte. CONAIEk komunitateetara atzera egitea deliberatu zuen, baina garapen egitasmoen eskutik ari dira beraien lurrak galtzen: industri landaketak, transgenikoak... beraien lurraldea hondatuta dago. Ekonomia ere badabil: nekazal guneetako biztanle kopurua murrizten ari da eta jendea hirietan metatzen. Nazioarteko Moneta Funtsak (NMF) daraman politika trinko eta kolpista zatitxoa baino ez da; Munduko Bankuak (MB) eta Garapenerako Banku Interamerikarrak (GIB) politika burutsua dute, ahultzekoa, garapen egitasmoetan oinarrituta, ikusgaitza den arren, herriak zorraren bidez zapaltzea bezain kaltegarria da. Horrexegatik, zapatistek ez dute ezer jakin nahi GKE-ekin, ezta estatuarekin ere. Zoritxarrez, denek ez dituzte zapatisten argitasuna edo oihanean dauzkaten baliabideak izan. Horrela, Brasilen, lurrik gabekoen asentamendu askotan transgenikoak landatzen dituzte edo indigenei lurrak kentzen dizkiete. Paraguain, lurrik gabekoek soja transgenikoa landatzen ez badute ere, sojak berak baztertuta eta pobretuta daude. Argentinan 10 milioi soja hektarea izatetik 17 milioi izatera pasako dira eta herri osoak desagertuko dira. Orduan, atzera egitea bai, baina, norantz? Gobernu aurrerakoiek hau guztia indartzen dute; Kirchnerren kasua oso argia da, goitik menperatzeko politikarekin batera, behetik ere GKE-ak eta ministerioak mota guztietako egitasmoen bitartez dirutza itzela sartzen ari dira.


Zelan eutsi autonomia materialari hirietan?
Duela hamar urte baino jantoki, okindegi, ortu, atelier eta gauzak egiteko gogo gehiago daukate; 60-70eko hamarkadetako baztertuek ez zeukaten gutxiengo kontzientzia badaukate. Auzoetako lurrak hartzea lehenengo helburuetako bat izan zen. Egun, autonomia material gehiago nahi dute, beraien lana kontrolatu nahi dute, egunerokotasunean, hezkuntza, osasuna bereganatu nahi dituzte. Erraza ez izan arren, egun egoera ezberdina da: berreskuratutako fabrikak, asanbladak eta inoren menpe egon nahi ez duten zenbait piketero ditugu.

Txileko eta Uruguaiko salbuespenak aipatu dituzu. Maputxeak?
Txilen demokraziak eta ezkerrak maputxeen kontrako euste-horma osatzen dute. Demokrazian badaude ere, intentsitate gutxiko gerra pairatzen dute; kolpatuta daude oso, erreprimituta. Hegoaldean bizi direnek, kristoren errepresioa jasan arren, badute atzera egitea, badute lekurik, baina ez Santiagon bizi den milioi bat maputxek. Gainera, biztanleriaren %10 baino ez dira.
Uruguai ezberdina da. Hirietan pobrezia itzela da: Montevideon, kasu, ia %50ekoa da, baina duela gutxi pobretutako jendea da. Biztanleria urria da, ia ez dago gazterik eta joandakoak asko dira. Bestaldetik, politika alderdiek eta CNT-PIT sindikatuak darabiltelarik, ez zaie txiroei heltzen eta autolaguntzarako gai ez diren horiek estatuaren asistentzialismoak eta jauntxokeriak kaltetuta daude.


Zergatik ez ditugu jada militarrak ikusten?
Lurralde honetako birmoldaketa prozesuan estatu kolpeak zaharkituta daude: egun, kontrola MBk eta NMFk dituzten politika burutsuek eragiten dute. Brasilen, adibidez, zorra kitatzeko kapitalak erakartzeko Banco Central-ak ezarritako munduko interes tasarik altuenek jokatzen dute aipatutako rola; NMFkiko kitatutako zorra, orotara, %5ekoa baino ez da, bestea banketxe pribatuekin daukate eta, astero 1.500 milioi dolar ordaindu behar dituzte. Hau estatu kolpea da, ekonomia bideratzeko modu paregabea. Sao Pauloko industri-gizonek, 30.000 langileko fabrikak dauzkatenek, haztea oztopatzen dieten finantza kapitalek euren mozkinak zelan xurgatzen dituzten ikustea baino ez dute egiten.

Kapitalaz ari garela, espainolek bigarren konkistan dihardutela dirudi.
Azken hamarkadetan, Amerikan sartu den kapital espainol berria hiru arlotan kokatzen da: telefonia, petrolioa eta gasa, eta banketxeak. Espainiako Estatuko enpresak ez dira kapitalismoaren abangoardia izango; Uruguain, adibidez, sartuta dago Bilboko Ur Partzuergoa, Maldonadoko Uretan. Hala ere, telefono mugikorretan Telefónica Latinoamerikako enpresarik garrantzitsuenetako bat da, liderra da Telmex-ekin batera; oso merkatu erakargarria. Banketxeen presentzia -besteak beste, Banco Santander eta BBVA- inportantea izan arren, ez da, beste bi arloekin erkatuta, inportanteena, hori Repsolek islatzen du. Repsolek Argentinako estatu enpresa YPF (Yacimientos Petrolíferos Fiscales) bereganatu zuen pribatizazio garaietan, indar handia dauka Bolivian eta, orain, gobernu aurrerakoiekin egindako tratuei esker, Kirchnerren eta Chávezen arteko tratuei esker, Venezuelako merkatuan sartua da ere, eta, gainera, petrolioa ateratzeko. Duela 30 urte, egoera hau pentsaezina zen enpresa espainolentzat.


Repsolek bere petrolio-hobiak edukitzea lortu du. Horren truke Chávezek milaka milioi dolar gastatu du Espainiako CASAri eta Izar ontziolei armamentua erosiz.
AEBek ezarritako blokeoaren aurrean, Europako merkatua oso inportantea da Venezuelarentzat. Venezuelak AEBetan bere petrolioarentzako merkatu zabala dauka, PDVSAren 16.000 gasolindegi eta berfindegi batzuk baina, hortik kanpo, Venezuelak merkataritza arazo handiak ditu AEBekin. Horregatik Hegoaldera begiratzeko grina eta MERCOSURren sartzeko interesa, Venezuela eta Argentina lotuko dituen oliobidea eraikitzeko ituna edo Venezuelak eta Brasilek Pernambucon egingo duten errefinategia. Latinoamerikan integrazioa petrolioaren eta gasaren eskutik dator eta, orain, Evo Moralesen garaipenaz hau guztia indartzen da. AEBek Latinoamerika lehen bezala ez dutela menperatzen ulertu behar da, ezin dute politika nahi duten bezala kudeatu, Chávez postutik kendu nahi eta ezin dute.


AEBen aurrean jartzen den edonor ontzat jo ohi dute ezkertiarrek, horrela gertatzen da Moralesekin. Baina, bada benetako arazoa AEBentzat?
Chávez eta Evo Morales ez dira arazo sakona, arazoa yankiek kontrolatu ezin duten gizartea da. Bai Venezuelan, bai Bolivian behekoek gainezka egiteak konponbide errazik ez duten arazoak sorrarazten dizkio yankien menperatze klasikoari, gobernuek gizarte mugimenduak heztea lortzen ez badute, behintzat. Arazoa ez da Chávezen eta Moralesen erretorika antinperialista, interesak kontrolatzea oztopatzen duten gizarteak baizik. Gizarte matxinatuetan zaila da menperatze inperialari eustea segurtasuna eta negozioak -AEBen politikaren ardatzak- ondo ez doazelako, eta yankien ahultasunak utzitako lekua Brasilek hartu du azken 20 urteotan. Lula egotea ala ez egotea ez da garrantzitsuena, Brasilek zonaldeko inperialismoa islatzen du. Petrobrasek Uruguaiko gas arloa oso-osorik erosi du; Bolivian Barne Produktu Gordinaren %20 kudeatzen du eta bere presentzia handitzen segitzen du; Argentinan, petrolio eta gas banaketaren %15 dauka eta lehian dabil hango enpresa hegemonikoarekin, Repsolekin. Mundu mailan, zortzigarren edo hamargarren industri potentzia da Brasil eta, bere aurrean, beste estatu guztiak, Argentina barne, ahulak dira oso. Puntako estatua da Brasil, eta ez nekazaritzan edota abeltzaintzan soilik, aeronautikan munduko laugarren enpresa brasildarra da. Munduko burgesia garrantzitsuenetako batez ari gara, burgesia paulista. Orduan, Latinoamerikan Brasilek interes propioak ditu; bada, nolabait inperialismo yankiaren ordezkoa.

Raúl Zibechi
Uruguaiko kazetari eta nazioarteko analista honek makina bat lan egin du mugimendu sozialak ikertzen. Brecha astekariko erredaktore eta La Fogata Digitalen (www.lafogata.org) zutabegile da. Kaleratu dituen liburuen artean daude: La mirada horizontal, Movimientos sociales y emancipación (1999) eta La revuelta juvenil de los '90, Las redes sociales en la gestación de una cultura alternativa (1997).


Azkenak
Tentsioa eta liskarra Gasteizko Udaleko osoko bilkuran, herritarrek PPko zinegotzi Antépararen negozioak salatzean

Ekainaren 20ko osoko bilkuran, herritarren txanda baliatuta, hitza hartu zuen Auzoan Bizi etxebizitza sareak, gasteiztar guztiei errolda eskubidea bermatzea aldarrikatzeko. Etxebizitza sareko kideek PPko zinegotzi Gustavo Antépararen negozioak ere salatu zituzten, eta... [+]


San Martzial eguna, Irungo Udalak elikaturiko marmotaren eguna

Irungo udal gobernua ez da gai izan 29 urte luzetan alardeari lotutako gatazka konpontzeko… ez duelako nahi izan, beste alde batera begiratu duelako, alarde baztertzailea babestea aukeratu duelako, ausardia politiko falta eta arduragabekeria instituzional itzela erakutsi... [+]


Oporretako plana

Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.


2025-06-30 | Jakoba Errekondo
Zelai gorrietako gorbela eta patata

Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]


2025-06-30 | Garazi Zabaleta
Oiartzun Burujabe
Auzolan praktikak herriko nekazari eta abeltzainekin

Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]


2025-06-30 | Nagore Zaldua
Itsaso bat zahagi gardenetan

Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]


2025-06-30 | Uriola.eus
Ertzaintza auzokideekin oldartu da Bilboko Alde Zaharreko familiaren etxegabetzean

Goizean goiz bildu dira ostiralean AZET Etxebizitza Sindikatuko kideak eta Alde Zaharreko auzokideak etxegabetzearen aurrean deitutako auzo erantzunera. Bi ordu baino gutxiagoan adin txikiko seme-alabak dituen familia bat etxegabetu dute Bidebarrieta kalean. Polizia oldartu eta... [+]


2025-06-30 | Irutxuloko Hitza
Zortzi errefuxiatu familia etxegabetuko dituztela salatu du Donostiako Etxebizitza sindikatuak

Ostiral arratsaldean egindako agerraldian, Etxebizitza sindikatuak elkartasuna adierazi die etxegabetuko dituzten zortzi errefuxiatu familiei, tartean adin txikikoak daude, eta haien egoera salatu du. 


Hernaniko Txosna Batzordea: “Faxismoari eta arrazakeriari bidea itxiko diegu”

Hernaniko San Joan jaietan magrebtarren kontrako eraso gehiagoren berri eman dute Hernaniko Txosna Batzordeak eta Amher SOS Arrazakeriak. Salatu dute herrian asteak daramatzatela "jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak" bizitzen, eta ohartarazi dute: "Hau... [+]


Fermin Leizaolaren mundu interesgarriak

Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.  

Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]


Lurra eta konpromisoa ardatz, Bizkaiko hamar emakume baserritarren historia kaleratu dute

Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.


2025-06-27 | Hala Bedi
Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote uztailaren lehenetik aurrera

Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.


LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Egunaren bezperan, “sexu askapena eta harrotasuna” aldarrikatu ditu EHGAMek

Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua". 


EHUn kitxuaz, komunitate indigenen erresistentzia aldarrikatzeko

María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]


Eguneraketa berriak daude