Makina bat kontu


Maien historia argiago

Harrian landutako emakume maiaren irudirik zaharrena topatu berri du Calgary Unibertsitateko Kathryn Reese-Taylor arkeologoak zuzendutako taldeak. Aurkikuntza honen arabera, maien historian emakumeek, hainbat garaitan bederen, garrantzi handia izan zuten. Aurkikuntza Guatemalako Tikalen iparraldean dagoen Naachtun aztarnategian egin da eta K.o. IV. mendekoa dela uste da.

Ez dakite irudikatutako emakumea pertsona arrunta edota jainkosa zen, baina landutako irudiaren estiloa erabat ezezaguna zen orain arte. Orain arte hieroglifikoetan topatutako aipamenetan emakumeak beti baten baten emazte edota alaba gisa azaltzen ziren, beraz, orain topatutako irudia aldaketa handia da emakumezkoen trataeran.


Gizakiaren eragina munduko mapan

Munduko populazioa handitu ahala, nekazariek gero eta lur gehiago ereiten dute. Hazkunde honen gaurko argazkian munduko lurraren herena nekazaritzarako erabiltzen dela ikus daiteke, Wisconsin-Madison Unibertsitateko ikerlari-taldeak berriki adierazitakoaren arabera.

Talde honetako ikerlari Navin Ramankutty-k galdera honetan laburtzen du bere kezka: nola jarrai dezakegu janaria ekoizten nekazaritza-lurretatik, deforestazioa, poluzioa eta lurraren higadura ekidinez?

Ikerlariek munduan zehar nekazariek erabilitako ongarriak, landutako uztak eta lortutako etekinak arakatu dute. Halaber, oraingo hainbat joera berri arakatu dituzte; hala nola, Argentinan eta Brasilen gero eta baso gehiago botatzen ari dira soia landu ahal izateko eta soia horren kontsumitzaile nagusia Txina da. Hau arazoaren globalizazioaren adibide bat baino ez da.

Dena den, ikerketa horren emaitza nagusia nazioarteko elkarlana bultzatu beharra da; hain zuzen ere, datu-banku erraldoia antolatu nahi da eta bertako datuak elikatzea zientzialari, ekologista edota datu interesgarriak dituen pertsona ororen esku egongo litzateke. Horrela, datu globalak edukita agian soluzio globalak hartzerik izango da.


Azkenak
2025-06-04 | Uriola.eus
Manteroekin eta Ainararekin elkartasuna adierazi dute Bilboko Epaitegiaren aurrean

Ainararen aurkako epaiketa dela eta, Bilboko Epaitegiarekin aurrean elkartu dira Manteroekin bat! plataforma eta bertaratutakoak poliziaren gehiegikerien eta egiturazko arrazakeriaren aurrean, elkartasunez antolatuko direla aldarrikatzeko.


2025-06-04
“Traumak eta deserrotuta egoteak saharar guztion bizitzak zeharkatzen ditu”

Munduko gatazka ugariak kontatzera ohituta, oraingoan bere gatazka propioari jarri dizkio berbak Ebbaba Hameidak (Tindufeko errefuxiatu guneak, 1992) bere lehen eleberrian: Flores de papel (Paperezko loreak) (Peninsula, 2025). Hiru belaunalditako emakume banaren istorioak... [+]


Iruñeko Alde Zaharreko etxegabetzea geldiaraztea lortu dute

San Lorenzo kalean 57 urteko emakume bat –Ana Belen– etxegabetzeko agindua zegoen asteazken goizerako. Hori eragozteko, etxearen atarian 07:30etik aurrera bilkura deituta zuen Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak. Azkenean ez da etxegabetzea gauzatu.


Hana Zjakic. Inguruari adi
“Ez nintzateke ase sentituko, lau urteren ostean, hemengo kulturaz eta hizkuntzaz ezertxo ere ez baneki”

Iaz ezagutu nuen Hana Zjakic, Bollotomaseko bertso-saioaren aurretik mahai-buelta berean suertatuta. Ingelesez egin behar niola aipatu zidaten. Eta ni, orduan, kezkatu egin nintzen, ea saioan bertan inor arituko ote zitzaion xuxurlari. Lasai egoteko esan zidan berak, lehenago... [+]


Albert Le Layek ez zuen trukean ezer eskatu

Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]


Talentu bila

Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]


2025-06-04 | ARGIA
Osasun arreta euskaraz bermatzeko zortzi eskaera egin dituzte EHEk eta Aintzatek

Osasungintzako 501 langilek bat egin dute zortzi eskaera zehatz dituen manifestuarekin. Helburua, osasun arreta euskaraz eskaini, eman eta bermatzea, “edonon eta edonoiz, maila guztietan eta ahoz zein idatzizko harremanetan”.


2025-06-04 | Itxaro Borda
Begi zabal itxiak

“Hauxe titulu bitxia” erranen du aspaldian leitzen nauen ARGIAko irakurleak. Jakingo du halaber Stanley Kubrick zinegilearen azken filmaren zale amorratua naizela. Horrek hura esplika dezake. Funtsean, begiak zabal itxita begiratzen diogu munduari, bereziki Gazako... [+]


2025-06-04 | Gorka Menendez
Armatzea eta autodefentsa

Badirudi Europar Batasuna eskalada beliko betean sartu dela. Munduaren ordena geopolitikoa kolokan dabil eta Europak bertan zuen pribilegiozko lekua galtzeko arriskua ikusi du. Autonomia estrategikoaren lemapean, beste neurri askoren artean, industria armamentistikoa... [+]


2025-06-04 | Cira Crespo
Greba orokorra

Euskal Herriko mugimendu abertzaleen hasieran, langile borrokak kanpotik inposaturiko zerbait balira bezala ikusi ohi ziren. Euzkadi egunkariko orrialdeetan maiz irakur zitezkeen sozialisten kontrako diatribak. Harritzekoak ere ez ziren erasook, egia esan, egunkari sozialistetan... [+]


Teknologia
KoipetsuAA

Aspaldi egin nuen lantegi batean, kapitalismoaren izaera alderatu zuten itsasoan koipe jario batekin, zabaltzen doan orbana, bidean hondakina eta miseria sortzen duena eta garbitzeko zaila dena.

Egun, AAren koipea nonahi dugu,beharbada ezagunenak honakoak direlarik:... [+]


2025-06-04 | Axier Lopez
Elon Musken adimen artifiziala Telegramen sartuko dute

Elon Musken xAI enpresak garatutako Grok adimen artifizialeko txatbota Telegramen txertatuko dute. 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du Pável Dúrovek zuzendutako enpresak. Orain arte, Grok X sarean edo Musken bestelako... [+]


Eguneraketa berriak daude