Ines Pagola: «Aranak hainbat hitz asmatu zuen, baina beste mila haren estilora daude eginak»
Bizkaian eta Gipuzkoan arrakasta handia izan zuen Aranaren neologismogintzak. Iparraldean ez horrenbeste. Idazleengan eragin handia izan zuen, eta horrek bereizi egin zituen nabarmen herriak hitz egiten zuen euskara eta euskara jasoa, jende xeheak ez baitzuen euskara modu hori ulertzen. Idazle onenek Aranaren moldean idazten zuten eta askok muturrera eraman zuten euskara garbia lortzeko ahalegina, eta garbizalekerian erori ziren, gerra piztu zenerako.
Ibon Sarasolak Pagolaren lanaren hitzaurrean dioenez, Sabinok sorturiko edo berari egotziriko neologismo guztien berri ematen digu Ines Pagolak. Alde guztietatik aztertzen ditu hitzak: noiz eta nola sortu ziren, zer hiztegi eta testutan agertzen diren, aldeko eta kontrako zer iritzi jaso zituzten eta abar. Askotariko bibliografia eta lehen eskuko informazioa erabili ditu horretarako egileak.
Irakurle bat baino gehiago txundituta geratuko da hitzak sortzeko sabindarrek nolako bideak erabili zituzten ikustean. Baina sabindarren garbizaletasunaren pareko fenomenoa Europako hainbat herritan piztu zen. Eta ondoren, gerra aurreko garbizaletasuna gerra ondorengo abertzaletasunak ezabatu zuen. Euskara Batua ezartzeko hizkuntzan iraultza sortu behar zen, gerra aurreko "garbizalekeria" suntsitzeko.
Non abiatu zenuen neologismoak biltzeko lana?
Zein zen Arana Goiriren asmoa?
Nola sortu zituen Aranak neologismoak?
Garbizalekeria eta asmakeria sarri askotan aipatzen dira Aranaren neologismogintzaz ari garelarik. Zer irizten diozu horri?
Aranaren hitzek biderik egin al dute gaur egunera arte? Nolakoa izan da bilakabidea?
Aranaren neologismogintzak izan dezake berriro arrakastarik?
Zer ondorioztatu zenuen egindako azterketatik?
Auti: hitza.
Aberri: sorterri, jaioterri.
Bultzi: tren.
Euzko- aurrizkiarekin hasten diren hitz guztiak: euzkadi.
Errittaldu: inmigratu.
Guzparr: ebangelioa.
Guturi: hiria.
Idatzi hitza eta eratorriak: idazkola (bulego).
Ikastola.
Ikurpen: esanahi.
Ikurrin: guda-zapi, herri-oihal, zapi, gudoihal.
Izparringi: egunkaria, aldizkaria.
Izpel, lobel: likidoa.
Kulatz: puntua.
Txadona: eliza.
Txaide: kalea.
Zenbaki.
Fermin Muguruza afixan nagusi, Olaia Inziarte, Naxker, Xiberoots, Errobi, Kaskezur, Zetkin, Tapia eta Leturia eta beste hainbat musikari igoko dira oholtzara ekainaren 27, 28 eta 29an. Horrez gain, antolatu diren hitzaldietan, hala nola lurraren defentsaz, diskurtso eta... [+]
2024ko irailean, herritar batek salatu zuen Erandioko udaltzain batek arreta euskaraz ukatu eta jokabide hori behin baino gehiagotan errepikatu zela, baita telefonoz kexatu zenean ere. Salaketak erakusten duenez, hasiera batean, arreta eta dokumentazioa gaztelaniaz bakarrik eman... [+]
Gaztetxearen aldeko manifestazio jendetsu bat egin zuten larunbatean Durangon, espazioaren irekieraren berri eman eta lau egunera. "Lehenengo gaua ere ez genuela bertan pasatuko esan ziguten, eta oraindik gaztetxean tinko jarraitzen dugu", aldarrikatu... [+]
Errektoretzaren erantzun ezan, ehun bat irakaslek berriz eskainiko diete ikasleei ahozko froga euskaraz pasatzeko aukera. Guraso elkarteek ere bat egin dute ekimenarekin, errektoretzaren inplikazioa eskatuz.
Donostiarra, defenda ezazu zurea leloarekin pankarta bat jarri dute, Jesusen Bihotza duen Espainiako bandera batekin batera.
2024ko urtarrilean Arberoako Lurra eta Etxebizitza kolektiboak Hazparneko Puyo agentzia okupatu zuen. Ekainaren 20an elkarretaratzea egin zuten ekintzaileei babesa emateko.
Israelek aldebakarrez eraso egin dio Irani eta 950 pertsona baino gehiago hil ditu, horietatik %90 zibilak. Nazioartean atxilotzeko agindua duen Benjamin Netanyahu gerra-kriminalak dio "eraso prebentiboa" izan dela, bere inguruan inork ez dezan eduki berak aspaldian... [+]
Igandean iragarri du akordioa Pedro Sánchez Espainiako presidenteak. Espainiak gastu militarrera BPGaren %2,1 bideratuko duela ziurtatu du.
Israelek 33 palestinar hil ditu Gazan igandetik astelehenera bitartean, horietatik sei janari bila zihoazela. Israelgo armadak jakinarazi du Gazan bahituta zituzten hiru israeldarren gorpuak berreskuratu dituela. Bestetik, Mahmud Khali AEBetako Columbia Unibertsitateko ikaslea... [+]
Gasteizko Txosnek gaur aurkeztu dituzte ofizialki 2025eko Andre Mari Zuriaren jaietarako kartela eta musika zein kultur programazioa. Hirugarren urtez jarraian, Entxosnatu, etorri gugana! lelopean, gune autogestionatuak abuztuaren 4tik 9ra egongo da irekita, 40 kontzertu eta... [+]
Antton López Ruiz Kubati, Kai Saez de Egilaz, Pipe San Epifanio, Haimar Altuna, Oihana Garmendia eta Oihana San Vicenteri 120 ongi etorri baino gehiago antolatzea eta terrorismoa goratzea leporatzen zien Espainiako Auzitegi Nazionalak. Auzipetuek, akusazio partikularrak eta... [+]
Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]
Irango hiru gune nuklear nagusiei eraso egin ostean, Donald Trump AEBetako presidenteak "Iran berriz handi egiteko" erregimen aldaketa bat behar dela adierazi du sare sozialetan. NBEren Segurtasun Kontseiluak larrialdizko bilera egin du, eta Errusiak, Txinak eta... [+]