Ihesi: Donamartiri (Nafarroa Beherea), bordaz borda
A-8 autopistaz Baionako irteeraraino joan, handik Hazparnera jo eta berehala iritsiko gara Donamartirira. Isturitze eta Otsozelaiako harpeak etengabe seinalatzen dituzte errepideko hesiek. Jarraitu horiei.
Kotxea herriko plaza ondoko aparkalekuan utzi eta Bil Etxearen parean, bi ibilbideren berri ematen digun afixa dugu. Bata Eltzarruze mendira doa (6 kilometroko itzulia da, 2 ordukoa) eta bestea, berriz, Bordaldera (11 kilometroko itzulia, 3 ordukoa). Guk hirugarren bat egingo dugu, Aborrote mendira igoz, 2 ordukoa. Egun berean ibilbide bat baino gehiago egin nahi izanez gero, ondoko mapan markatu dizkizuegu hiru ibilbideak.
Ezker paretarik gabeko frontoia izango dugu abiapuntu. Thierry Arizmendi atzelariaren zenbat kolpe jasoko zituen horma gajoak! Frontoi paretik ezkerrera doan bidea hartuko dugu, Borda Zelai aldera doana. Malda behera lehunean goaz, Eltzarruze mendia aurrez aurre dugula.
Heriotzaren bidegurutzea hartzera behartu duten azeri eder batekin egin dugu topo. Bide ertzean datza gajoa. Ehiztarien tiroa jaso du, baina bere arrastoa galdua dute, nonbait.
Errepidera irtengo da gure bidea eta ezker izkinatik kaxkoraino igoko gara. Lasai, ez da kotxe gehiegi pasatzen eta. Kaxkoan eskuinera eginez, Bordaberria eta Garatekoborda pasa -bi etxeok osorik aloka daitezke- eta Aborrote gainetik Arberoa bailara osoaren ikuspegi paregabea izango dugu. Beste aldera begiratuta, Pirinioak elurtuta ageri zaizkigu.
Berriro jaitsiko gara, bide beretik, errepidera.
Malda behera gustura goaz eta hurrengo bidegurutzean beherako bidea jarraituko dugu, ezkerrera borda eta etxe bat utziz. Bide bazterretan, mendiak zukututako urak jarriko digu soinu banda.
Maldatxoa igota Poxoluzelai auzunera sartuko gara, eta bukaeran, XV. mendeko beste etxe bat dugu ikusgai: Bidartia, 1435ekoa.
Berehala agertuko zaigu herriaren beste aurpegia: Elizatzea, hilerria bista duela. Herri sarreran, afixak hiribildua markatzen du ondoko auzo baterantz, izan ere, garai batean han egon zen Donamartiriko eliza eta zentroa.
Bazkaldu eta gazta egiten ikustera goaz Agerriara.
Latxa arrazako 200 buru ingururi jaten eman diegu lehenengo. Belar ondua ematen dietela ikusi dugu eta ez dutela ezer transgenikorik erabiltzen azpimarratu digute. Ondoren jezteko gelara sartu dituzte ardiak eta jezteko makinen berri izan dugu: 200 ardi ordubetean jezten ditu makinak! Ardi bakoitzaren errapeari 3 minutuz tiratzen dio.
Esnea bilduta, oztu egiten dute hiru egunez iraun dezan. Esnea ez pasteurizatzea da gazta honen ezaugarrietako bat, gustu hobea ematen baitio. Puntako tresneriak berotzen du esnea, eta gatzagia nahasita gogortutako esnea ebakitzen du lehenik, eta gazura kentzen dio ondoren. Gaztanbera hori zulodun moldeetan sartu, eta beste makina batek prentsatzen ditu moldeok, gaztaren forma eman eta kendu beharreko gazura dena kentzeko. Gazura inguruko txerriei ematen diete, koiperik gabe hazteko ezin hobea baita.
Azkenik, gazta lehortzeko gelara pasata, astean behin buelta ematen diete, alde denetatik berdin egin dadin. Egun osoko lana eskatzen dio pertsona bati gazta denei buelta emateak! Gazurarekin ematen diote kolore zuria gaztei, ez dituzte ketzen.
Zuzeneko salmentaren alde egiten dute Agerriakoek, ez dute gazta supermerkatuetara eramaten. Eta egiterako, gazta denak salduak dituzte! Martxoan joan beharko du bila jaki biribil hau etxeratu nahi duenak. Gaztarekin batera, inguruan ekoitzitako produktuak ere salgai dituzte: kanpoan hazitako euskal txerriarekin egindako patea eta saltxitxoiak bizitu digu gaurko afaria.
- Otsozelai eta Isturitzeko kobak: Europako hegoaldeko santutegi paleolitiko garrantzitsuenetakoa. Animalien margoak eta estalaktita-estalagmitak ikusgai. Martxotik azarora daude zabalik kobak eta bisita gidatuak eskaintzen dituzte, aurrez eskatuta. Helduen sarrerak 6,5 euro balio du eta 14 urtez beherakoenak 3,2 euro.
Kontaktua: (0033) 559296472 edo (0033) 559470706. E-posta: cromagnon@grottes-isturitz.com.
Ordutegia:
Martxoa-apirila-maiatza-urria eta azaroan: 14:00etatik 17:00etara.
Ekaina eta irailean: 11:00etatik 12:00etara eta 14:00etatik 17:00etara.
Uztaila eta abuztuan: 10:00etatik 13:00etara eta 14:00etatik 18:00etara.
- Rokafort gaztelua: Isturitze eta Otsozelai koben muinoan dago. Bere lehen aipamena 1249koa da eta bere funtzioa Nafarroako Erresumako muga zaintzea eta Baionara zihoan bidea kontrolatzea zen. Informazio historikoa: www.hiru.com/historia/gazteluak.
- Ostatuak: Etxe osoa alokairuan hartzeko, www.gites64.com helbidean dituzu denak.
Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]
Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.
"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.
2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]
Bizkaiko Probintzia Auzitegiak amnistia aplikatu die Kataluniako prozesu independentistarekin lotutako mobilizazio batengatik kondenatutako lau gazteri. Kataluniarekin elkartasun ekimenengatik herritar gehiago ere zigortu zituzten Euskal Herrian 2011 eta 2023 artean, bide... [+]
Ameriketako Estatu Batuen ipar ekialdean azken urteotan maila handiko fenomeno batek eragin garrantzitsua izan du osasun publikoan, eta basa animalien osasunaren garrantzia oroitarazten du. Argitaratu berri den ikerketa baten arabera, gertaera hori eta sortu dituen ondorioak... [+]
“Eta euskaraz egiten badugu?” lelopean, hasi da dagoeneko, Mintzapraktikako izen-emate kanpaina Euskal Herriko hainbat herri eta hiritan. Beraz, ikasturte osoan zehar, zaletasun ezberdinen bueltan euskara praktikatzeko aukera izango dute parte-hartzaileek.
12 hildako –tartean bi adingabe– eta 3.000 zauritu inguru, asteartean. 26 ordu geroago, beste 20 hildako eta 450 zauritu baino gehiago, Libanoko Osasun Ministerioaren arabera. Bi leherketa masibo eta koordinatu izan dira, lehena milaka pertsona-bilagailutan eta... [+]
Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako lehen asteburua jokatuta, Lazkaoko eta Elgoibarko saioen txanda da orain. Irailaren 21ean izango da lehenengoa, eta 22an bigarrena. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi du hirugarren graduan dagoen presoak eskubidea duela langabezia jasotzeko. LAB sindikatuak aurrekari gisa ikusi du epaia eta urrats bat dela dio "presoen oinarrizko eskubideak aitortzera bidean".
Solaria enpresaren Zierbena 2, 3 eta 4 proiektuak lurraldean luketen eragina “onartezina” dela diote aldundiaren txostenek. Jaurlaritzak hartuko du azken erabakia, behin alegazio epea amaituta. Solariak gutxienez 25 parke fotovoltaiko ezarri nahi ditu Araban. Urrian... [+]
Osakidetzako administraria eta ZIU mugikorreko medikua dira Sara Ruilope eta Uruko Blanco, hurrenez hurren. Osakidetzako Larrialdi Zerbitzuen egoeraren inguruan hausnartu dute Aiaraldea Komunikabidearekin.
Irailaren 18koa da azken sententzia: Donostiako udaltzaingorako lanpostu deialdiaren euskara eskakizuna atzera bota du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. Euskalgintzaren Kontseiluak eta Donostiako Bagera Euskaltzaleen elkarteak elkarretaratzea deitu dute Donostian, Alderdi... [+]
Mikel Jauregi sailburuaren esanetan Eusko Jaurlaritzak ez du "inolako arau hausterik atzeman" Ekondakinek Zubietako erraustegitik Artaxoako zabortegira bidalitako lixibiatuetan. Hala, ez du sozietate publikoa zigortuko, Nafarroako Gobernuak eskatu bezala.