Ihesi: Donamartiri (Nafarroa Beherea), bordaz borda
A-8 autopistaz Baionako irteeraraino joan, handik Hazparnera jo eta berehala iritsiko gara Donamartirira. Isturitze eta Otsozelaiako harpeak etengabe seinalatzen dituzte errepideko hesiek. Jarraitu horiei.
Kotxea herriko plaza ondoko aparkalekuan utzi eta Bil Etxearen parean, bi ibilbideren berri ematen digun afixa dugu. Bata Eltzarruze mendira doa (6 kilometroko itzulia da, 2 ordukoa) eta bestea, berriz, Bordaldera (11 kilometroko itzulia, 3 ordukoa). Guk hirugarren bat egingo dugu, Aborrote mendira igoz, 2 ordukoa. Egun berean ibilbide bat baino gehiago egin nahi izanez gero, ondoko mapan markatu dizkizuegu hiru ibilbideak.
Ezker paretarik gabeko frontoia izango dugu abiapuntu. Thierry Arizmendi atzelariaren zenbat kolpe jasoko zituen horma gajoak! Frontoi paretik ezkerrera doan bidea hartuko dugu, Borda Zelai aldera doana. Malda behera lehunean goaz, Eltzarruze mendia aurrez aurre dugula.
Heriotzaren bidegurutzea hartzera behartu duten azeri eder batekin egin dugu topo. Bide ertzean datza gajoa. Ehiztarien tiroa jaso du, baina bere arrastoa galdua dute, nonbait.
Errepidera irtengo da gure bidea eta ezker izkinatik kaxkoraino igoko gara. Lasai, ez da kotxe gehiegi pasatzen eta. Kaxkoan eskuinera eginez, Bordaberria eta Garatekoborda pasa -bi etxeok osorik aloka daitezke- eta Aborrote gainetik Arberoa bailara osoaren ikuspegi paregabea izango dugu. Beste aldera begiratuta, Pirinioak elurtuta ageri zaizkigu.
Berriro jaitsiko gara, bide beretik, errepidera.
Malda behera gustura goaz eta hurrengo bidegurutzean beherako bidea jarraituko dugu, ezkerrera borda eta etxe bat utziz. Bide bazterretan, mendiak zukututako urak jarriko digu soinu banda.
Maldatxoa igota Poxoluzelai auzunera sartuko gara, eta bukaeran, XV. mendeko beste etxe bat dugu ikusgai: Bidartia, 1435ekoa.
Berehala agertuko zaigu herriaren beste aurpegia: Elizatzea, hilerria bista duela. Herri sarreran, afixak hiribildua markatzen du ondoko auzo baterantz, izan ere, garai batean han egon zen Donamartiriko eliza eta zentroa.
Bazkaldu eta gazta egiten ikustera goaz Agerriara.
Latxa arrazako 200 buru ingururi jaten eman diegu lehenengo. Belar ondua ematen dietela ikusi dugu eta ez dutela ezer transgenikorik erabiltzen azpimarratu digute. Ondoren jezteko gelara sartu dituzte ardiak eta jezteko makinen berri izan dugu: 200 ardi ordubetean jezten ditu makinak! Ardi bakoitzaren errapeari 3 minutuz tiratzen dio.
Esnea bilduta, oztu egiten dute hiru egunez iraun dezan. Esnea ez pasteurizatzea da gazta honen ezaugarrietako bat, gustu hobea ematen baitio. Puntako tresneriak berotzen du esnea, eta gatzagia nahasita gogortutako esnea ebakitzen du lehenik, eta gazura kentzen dio ondoren. Gaztanbera hori zulodun moldeetan sartu, eta beste makina batek prentsatzen ditu moldeok, gaztaren forma eman eta kendu beharreko gazura dena kentzeko. Gazura inguruko txerriei ematen diete, koiperik gabe hazteko ezin hobea baita.
Azkenik, gazta lehortzeko gelara pasata, astean behin buelta ematen diete, alde denetatik berdin egin dadin. Egun osoko lana eskatzen dio pertsona bati gazta denei buelta emateak! Gazurarekin ematen diote kolore zuria gaztei, ez dituzte ketzen.
Zuzeneko salmentaren alde egiten dute Agerriakoek, ez dute gazta supermerkatuetara eramaten. Eta egiterako, gazta denak salduak dituzte! Martxoan joan beharko du bila jaki biribil hau etxeratu nahi duenak. Gaztarekin batera, inguruan ekoitzitako produktuak ere salgai dituzte: kanpoan hazitako euskal txerriarekin egindako patea eta saltxitxoiak bizitu digu gaurko afaria.
- Otsozelai eta Isturitzeko kobak: Europako hegoaldeko santutegi paleolitiko garrantzitsuenetakoa. Animalien margoak eta estalaktita-estalagmitak ikusgai. Martxotik azarora daude zabalik kobak eta bisita gidatuak eskaintzen dituzte, aurrez eskatuta. Helduen sarrerak 6,5 euro balio du eta 14 urtez beherakoenak 3,2 euro.
Kontaktua: (0033) 559296472 edo (0033) 559470706. E-posta: cromagnon@grottes-isturitz.com.
Ordutegia:
Martxoa-apirila-maiatza-urria eta azaroan: 14:00etatik 17:00etara.
Ekaina eta irailean: 11:00etatik 12:00etara eta 14:00etatik 17:00etara.
Uztaila eta abuztuan: 10:00etatik 13:00etara eta 14:00etatik 18:00etara.
- Rokafort gaztelua: Isturitze eta Otsozelai koben muinoan dago. Bere lehen aipamena 1249koa da eta bere funtzioa Nafarroako Erresumako muga zaintzea eta Baionara zihoan bidea kontrolatzea zen. Informazio historikoa: www.hiru.com/historia/gazteluak.
- Ostatuak: Etxe osoa alokairuan hartzeko, www.gites64.com helbidean dituzu denak.
“Hankartean hau dauka baina berak erabakiko du neska edo mutila den” –guraso aurrerakoien modako esaldia–. Elkarrizketarik ez da sortzen plazan, ea bakoitzaren ustez “neska” edo “mutila” izatea zer ote den hankartean genital bat... [+]
Boto gutxi tarteko gailendu zaio Olaf Scholz lehen ministroaren SPD alderdia eskuin muturrari Alemania ekialdeko Brandenburgoko hauteskundeetan. Turingia eta Saxoniako porroten ostean Brandenburgoko emaitzak arnasa eman dio Scholzek zuzentzen duen “semaforoaren”... [+]
Ekolurrak irailaren 23a, Europar Batasuneko Nekazaritza Ekologikoaren Eguna, aprobetxatu du tresna berria aurkezteko. Elikagai ekologikoak kontsumitzeko erraztasunak eman nahi dizkie herritarrei, Sareko bilatzailearekin: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako ekoizle ekologikoen 269... [+]
Larunbat honetan aurkeztu du Frantziako gobernu berriaren osaketa Michel Barnier lehen ministroak. Eskuin muturreko RN alderdiak defendaturiko ideiak dituzten hainbat politikari eskuindar jarri ditu gobernuko karguetan. "Legetimitaterik gabeko gobernua" dela salatu du,... [+]
Azken urteetan ikusi gabeko bonbardaketa egin du Israelek Libanoko hainbat hiritan. Astelehenean, gutxienez 274 pertsona hil dituzte eta 1.024 zauritu, Libanoko osasun miniterioak emandako datuen arabera. Horrez gain, ostiralean Hezbollahren bi komandante hil zituen Israelek... [+]
1979an istripu nuklear larria gertatu zen Pennsylvaniako (AEB) Three Mile Island zentral nuklearreko unitateetako batean. Bestea, 2019an itxi zutena, berriz jarriko dute martxan, Microsoften adimen artifizialaren energia behar handiak asetzeko.
1,1 puntuko aldea baino ez. Alemanian koalizioan gobernatzen ari diren sozialdemokratek hauteskundeak irabazi dituzte Branderburgo eskualdean. Botoen %30,7 lortu dute. Bigarren tokian, botoen %29,6rekin, gelditu da Alemaniari Alternatiba (AfD) eskuin muturreko alderdia... [+]
Final-laurdenetako txartela lortu du Pagolak. Hurrengo saioak datorren asteburuan izango dira, Hondarribian eta Andoainen.
Hirugarren final-zortzirena irabaztearekin bat, zuzenean sailkatu da final-laurdenetara Arana.
Azken urtean Gazan gutxienez 60 pertsona hil dituzte sionistek torturapean, horietariko hiru medikuak, eta beste 1.000 osasun langile baino gehiago hil dituzte, Gazako Osasun Ministerioaren arabera. Osasun sistemaren aurkako eraso “sistematiko eta berariazkoa” salatu... [+]
Hemen gatoz, atzera ere, hausnarra berritzera. Edo behintzat saiatzera. Edo horrekin amestera. Ez dakit, ordea, berritik zer izango dugun; izan ere, antza, munduak lehengo lepotik burua jarraitzen du. Barkatu okerra: gizakiok jarraitzen dugu lehengo lepotik.