Saltzeko artea

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Baionako gatza, Donostiako auto lasterketak, Iruñeko Sanferminak, Biga espartinak, Izarra likorea... hori dena eta gehiago iragartzen dute egunotan Baionako Euskal Museoko hormek. Duela 100 urte inguruko publizitate kartel hauek garaiko euskal gizartearen isla dira, politikaren isla, aisiarena, hizkuntzarena eta, nola ez, estetikak izan zuen jauziarena.

Museora sartu eta berehala jai giroa da nagusi, Iruñea, Baiona edo Donostiako festak iragartzeko afixak baitaude ikusgai. Irudi aldetik bi dira gai nagusiak: zezenketak eta euskal folklorea. Euskara erabiltzen dute batzuetan, frantsesa eta gaztelera beste batzuetan, eta hiruak nahasten dituenik ere bada, alboan dugun Saski Naskiren afixa kasu. Festetako iragarkien artean bada negozioa egin nahi duenik ere: Izarra likoreak pikadorea erabili zuen bere kartel batean, dantzaria bestean, festa giroan baten edo bestearen zaleek kontsumi zezaten, seguruenik. Biga espartinak ere ziur egokiak izango zirela festari eusteko.

Lehen solairuan, berriz, giroa serioagoa da. Egia da euskal kultura eta turismoa saltzeko irudi eder eta alaiak erabili zituztela, baina gai politikoak jorratzean eredu gogorragoetara jo zuten; sinpleagoak dira afixa politikoak, modernoagoak.

Baina sinplifikaziorako eta geometrizaziorako joera hori orokorra izan zen arlo guztietan, Art Déco estiloa iritsi zenean bereziki. Belle Epoque-eko testuz eta irudiz jositako paper zatiak ez ziren jada hain estetikoak eta saltzeko ere ez ziren oso egokiak; irudiak deigarriagoa izan behar zuen eta mezuak arinagoa. Artearen bilakaerak publizitatean eragina zuen beraz, afixak sarritan artista handiek eskuz egiten baitzituzten. Horren adibide dira Ramiro Arruek 20ko hamarkadan Frantziako Pilota Federazioarentzat egindako kutsu modernista handiko kartelak.

Baina Arrue, Pablo Tillac edo Jean Gelos salbuespenak izan ziren, afixa gehienak Parisen diseinatu eta inprimatzen baitziren, Iparraldearen kasuan. Hegoaldeko afixak, aldiz, tradizioz Madril, Bartzelona eta Valentzian egiten ziren eta XX. mendeko lehen hamarkadatan ere horretan jarraitu zuten zezenketa eta festak iragartzeko orduan. Euskal Herriko eta bereziki Tolosako inprimategiak, ordea, indarra hartu eta gai berriak irudikatzen hasi ziren: estropadak, auto lasterketak, txirrindularitza eta politika, besteak beste. 1935eko irailean Donostian burutu ziren auto lasterketak iragartzeko afixa garai berrien erakusle izan zen. Ordurarteko irudi estatikoak alde batera utzi eta abiadura sentsazioa dario afixari, publizitateak, saltzeko arteak, gerora izango zuen abiadura iragarriz.

20 urte eta gero, Euskal Herri osoa
Egungoa ez da Baionako Euskal Museoak zabaldu duen lehen afixa erakusketa. Duela 20 urte, 1985ean, Pays Basque un siècle d'affiches, 1882-1985 izenburuko erakusketa paratu zuten. Baina orduan bereziki Pariseko agentziek egindako produktuak erakutsi zituzten eta, hortaz, Ipar Euskal Herrira mugatu zen. Oraingoan, 20 urte beranduago, muga gainditu eta Euskal Herri osoko kartelak ipini dituzte ikusgai.


Azkenak
Txetxu Barrios Atarrabiako presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.


Hilberria
Fermin Leizaola etnografoa hil da, 81 urterekin

Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.


17 urteko neska bat elektrokutatuta hil da Araiako tren geltokian

Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.


2025-06-17 | Mikel Aramendi
“Lur arraroak” edo “mineral estrategikoak”?

Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]


Israelek Irango telebista kate publikoaren egoitzari eraso egin dio, eta Netanyahuk mehatxu egin du Khamenei hilko dutela

Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]


EAEko Kultura Sistemaren Legea, Espainiako eskuinaren esku?

Jaurlaritzak lizitaziora atera zuen proiektua, “lan teknikoegia” delako. Ia 80.000 euro jasoko ditu Estudio Jurídico Gabeiras y Asociados SLP enpresa madrildarrak, “egoeraren diagnostikoa” eta legearen hasierako proiektua egiteko. Enpresa horren... [+]


“Irunen alarde gatazkarik ez dagoela diotenen asmoa da gaiari garrantzia kentzea, inor busti behar ez izateko”

Irungo Alarde Parekidean sortu berri den Meaka konpainiako kapitaina da Nagore Olaskoaga. Alarde Tradizionala vs. Parekidea, “kopuruak direnak dira, baina oso pozik gaude gazte askok eta askok hartzen dutelako parte Alarde Parekidean, eta beraiek dira gure herriaren oraina... [+]


2025-06-17 | Gedar
“Parte hartzeko dugun eskubidea aldarrikatzen jarraituko dugu, eta aurten ere ez gara jaietatik kanpo geratuko”

Ehunka lagun mobilizatu dira berriz Gasteizen, txosnetan GKSren eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistaren aurka mantentzen duten betoa dela-eta, irtenbide bat aldarrikatzeko.


Herri Sanferminak festarako prest

O plazan garatuko dute egitaraua. Bazkariak, bertso saioa, txikientzako antzerkia, pilota txapelketa, herri olinpiadak eta elektrotxarangak izango dira, besteak beste.


UEMAra beste bost herri batu dira eta plan estrategikoa adostu dute

Azkoitian egindako aurtengo lehenengo batzar nagusian batu dira UEMAra ondoko bost herri hauek: Donamaria, Ibarrangelu, Mundaka, Mutiloa eta Ormaiztegi.


Istilu arrazistak gertatu dira Martzillan, eta bizilagunek adingabeen zentroa ixtea eskatu dute

Joan den asteko asteazkenetik ostegunera bitarteko gauean istiluak izan ziren Martzillan (Nafarroa), eta hainbat bizilagunek harriak eta aulkiak jaurti zizkieten zentroan zeuden etorkin adingabeei. Bizilagunak kalera irten ziren igandean, "herri seguru bat defendatzeko"... [+]


BSHko langileek Eskirotzeko lantegiko sarrera moztu dute berriz, kaleratzeen aurka

Joan den astean iragarri zuen BSH enpresak Eskirotzeko lantegia itxiko zuela langile batzordeak, Espainiako Industria Ministerioak eta Nafarroako Gobernuak eginiko eskaerei jaramonik egin gabe. Asteartean egingo dute Enplegu Erregulazioko Espedientearen negoziatzeko lehen... [+]


B etiketadun ibilgailuak Bilboko Emisio Gutxiko Eremuan sartzea debekatu dute

Neurriak orain arte, A etiketadun eta etiketarik gabekoei eragiten zien.


Subflubialaren proiektua gelditzea eskatu dute Leioako Artatza parkeko kanpaldian

Ekainaren 14 eta 15ean ibaipeko subflubialaren proiektuaren aurkako kanpaldia egin zuten 200 lagun inguruk Subflubiala Ez! plataformak antolatuta.

 


Eguneraketa berriak daude