Muskiz: Kostalde meatzaria
Behin Pobeñara iritsita, Bariko San Nikolas parrokia aurretik eta A-8 autopistaren azpitik pasatuta Muskizko San Julianera iritsi gara. Barbadun ibaia zeharkatu dugu berriro eta petrokimikaren ertzetik, Muskizko Arena hondartza eta San Juan lotzen dituen bidegorritik azken horretara iritsi gara. Hementxe dago Muñatones gaztelua eta Salazartarren gaztelua haren alboan. Baina Erdi Aroan, padurek inguratzen bazuten, egun Petronor findegi erraldoiak hiru aldetatik inguratzen du gaztelua, lantegi barruan baitago eta lantegiko bi sarrerak gainditu beharra dago haraino iristeko.
Industrigunea ezkerrean utzi, El Campo auzoa pasatu eta asfaltodun bide estutik gora, Galdamesko burdinbidearekin egin dugu topo. Trenbide horretatik behera jarraitu dugu ondoren, lau bat kilometrotan Abanto-Zierbena udalerriko Gallartara iristeko.
Inguruko meatze-burdinbideetan luzeena zen Galdameskoa. 22 kilometroko ibilbide bihurgunetsuarekin, ibai-adarreko ezkerraldeko herriak (Sestao eta Portugalete) Enkarterrietako Atxuriagako meatzeekin (Galdames udalerria) lotzen zituen, Trianoko mendiak sigi-saga inguratuz. Bilbao River Cantabrian Railway konpainiak eraiki zuen bigarren karlistaldiaren ondoren (1876), burdingaia garraiatzeko. Baina burdin meatokiak, ez ziren nonbait hain aberatsak eta burdinbideak ez zuen arrakasta handirik eduki. Egoerari aurre egin ahal izateko, burdingaiaz gain, bidaiariak eramaten hasi zen, harik eta 1969an betiko itxi zuten arte.
Portugaletetik abiatu, eta Ortuella eta Gallartatik pasaz, Muskizko Arena hondartzaraino doan bidegorria hartu dugu ibilbidearen azken zatia egiteko. Errepidepetik lehenik eta A-8 autopistapetik ondoren, Carcedo ibarrean behera, oinezkoentzat eta txirrindularientzat soilik den bidetik Arenako hondartzara heldu gara, nekatu samar, baina ikusi eta ezagututakoarekin aseta.
Nahiz eta gazteluak izen hori izan, inoiz ez da Muñatones sendiaren egoitza izan. Dorretxea gaur duen itxuraz, XIV. mendean, Salazar sendiaren aginduz eraiki zen, zaharragoa zen dorretxe xumeagoa harresiz guztiz inguratuz. Horrela, dorretxea inguruko eraikin pribatu sendoena bilakatu eta Salazar-Muñatones sendiaren botere eta ondasun guztien erdigune bihurtu zen. XVI. mendearen hasieran utzi zuten Salazartarrek gaztelua, handik oso gertu beste jauregi bat eraiki baitzuten. Utzian utzi, XVII. mendearen bukaeran dorre nagusiaren egurrezko barrualdea erori zen.
1944an gaztelua eta jauregia Monumentu Historiko izendatu zituzten. 1949an Bizkaiko Foru Aldundiak erosi eta berritu ondoren, Bizkaiko Foru Aldundiak Espainiako estatuaren esku utzi zuen jauregia, honek ostatu bihur zezan. Orain, ordea, Petronor enpresaren bulego batzuk daude bertan.
Mende erdia iraun duten zabaltze eta berrikuntza lanen ondorioz, Muñatonesko gaztelua eraikuntza multzo sendoa da gaur egun. Dorre nagusi bat eta inguruan bi harresi lerro ditu. Dorre nagusia orubearen erdian dago, 25 metro ditu eta oina laukizuzen formakoa da. Dituen almenak deigarriak dira. Egun, ez da jatorrizko egurrezko egituraren ezpalik txikiena ere ageri. Bi harresi horietan ahulena kanpokoa da. Kanpokoa 1,20 metro lodi da, eta lau izkinetan bost metroko diametroa duten dorre zilindrikoak ditu eta bi sarrera. Barrualdeko harresia, kanpokoa baino sendoagoa da, 2,80 metroko lodiera, eta, 7,50 metroko garaiera baitu. Sarrera-ate bakarra du, eta bakar horren gainean Butroi, Muñatones eta Salazar leinuen armarriak daude.
Arkitektura aipagarria duten beste hainbat dorretxe nahiz jauregi ugari dago inguruotan: Menereako dorretxea, Santelicesko dorretxea, El Pobaleko dorretxea, Montañoko dorretxea, Salazartarren jauregia, Treto, Alvarado, Lavalle, Llanera, Villar jauregiak...
XVIII. mendean izan zuen garairik gorena eta garai hartan tailerra handitu eta presa, ubidea eta antepara berreraiki ziren. Dena den, egun ikus ditzakegun eraikin eta makina gehienak (sutegia, ikaztegiak, harrizko hauspoak, mailua edo ingudea) XIX. mendearen amaierakoak dira. Aldaketa hauek guztiak eginda ere, mundu teknologiko berrian iraun ezinik, amore eman eta 1965ean itxi egin zen burdinola.
Burdinolaren inguruan, produkzio-sarea zegoen antolatuta. Dorretxe itxura zuen olagizonen etxebizitzak, artoa eta garia xehatzeko bi ardatzeko errotak, ogitarako labeak, baratzeak eta egurra eta ikatza lortzeko mendiek osatzen zuten sare hori. Egun urte osoan zabalik dagoen museoa da. Telefonoa: 629 271 516.
Bai, aste honetan Chill Mafiak agur esan du eta zer eta musean jokatzen. Mus Corrido kantuan, metaforka hegan. Hordago batzuk bai bota dituela taldeak iraundako hiru urteotan. Jaso gabeko enbidorik geratuko zen bidean, jakina, baina momentuz, nahiko; jaso... [+]
Urduritasunaren alarmak mugikorrekoak baino ordubete lehenago jota hasi da niretzat Donostiako 72. Zinemaldia, edo halabeharrak edo oparitu didan rol honetan. Goiz gosaldu eta akreditazioaren bila joan ostean, Victoria Eugenia antzokira hurbildu naiz 9:00etarako saiora, Emilia... [+]
Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]
Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]
Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.
(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).
George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.
Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.
Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.
Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.
Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]