Bihotzekoen kopuruak gora egin du
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Mundu osoan urtero gertatzen diren heriotza guztien %40 arrazoi kardiobaskularren eraginez izaten dira, Ipar Amerikan egindako ikerketek diotenez. Eta hori kezkatzeko modukoa baldin bada, are beldurgarriagoa da erasandako pertsonen artean 100dik 8 ospitalera iritsi baino lehen hiltzen direla jakitea.
Euskal Herrian -eta proportzioak antzekoak dira Espainia eta Frantzian ere-, bihotzekoen eragina urtean gertatzen diren heriotzen %38 inguruan gelditzen da, dieta mediterraneoaren babesari esker. Europar Batasunean %42ra igotzen da zifra hori, eta Europako gainerako herrialdeetan %48raino iristen da. Espainian bihotzekoen portzentajea 700 biztanletik 1 zen duela 10 urte; gaur egun, ordea, jaitsi egin da (500etik 1ekoa da).
Eta sexuen arteko desberdintasunetara joz, emakumeak dira estatistiketan lekurik txarrena hartzen dutenak, jendeak bestela uste duen arren. 50 urte artean, hormona femeninoek babestu egiten dituztenez, bihotzeko gaitzak (kardiopatiak) usuagoak dira gizonezkoetan emakumeetan baino. Baina behin menopausia iristen denean, arrazoi kardiobaskularrek eragindako heriotzen portzentajea handiagoa da emakumeetan (%48), gizonezkoetan baino (%38).
Gaixotasun kardiakoak dira, beraz, heriotzen lehen arrazoia adin horretako emakumeetan. Gipuzkoan, esate baterako, 1.400 pertsona inguruk izaten dute infartua urtean, eta zifra hori 65.000 pertsonakoa da Espainiako Estatuan. Erasandako hamar pertsonatik hiru hil egingo dira -eta horietako bi ospitalera iritsi aurretik-. Horregatik da hain garrantzitsua arazo koronarioak izan dituztenak, bereziki, baina baita populazio orokorra ere, kontzientziatzea, miokardioko infartuari aurrea hartu ahal izateko. Eta zer egin? Jan-neurri orekatua, bizimodu osasungarria eta ariketa fisikoa egin neurriz, baina egunero. Horiexek dira prebentzio-lanaren ardatz nagusiak, batez beste bizitza 10 urte laburtzea ekarri ohi duen bihotzeko madarikatuari aurre egin eta lasai bizitzeko.
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.