British Pop: Pop artearen jatorrizko labela

«Pop artea da: Herrikoia (masa publikoari eskainia). Iragankorra (epe laburreko irtenbidea). Ez nahitaezkoa (erraz ahanztekoa). Kostu baxukoa. Seriean ekoiztua. Gaztea (gazteriari zuzendua). Gatzduna. Sexya. Efektista. Glamourrez betea. Negozio handia». Richard Hamilton britainiarrak idatzi zuen formulazio hau Peter eta Alison Smithson arkitektoei idatzitako eskutitzean, 1957ko urtarrilaren 16an, pop mugimendua bera sortu baino lehen, mugimenduko artista gehienek pop etiketa mereziko lukeen obrarik egin ez zutenean. Hamiltonek bai, ordea: hilabete batzuk lehenago lerro hauen gainean ipini dugun Just what it that made... collagea egin zuen eta bertan, pop artistek hain maitea izango zuten teknikaz gain, mugimenduak gerora erabiliko zituen elementu ikonografiko asko sartu zituen. Peter Blake-ren Children Reading Comics (1954) lanean edo Eduardo Paolozzi eskoziarraren Bunk! collage sortan (40ko hamarkadaren amaiera eta 50ekoaren hasiera) dagoeneko poparen zantzu batzuk ere antzeman daitezke.

Adibide hauek eta Bilboko Arte Ederren Museoan bildutako ehundik gora collage, margo, grabatu eta eskulturak erabili ditu Marco Livingstone erakusketaren komisario eta pop artean adituak errebindikazio hau egiteko: pop artea nagusiki fenomeno estatubatuartzat jotzen bada ere, jatorria Erresuma Batuan du eta bertan, Londresen bereziki, mugimenduak merezitako errekonozimendua jaso ez duen garapena izan zuen 60ko hamarkadatik aurrera, akademizismotik urrundutako Royal College of Art-eko ikasleen eskutik.

Eskola honetako ikasleak izan ziren, besteak beste, David Hockney, Allen Jones, Derek Boshier, Peter Phillips, Patrick Caulfield eta Pauline Boty. Baita R.B. Kitaj estatubatuarra ere; gerora AEBetara itzuli bazen ere, Europan ekin zion pop bideari.

II. Mundu Gerra amaituta, arte eskolen eskakizun akademiko zorrotzak ere amaitu ziren. Langile klaseko ikasleei formazio artistikoa jasotzeko aukera zabaldu zitzaien eta pop belaunaldia sortu zen horrela. Kultura herrikoia kontuan hartzen hasi ziren, eta lehenago hutsalak eta duintasun gutxikoak ziren gaiak jorratzen. Aktualitatea eta politika jasotzen zuten artistek, prentsan eta geroago telebistan jasotzen ziren bezala. Komunikabideek inprimatzen zutena erabiltzen hasi ziren, eta horregatik zen haientzat hain baliagarria collagea. Boshierrek, esaterako, karrera espaziala edo Kubako misilen krisia hartu zituen gaitzat, Colin Selfek aterpe antinuklearren paranoia irudikatu zuen eta Nicholas Monrok extralurtarren eskulturak egin zituen. Gehienetan gizartearen kritika garratza egin zuen popak ezkerreko ikuspegitik.

Gerra Hotzaren urteak ziren, baina baita Hollywoodeko izar handienak ere. Artista britainiarrek ez zieten uko egin Marilyn Monroe, Liz Taylor edo Jean Harlow bezalako ikonoei, baina Brigitte Bardot, Jean-Paul Belmondo edo Monica Vitti ere irudikatu zituzten. Eta berdin musikan: Elvis erregea ahaztu gabe, The Beatles Liverpooleko laukotea ere izan zen pop lanen protagonista, hemen jaso dugun Peter Blakeren koadroan kasu.

Oro har, AEBetako eta Erresuma Batuko pop mugimenduen artean ezin da alde handirik topatu. Bilboko erakusketa koloretsuak ez du korronte honek Londres inguruan izan zuen garrantziaz zalantzarik uzten. Orduan zer dela eta egon da pop britainiarra estatubatuarren itzalean? Bien arteko alde handiena promozioa delako. Estatubatuarrek askoz gaitasun handiagoa erakutsi dute euren lanak mundu osoan promozionatu eta bildumazaleak erakartzeko. Pop britainiarraren erakusketa handirik, ordea, ez da inoiz egin Erresuma Batuan eta lehena Bilbon egin da mugimenduaren loralditik 40 urte pasa direnean.