ArdiBidez: Jakue Bidean beeeeera

  • Euskal Herritik pasatzen den Jakue Bideak badu bere errepresentazio grafikoa: ArdiBidez mahai-jolasa. Beronek markatzen digu Nafarroa, Biarno eta Zuberoaren arteko mugarri den Pausasac-etik Vianaraino ardi bihurtuta egin beharko dugun ibilbidea. Horretarako 63 lauki zeharkatu beharko ditugu, tableroaren erdigunerantz, baina bidaia ez da bukatuko abiapuntura itzuli arte. Lauki bakoitzak du bere azalpen txartela, non gabiltzan ohartu eta Jakue Bideko historia eta bitxikeriez jabetu gaitezen. Asisko Urmenetak landu ditu edukiak eta ARGIAk Kukuxumuxurekin eginiko lehen elkarlanaren emaitza da ArdiBidez. Erromesek bide ertzeko ostatuetan bere ondasun urriak dadotara jokatzen zituzten. Bota ezazu zerorrek ere dadoa, zoriak erabaki dezan zure bidea.

2005eko azaroaren 06an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Tenplarioen planoa da berez ArdiBidez tableroa, antzar-jokoko espirituari eutsiz. Soldadu monje hauek erregeek baino indar handiagoa hartu zuten eta pertsegituak izan ziren. Horregatik, tableroko laukietan markatu zituzten bideko euren puntu seguruak -antzar-jolasean antzarrek babestutako etxeak, gure jolasean ardiak-, ostatuak, zubiak eta heriotza arriskua. ArdiBidez-ek laukien klabe eta kondairak gorde ditu, eta txarteletan dituzu irakurgai. Ekin diezaiogun Jakue Bideari: Aruetik (Via Podiensis), Garruzetik (Via Turonensis) eta Donapaleutik (Via Lemovicensis) datozen bide nagusiak Izuran batu, eta barnealdeko bidea zeharkatuko dugu, besteak beste Donibane Garazi, Orreaga, Iruñea, Gares eta Lizarran barrena, Ebro muga urdinera iritsi arte.

Erromatar galtzada hartuta eta ardi-pausoan, lasaiago ibiliko gara erromesak baino. Izan ere, Nafarroako Foru Zaharraren arabera, beilariak 30 eguneko baimena zuen Compostelarako joan-etorria egiteko. Horrek 60 kilometro/eguneko batez besteko erritmoa eskatzen zuen!

Argi bide-lapur, ordaindu beharreko zerga eta heriotzarekin eta baliatu zubiak, ardien laukiak eta bidezidorrak.


Kartzela

Izura, Donapaleu eta Donibane Garazira sartzeko ordaindu egin behar izaten zuten beilariek. Baina Vega de Valcarce herritik pasatzea kostatzen zitzaien gehien. Santiagora iristeko nahitaezko pasabidea izanik, Compostelako gotzainaren menpeko jauntxoak zeuden bertako bi gaztelutan. Jauntxo hauek zerga ordainarazten zieten erromesei aurrera jarraitzearen truke. Zailtasun hauen isla da kartzela eta bertan erortzen denak 3 txanda itxaron beharko ditu.


Ostatuan jostatu

Jakue Bide bazterreko ostatuetan berritzen zituzten indarrak ahulduta zetozen beilari akitu eta gosetuek. Beraz, ostatu eta ospitalez bete ziren bideko herriak. Izurak esaterako, hiru Jakue Bideren lotune izanik, bere une loriosenean 16 ostatu zeuzkan. Bizitzan dena ez denez ahalik eta azkarren ahalik eta urrunen iristea, ostatuan eroriz gero har itzazu hiru txanda gozatzeko.


Elkartasunaren putzua

Ur putzuan erorita, ezingo zara zeure kasa atera, beraz, itxaron beste jokalari bat erori arte. Horrela, bigarren erori denak hartuko du zure lekua, hirugarrena erortzeko zain. Putzu honek hondoan bere kondaira du: Erromes bati kalabaza urez betetzea ahaztu zitzaion Iruñera iritsi baino lehen (egungo Erreniega inguruan) eta zorabiatu egin zen. Deabrua agertu zitzaion erromes itxuran eta gertueneko ur putzura eramango zuela agindu zion, jainkoari zein Santiagori uko egiten bazien. Erromesak hori egin baino hiltzea nahiago zuela erantzun zion eta deabruak ihes egin zuen. Orduan, beste erromes bat agertu zitzaion eta honek putzura eraman eta bere maskorretik eman zion edaten.


58, Herioren zenbakia

Tenplarioak deabrua gurtzeaz salatu zituzten, eta euren ordena desagerrarazi zuten. Tenplarioek gurtzen omen zutena Baphomet izeneko burezurra zen, eta «LVIIIm» zeukan idatzia. Beraz, herioren aurpegi den burezurrari 58. laukia dagokio, noski. Heriotzak gertutik jarraitzen zituen pelegrinak, eta Orreagako «Sancti Spiritus» hezurtegian eta Eunaten hartzen zuten betiko atseden.


Lehen Michelin Gida

Aimerik Picaudek 1100. urtean osatu zuen Liber Sancti Jacobi erromesentzako gidaliburuak ez dirudi gure herrirako turismoa asko bultzatu zuenik: «Ikusten badituzu euskaldunak jaten ari, zakurrak edo zerriak etorriko zaizkizu gogora. Eta solasean entzunez gero, zakurren zaunkak irudituko zaizkizu, hain baita basa euren hizkuntza»... Deskribapenak gero eta hobe jartzen gaitu: «Herri basatia, beste guztiak ez bezalakoa ohitura eta jitean, gaizto amorratuak, beltz kolorekoak, kara ezduinekoak, gaiztofikatuak, perbertsoak, zirtzilak, desleialak, lizunak, mozkortiak, zakarrak, peroztuak, ustelak, arimagabeak, bizio guztietara emanak»... Euskal Herriko benetako Jakue Bidea ezagutzeko, sartu ardi-bidean.


Azkenak
Etorkinen aurkako “ehiza-gau” antolatuak egin dituzte Espainiako herri batean, inpunitate osoz

Hainbat gauez jarraian, gorrotoa eta arrazakeria hedatu eta "etorkinen aurkako ehiza" egin dute Murtziako herri batean, "Espainia garbitzeko". Kolektibo antiarrazistek ultraeskuinaren inpunitatea salatu dute.


Desazkunde turistikoaren aldeko Euskal Herriko topaketak egingo dituzte Donostian

BiziLagunEkin plataformak desazkunde turistikoaren aldeko Euskal Herriko topaketak egingo ditu Donostian, elkar ezagutzea, esperientziak partekatzea eta gogoeta kolektiboa egitea helburu. Egitarauaren xehetasunak datozen asteetan jakinaraziko dituzte.


Bi pertsona atxilotu dituzte Ordizian, ertzainak zauritzea leporatuta

Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailaren arabera, hainbat pertsonen arteko borroka bat zela eta bertaratu dira larunbat gauean ertzainak Ordiziara (Gipuzkoa), eta liskarrak izan dira. Bi ertzain ospitaleratu dituzte: bat lepauztaia apurtuta eta masailean ukabilkada bat jasota;... [+]


Mugak Zabalduz karabana Irundik abiatu da pertsona migratzaileek pairatzen duten biolentzia salatzeko

Euskal Herritik eta Kataluniatik abiatu da aurtengo Mugak Zabalduz karabana. Calaisko itsasartea, Frantziako Estatuan du helmuga, giza eskubideak bermatzea eta berehalako erregularizazioa eskatzen ditu besteak beste.


2025-07-14 | ARGIA
Sanferminak “nahi bezala gozatzeko eskubidea” aldarrikatu dute Iruñean, ostiraleko sexu erasoa eta gero

Mugimendu Feministak deituta, ehunka herritar, ordezkari politiko eta jaietako talde bildu dira uztailaren 13an Iruñeko Gaztelu Plazan. Intentsitate handiko eraso baten eta intentsitate txikiko beste hainbat erasoren testuinguruan egin dute elkarretaratzea. Eraso sexistarik... [+]


PKK-k armen suntsiketa irudikatu du, eta Erdoganek iragarri du legebiltzarrean batzorde bat osatuko dela prozesua jarraitzeko

Bere buruzagi historiko Abdullah Öcalenek joan den astean Turkiako Imraliko espetxetik eskatutakoari men eginez, PKK Kurdistango Langileen Alderdiak ekin dio armagabetzeari. Ostiralean egin dute ekitaldia, Iraken menpeko Kurdistango Sulaimaniya hirian, eta 30 gerrilari... [+]


Frantziako Legebiltzarrak dei egin dio Europari “harreman ekonomikoen estrategia aldatu” eta Txinarekin lankidetzak garatzera

153 orrialdeko txosten bat kaleratu du parlamentuak. AEBak ez ditu apenas zuzenean aipatu, baina horretarako "ikuspegi atlantista" terminoa erabili du: "Europak darabilen ikuspegi horrek gerra-komertziala ekarri du Europaren eta Txinaren artean, ageriko kalte eta... [+]


“Kaledonia Berriko Estatua” Frantziako Estatuaren barnean aitortuko lukeen akordioa aurkeztu dute Kanaky herriko indarrek

Konfiantzaren erronka izenburua jarri diote Kanakyko indar independentisten eta leialistean arteko akordioari. Ozeano Bareko uhartedia herrialde europarraren parte izaten jarraituko luke, baina estatu izaera lor dezake kaledoniarrek hala bozkatzen badute. 


Askatasunaren Ontzidia berriz saiatuko da Gazako blokeoa apurtzen: Handala ontzia martxan da

Israelek maiatzean Conscience itsasontzia bonbardatu eta ekainean Madleen itsasontzia bahitu ostean, nazioarteko ekimena berriz saiatuko da laguntza humanitarioa Gazara sartzen. "Erronka hau Gazako umeengatik da", adierazi du Askatasunaren Ontzidiak Siziliatik (Italia)... [+]


ZERO CHOU
“Pertsona homosexualak eta tradizioa adiskidetzea nahi dut”

30 urte baino gehiago daramatza Zero Chou zinemagile taiwandarrak istorioak kameraren atzetik kontatzen, bai zinemarako, bai telebistarako. Aurten, Zinegoak jaialdiaren 22. edizioko ohorezko saria jaso du.


2025-07-14 | Sustatu
Ez fidatu Osakidetzan ‘Quantus Skin’ azterketa egiten badizute

Civio fundazioak salatu duenez, Osakidetzak darabilen AA sistema batek (Quantus Skin) kontratuan agindutakoa baino askoz efikazia gutxiago dauka. 1.6 milioi euroko inbertsioa da, larruazalaren melanoma minbiziak detektatzea du helburu, eta bere emaitzak eskatu zuen %85eko... [+]


2025-07-14 | Ahotsa.info
Euskaldunon bazkari antiarrazista Sanferminetan

Laba, EHE eta Harituk antolatuta, bazkaria Oko Plazako Herri Sanferminak gunean izan da. Bertan, antolaketaren zergatiak azalduko dizkiguten galderak egingo dizkiegu.


2025-07-14 | Garazi Zabaleta
Mustai Ortua
“Baratzetik bizitzea erronka da, batez ere jendearen kontsumo ohiturengatik”

Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]


2025-07-14 | Jakoba Errekondo
Akainen eta eulien erasoak

Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]


Eguneraketa berriak daude