Tenplarioen planoa da berez ArdiBidez tableroa, antzar-jokoko espirituari eutsiz. Soldadu monje hauek erregeek baino indar handiagoa hartu zuten eta pertsegituak izan ziren. Horregatik, tableroko laukietan markatu zituzten bideko euren puntu seguruak -antzar-jolasean antzarrek babestutako etxeak, gure jolasean ardiak-, ostatuak, zubiak eta heriotza arriskua. ArdiBidez-ek laukien klabe eta kondairak gorde ditu, eta txarteletan dituzu irakurgai. Ekin diezaiogun Jakue Bideari: Aruetik (Via Podiensis), Garruzetik (Via Turonensis) eta Donapaleutik (Via Lemovicensis) datozen bide nagusiak Izuran batu, eta barnealdeko bidea zeharkatuko dugu, besteak beste Donibane Garazi, Orreaga, Iruñea, Gares eta Lizarran barrena, Ebro muga urdinera iritsi arte.

Erromatar galtzada hartuta eta ardi-pausoan, lasaiago ibiliko gara erromesak baino. Izan ere, Nafarroako Foru Zaharraren arabera, beilariak 30 eguneko baimena zuen Compostelarako joan-etorria egiteko. Horrek 60 kilometro/eguneko batez besteko erritmoa eskatzen zuen!

Argi bide-lapur, ordaindu beharreko zerga eta heriotzarekin eta baliatu zubiak, ardien laukiak eta bidezidorrak.

Izura, Donapaleu eta Donibane Garazira sartzeko ordaindu egin behar izaten zuten beilariek. Baina Vega de Valcarce herritik pasatzea kostatzen zitzaien gehien. Santiagora iristeko nahitaezko pasabidea izanik, Compostelako gotzainaren menpeko jauntxoak zeuden bertako bi gaztelutan. Jauntxo hauek zerga ordainarazten zieten erromesei aurrera jarraitzearen truke. Zailtasun hauen isla da kartzela eta bertan erortzen denak 3 txanda itxaron beharko ditu.

Jakue Bide bazterreko ostatuetan berritzen zituzten indarrak ahulduta zetozen beilari akitu eta gosetuek. Beraz, ostatu eta ospitalez bete ziren bideko herriak. Izurak esaterako, hiru Jakue Bideren lotune izanik, bere une loriosenean 16 ostatu zeuzkan. Bizitzan dena ez denez ahalik eta azkarren ahalik eta urrunen iristea, ostatuan eroriz gero har itzazu hiru txanda gozatzeko.

Ur putzuan erorita, ezingo zara zeure kasa atera, beraz, itxaron beste jokalari bat erori arte. Horrela, bigarren erori denak hartuko du zure lekua, hirugarrena erortzeko zain. Putzu honek hondoan bere kondaira du: Erromes bati kalabaza urez betetzea ahaztu zitzaion Iruñera iritsi baino lehen (egungo Erreniega inguruan) eta zorabiatu egin zen. Deabrua agertu zitzaion erromes itxuran eta gertueneko ur putzura eramango zuela agindu zion, jainkoari zein Santiagori uko egiten bazien. Erromesak hori egin baino hiltzea nahiago zuela erantzun zion eta deabruak ihes egin zuen. Orduan, beste erromes bat agertu zitzaion eta honek putzura eraman eta bere maskorretik eman zion edaten.

Tenplarioak deabrua gurtzeaz salatu zituzten, eta euren ordena desagerrarazi zuten. Tenplarioek gurtzen omen zutena Baphomet izeneko burezurra zen, eta «LVIIIm» zeukan idatzia. Beraz, herioren aurpegi den burezurrari 58. laukia dagokio, noski. Heriotzak gertutik jarraitzen zituen pelegrinak, eta Orreagako «Sancti Spiritus» hezurtegian eta Eunaten hartzen zuten betiko atseden.



Aimerik Picaudek 1100. urtean osatu zuen Liber Sancti Jacobi erromesentzako gidaliburuak ez dirudi gure herrirako turismoa asko bultzatu zuenik: «Ikusten badituzu euskaldunak jaten ari, zakurrak edo zerriak etorriko zaizkizu gogora. Eta solasean entzunez gero, zakurren zaunkak irudituko zaizkizu, hain baita basa euren hizkuntza»... Deskribapenak gero eta hobe jartzen gaitu: «Herri basatia, beste guztiak ez bezalakoa ohitura eta jitean, gaizto amorratuak, beltz kolorekoak, kara ezduinekoak, gaiztofikatuak, perbertsoak, zirtzilak, desleialak, lizunak, mozkortiak, zakarrak, peroztuak, ustelak, arimagabeak, bizio guztietara emanak»... Euskal Herriko benetako Jakue Bidea ezagutzeko, sartu ardi-bidean.