Jai despotismoa

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Iruñeko alkate Yolanda Barcina tematu egin da Mario Vargas Llosa idazle atzerakoia urtero sanferminetara gonbidatzearekin. Iaz etorri zen. Eta aurten Nafarroako Erresumako Ardandegi-zain Nagusi saria eman diote, itzul dadin. Izendapena, jakina, gaztelera hutsean jaso du, y greko askorekin: Bodeguero Mayor del Reyno de Navarra. Mihi gaiztoek diote gonbite errepikapenaren xedea dela sanferminei buruzko liburua idatz dezan konbentzitzea. UPNk sanferminak berridatzi nahi ditu. Ez du gustuko literatura unibertsalak sanferminez duen erreferentzia bakarra, Ernest Hemingwayren Fiesta. Edo, hobeki, The sun also rises, gehienok Fiesta ezizenarekin ezagutzen dugun eleberria.

Liburuan, Nobel saridun iparamerikarrak festan eztanda egiten duen hiriaz mintzo da. Bederatzi eguneko festa etengabean urtean zeharreko arau estu guztiak hausten dituzten herritarrez. Eta, bistan denez, ez da hori erregionalismoak sanferminez zabaldu nahi duen irudia. Nahiago luke Mario Vargas Llosa bezalako ezkertiar ohi batek, konbertsoaren fedeaz, bestelako sanferminak deskribatzea: fedea, dotorezia, glamourra... Ez dut segituko. Vargas Llosak egin dezala lana, baldin eta enkargua onartzen badu.

Halako sanferminak nahi ditu UPNk, eta, halako sanferminak lortzen ahalegintzen ari da. Haren hedabideak erabiltzen ditu guri sinistarazteko sanferminen oinarri nagusia ekitaldi erlijioso eta instituzionalak direla. Behin eta berriz errepikatzen digute iruindarrok saindu beltzaranarekiko fede itsua dugula, eta ohitura zaharren zale amorratuak garela. Egunero aurkezten digute zezenketen aurreko apartado zozo eta elitista jaietako ekitaldi erreferentziala bailitzan. Eta, lana biribiltzeko, gero eta unetxo irentsi ezin gehiago saltzen dizkigute: martxa honetan esanen digute unetxo guztien ama prozesioan San Ferminek alkate anderearen ile beltza ikusten duen lehen aldi hori dela.

Halaber, sistematikoki zapaltzen dituzte jaiaren adierazpen herrikoi guztiak. Barraka politikoak desagertarazi zituzten. Peñek ekitaldi bat antolatu nahi duten aldioro isun, berme eta aseguru astronomikoekin zamatzen dituzte. Eta jaiaren bihotza, alde zaharra, poliziaz betetzen dute. Azken urteotan, peñarik jendetsuena, urdinez jantzitakoena izan da.

Testuinguru horretan, agintariei kritikarik ñimiñoena egiten diegularik, festak politizatzea leporatzen digute, eta saindu beltzaranaren izena darabilte gu isilarazteko: "San Fermin! San Fermin!". Gibela behar da. Festa apolitikoen tradizioa Amiensko apezpikua bera bezain apokrifoa da. Sanferminak betidanik subertsiorako gune izan dira, urte osoan agintariei ezin izan zaiena esan esateko unea. Umoretsu. Jai izpiritua galtzeke. Baina ziria zorrotz sartuz. Orain kamuts berpiztu nahi duten Riau-riaua xede horrekin sortu zen, agintariei ziria sartzeko. Badirudi ez direla oroitzen. Ez dute oroitu nahi.

Jai despotismoa da: jaiak herriarentzat, baina herririk gabe nahi dituzte. Herritarrak baztertuak, eta protagonismoa agintarientzat. Antisanferminak. Okerrena da irudipena daukadala emeki-emeki lortzen ari direla, tanta txinatarraren moduan, herritarron burmuinak pixkanaka-pixkanaka zulatzen ari direla, eta esaten digutena sinesten ari garela. Bitarteko asko dauzkate. Baina nago arazoa ez dela hori bakarrik. Nago gizartea aldatu dela. Gu aldatu garela. Garai batean, ez zen sosik, ez zen urtean zehar parranda egiteko aukerarik, ez zen hamabi hilabetetan eguneroko arau estuak hausterik, eta festekin batera, katarsia heltzen zen. Nago, jai guztietako protagonista nagusiek, gazteek, astebururo egiten dutela parranda, astebururo hausten dituztela arauak, eta Festak, hizki larriz, heltzen direlarik, ez dietela xarma handiegirik atzematen.

Beste modu batean adierazita, irudipena daukat jai herrikoi parte-hartzaileen eredua krisian dela, eta ez bakarrik Iruñean, baizik eta Euskal Herri osoan, euskal herri, hiri, auzo guztietan. Edo gehienetan, behintzat. Hori horrela, berandu baino lehen hausnarketa egin beharko litzateke, eredua nola garatu, nola berpiztu aztertzeko. Izan ere, bestela, festek doazen bidetik segitzen badute, UPNren jai eredua gailenduko da Euskal Herri osoan. Eta Donostiako Aste Nagusia euskal hiriburuetako festarik animatuena izanen da. Eta hori gertatzen bada, barkatuko didazue, baina ni sanferminetan, jubilatuen moduan, Saloura joanen naiz, deserrira.


Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude