Askatasunaren "A" larria
Beti igoal. Ez dago gai bat aukeratua izatea bezalakorik, beste bat gurutzatzeko indartsu, nahitaez kasu egin behar zaiona, odola pil-pilean jartzen duten horietakoa. Ezinbestean, noski, lehen aukeratuari aurrea hartzen dioten horiek errepikatuak izaten dira, betikoak: azken batean bakoitzari odola mugiarazten dioten gaiak gutxi eta bertsuak izaten baitira. Horregatik idazten dugu idazleok beti istorio bera funtsean eta mozkorrak ere beti arrazoi beragatik egiten du negar.
Gaurkoan RENFEren kontra idatzi nahi nuen, desastrearen anekdota adierazgarri batzuk, baina kontua da orain dela egun batzuk aldizkari honetan Haritschelar jaunari egindako elkarrizketa irakurri nuela. RENFErenak ez du gaurkotasunik galduko zoritxarrez; beste baterako utz dezaket.
Elkarrizketa azaletik beretik gustatu zitzaidan: asko eskertzen dut euskararen aldeko jarrerak hautu politiko abertzale prototipikoetatik askatzea, areago Haritschelarren mailako batengan. Eguzkia zegoen, arbola baten itzalpean nengoen etzanda. Gustura. Irribarrez eta "bai jauna" pentsatuz irakurri nituen hizkuntzaren arauarekikoak. Bufff: zein ondo horrenbeste arauzale estuz inguraturik gauden honetan, Euskaltzainburu ohiaren zentzua, buruargitasuna, neurria eta humorea. Horrelako gehiago behar genituzke. Oso egoki, halaber, EITBren ingurukoak, pedanteei buruzko ironiak, Frantziako politikariez esanak, Txillardegi eta Euskaltzaindiarena zuzen azaltzea, eta abar. Momenturen batean eskertzeko edo zoriontzeko mezu bat bidali beharko niokeela ere pasa zitzaidan burutik nire uda-hasierako ongizate haren euforia maitekorrean. Pentsa ezazue nola nengoen.
Eta, halako batean, dzast! Haurrak egitearena. Euskara salbatzeko.
Ez da lehen aldia, noski. Horrexegatik ekin diot gaiari, ez benetan eta aspalditik estimatzen dudan Haritschelar jauna kritikatzeagatik. Berarengan, elkarrizketa horretan, nabarmen gelditzen da oso, beste arazoetan agertzen duen beregaintasunaren, zuhurtziaren eta begirunearen ondoan.
Eta hortxe da, nire ustez, gakoa: ez dela hartzen umeena inoren esparru propio eta pribatutzat. Irudi luke emakume edo bikote bakoitzaren gainetik letra larriz idatzi beharreko Egia Sakratuak daudela… Horietako bat izan ohi da sarri gure testuinguru honetan denok kezkatzen gaituen euskararen geroa.
Badakit, bai, umeak egiteak edo ez egiteak ondorioak dituela letra larriz edo txikiz idazten diren gizartearen esparru zenbaitetan: hala nola demografian, ekonomian, lan-merkatuan, etxegintzan, kaleko alaitasunean, gu denon historian azken batean. Baina guztion historia horretan bakoitza bat eta bera da eta maizegi ahazten zaigu, maizegi itotzen dugu norbanakoa, bere aukerak, banakoaren askatasuna, eztabaidatzen ez diren balio gorenen izenean.
Emakume batzuk umerik ez izatea tristea da, ezinak eragina bada; haurrak izatea ere bai, ez bada aukera librearen ondorio… Edo nahi adina ez izatea. Edo bikotea izan arte berantaraztea. Are tristeagoa, etxebizitza izan arte egon beharra. Badira dituzten umeak baino gehiago gustura izango lituzketenak ere eta beste batzuk, bakar bat egin gabe bizi nahi dugunak. Voil….
Pili Kaltzadak zioen (Berria 2005-IV-5) "bizitza pertsonalaren eremu garrantzitsu bati uko egin" diogula umerik izan ez dugunok. Egia da ziurrenik, baina zein aukerak ez dio beste bati uko egiten?
Onar dezagun daukagun errealitatea, poz gaitezen aukerez -horrela, pluralean- eta asma dezagun, banakoaren askatasuna milimetro bat ere murriztu gabe, nola eman euskarari oxigenoa -kanpotik etorri nahi edo behar dutenei atea itxi gabe noski-.
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]
Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
1985. NATOn mantentzearen kontrako manifestazioak egin ziren Hego Euskal Herriko hiriburuetan azaroaren 10ean, tartean Donostian. Milaka lagun irten ziren kalera Koordinadora Antimilitaristaren deiari erantzunez, orduko agintariak karikaturizatzen zituzten mozorroekin. Kanpaina... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]