Ernest Hemingway ezaguna da bere eleberriengatik. Besteak beste, horiengatik eman zioten Nobel Saria. Batez ere The Old Man and the Sea txalotua izan zen munduko lau hegaletan. Film bat ere egina da eleberri horren gainean.

Hala ere, maiz ohartu naiz Amerikako Estatu Batuetan (AEB) askok maiteago dituztela haren istorio laburrak (Short Stories) eleberri luzeak baino.

New Yorkeko Fordham Universityn udan egin ditudan literatura ikastaroetan garbi ikusi izan dut bai irakasleek eta bai ikasle askok ez zutela ezkutatzen Hemingwayen istorio laburrentzat zuten estimazioa. Gutxi dira The Killers edo The Snows of Kilimanjaro irakurri ez dituztenak.

Amerikarrek esaten didatenez, Hemingwayren literatura lana oso lotua ibili da bere bizitzari. Nolabait ere literatura bezain jakingarriak izan dira haren gorabehera eta joan-etorriak. Orain, urteak joan ahala, haren bizitzak ez du horrenbesteko pisurik eta kritikariek haren idaztearen merituei bakarrik begiratzen diete.

Hemingwayek istorio bilduma bat baino gehiago idatzi zuen. Beharbada estimatuena bigarrena da: Men Without Women. Bilduma honetan aurkituko duzu lau orrialdeko Hills Like White Elephants.

1926an, Parisen zegoela The Sun Also Rises argitaratu eta hurrengo urtean (1927) idatzi zuen istorio hau. Argitara orduko laudorio handiak egin zizkioten Parisen zeuden amerikar intelektualek eta AEBetan kritika oso onak jaso zituen.

AEBetan Hills Like White Elephants behin eta berriz agertu da Short Stories antologietan eta beti eredutzat ezarria -New Yorken erosi eta orain neure begien aurrean ditudan antologiotan aurkituko duzu: Laurence Perrine: Literature, Structure, Sound and Sense. Harcourt, New York (1975), Winkler A.C. From Reading, Writing, Harcourt, New York, (1988), Cassil, R.V.: The Norton Anthology of Short Fiction, Norton & Company, New York (1978) ...-.

Kontakizun honetan Hemingwayren prosaren estiloa horren famatua egin duten ezaugarriak ikus litezke: esaldi lehorrak, objektiboak, indartsuak, izenlagun gutxi eta gauzak zuzen esan gabe uzten dituen elkarrizketa bizia.

Kontakizuna ia osorik gizaseme batek neskatxa batekin duen elkarrizketaren bidez esana dago. Espainiako geltoki batean daude trenaren zain. The hills across the valley of the Ebro dira kontakizunaren aurreneko hitzak.

Hizketa aurreratu ahala, garbi azaltzen da neskatxa haurdun dagoela eta gizasemeak neskatxak haurra galtzea nahi duela, abortatzea. Ez dute hala ere sekula abortion hitza erabiltzen, it baizik.

Elkarrizketaren bidez mintzatzaileen nortasuna ere agertzen da. Hala ere, aldez bien arteko harremanak ezkutuan gelditzen dira. Kontakizunaren bukaeran ez dakigu ziur zein erabaki hartu duten edo zer gertatzen zaion geltokian dagoen bikoteari.

Urte batzuk igaro eta Ramon Saizarbitoriak antzeko gaia jorratuko du bere Egunero hasten delako (1969) eleberri entzutetsuan. Aldi hartan Suizako Friburgon ibilia zen Saizarbitoria, unibertsitatean ikasten eta ni ere bai. Behin edo behin musean elkarrekin jokatu genuen.

Saizarbitoriaren eleberria ere treneko geltokian hasten da eta mutil eta neska bat elkarrekin ikusten ditugu. Hasieran batez ere, elkarrizketaren bidez baino bakarrizketaren bidez jakingo dugu gertakizunaren mamia zein den. Hemen ere neskatxa bat haur galtzekotan dago.

Eleberria denez gero, ordea, kontakizuna askoz luzeagoa da, pertsonaien bizitzaren gorabehera nahikorik jakingo dugu eta azkenean neskatxak zer egiten duen ere bai.

Batez ere Saizarbitoriak erabili duen teknikarengatik goraipatua izan da eleberri hau. Bakarrizketek, flashback ugariek, ikuspuntua aldatzeak eta kontakizunaren plano ezberdinek berritasun handia ekarri zuten euskal eleberrigintzan.

Zuzen esan ohi da gaietan Txillardegi izan zela bide berriak urratu zituena eta idatz moldeetan Saizarbitoria.