Legez kanpo geratu ostean, Batasuna erakunde guztietatik kanpo dago lehen aldiz. Alderdiaren egoeraz mintzatu zaigu Joseba Permach hasieran: «Estatuak Batasuna Eusko Legebiltzarretik kanpo utzita, Alderdien Legearen helburua betetzat jo du. Guk, aldiz, ilegalizazioaren zikloa amaitu dela diogu, eta erabateko porrotaz amaitu ere».

Alabaina, ezker abertzale ilegalizatuaren aurreko bi aukerak »AUB eta HZ» ez bezala, oraingoan, EHAK instituzioetara iritsi dela azaldu diogu gure solaskideari: «Legebiltzarrera iritsi izana PSOEren kalkulu politikoetan sar daiteke. Guretzat, ilegalizazioaren amaiera baieztatzeaz gain, esanguratsuena herri honetako sektore sendo batek, berriz ere, EHAKren aukerarekin bat egin izana da. Hau da, EHAKren legebiltzarkideen bidez ezker abertzaleak jokaleku politikoan aritzeko aukera izatea».

Ez dut uste EHAKren erabakiak gure erabakiekin lotuta direnik. Guretzat garrantzizkoena EHAK-k Aukera Guztiak ekimenaren lekukoa hartzea izan da, alegia, ahotsik eta eskubide politiko eta zibilik gabe geratu garenon aldarrikapenak Legebiltzarrera eramateko konpromisoa hartzea. EHAK-k gure aldarrikapenekin bat egitea logikoa da, eta ez Batasunarekin zehatz-mehatz, baizik eta herri honetako sektore abertzale, ezkerreko eta independentistekin oro har.

Hasteko, alderdi guztiok gatazka gainditzeko prozesu demokratiko bat bilatu beharra aldarrikatzen dugu, horrek du lehentasuna. Zentzu horretan, Batasuna 44 eragilek sinatutako Oinarrizko Hitzarmen demokratikoa aldarrikatzen ari da bereziki. Bitartean, gobernagarritasun afera dago eta irtenbidea bilatu behar zaio. EHAK Ibarretxerekin nahiz beste alderdi politikoekin bildu denean eztabaida politikoa ondo planteatu duela diogu, egungo egoera ez demokratikoa gainditzeko nahiz Legebiltzarra arau demokratikoen arabera osatzeari begira konpromiso zehatzak eskatuz. Hori da bidea.

Batasunak bake prozesuari ematen dio lehentasuna, eta hori ez da Lopezekin edo Ibarretxerekin egingo soilik, guztion artean baizik. Guk EHAK burutzen ari den lana erabat errespetatzen dugu. EHAK-k Ibarretxeri nahiz Lopezi konpromiso berdintsuak eskatu dizkiela pentsatzen dut, eta erantzunaren araberako jarrera hartuko duela. Emaitzek sorraraziko egoerak alderdi politiko guztiak negoziatzera eta akordioetara heltzera behartzen ditu. Joko-arau demokratiko horretan »maila batekoa, Batasuna ez baitago» guztiok onartu behar dugu akordioak bilatzea beharrezkoa dela, eta EAJk orain arte inposatu duen jarrera amaitu dela. EAJk alderdi politiko guztiekin akordioak lortu behar dituela onartu behar du. Ez du EHAK, PSOE edo PPrekin bakarrik edota bakarka adostu behar, guztiekin baizik. Legebiltzarrean egoera berri hori onartzeak onura handiak ekar diezazkioke gatazka gainditzeko guztion artean eraiki behar dugun prozesuari.

Batetik, bilera hauen inguruan sortzen den zalaparta mediatikoa antzua dela. Abenduaren 30ean Batasunak hartu zuen jarrera dela kausa eta Ibarretxe Madrilera joan aurretik, pertsona berberak bildu ziren. Bilera testuinguru horretan kokatu behar da. Batasuna eragile politikoa da eta hauteskunde ondorengo jokalekuan ere lekua dauka. Sukalde lanaz asko hitz egiten da, baina, funtsean, guk hedabideetan adierazi duguna baino ez dago.

Urte luzeen ondoren, elkarrizketa bera ukatu denean, elkarrizketa politikoak gauzatzea positiboa da. Batasuna ukatu nahi izan dute, beraz, orain, guztion arteko elkarrizketa indartzen joatea pauso handia da. Zorionez, alderdien arteko bilerak ugaltzen ari dira, alderdi guztiok izan behar dugu mintzakide eta eragile. Baina hortik bilerako gaiak sakontzera edota sukaldeko lanak egiten hastera tarte handia dago.

Ibarretxek akats bat errepikatu du. Hau da, ezker abertzaleak Ibarretxe Planari eman zion babesaren ondoren, Ibarretxek Euskal Herriko eragile politikoen ildoan egin beharrean Madrilera jo zuen. Oraingoan, berriz ere, Madrilera jo du Euskal Herriko 44 eragilek adostu eta proposatua kontuan hartu gabe. Zapaterok eta Ibarretxek aipatutako diskrepzioa dela-eta, ez dakigu zer elkarrizketa mota izan duten, ezta erabakiren bat hartu duten ere. Gatazka gainditzeko Euskal Herriko eragileen arteko elkarrizketek ere leku hartu beharko lukete, ordea.

Ez. Haatik, Ajuria Eneatik eta Moncloatik bileraren bi testu ezagutarazi ondoren, EAJk Aberri Batzarra bildu zuen berehala. EAJk kaleratutako agiria izan da ondorio esanguratsuena.

Agiriak gatazka konpontzeko prozesuaren edukiak desagerrarazi dituelako. Agiriak Ibarretxe Planaren hitzaurreko hainbat planteamendu albo batera utzi ditu. EAJko hainbat sektoreren eta Ibarretxeren aldetik entzun dugun Euskal Herriak erabakitzeko duen eskubidea desagertu da. Ez dakigu Ibarretxe eta Zapateroren arteko bileraren ondorio zuzena izan ote den, baina denbora beretsuan etorri dira.

Nondik begiratzen den. Asko dago egiteko, baina badira faktore berriak. Aberri Egunean 44 alderdi, eragile politiko, sozial eta sindikalek oinarrizko hitzarmen demokratikoa publiko egin genuen. 12 hilabeteko epean alderdi politikoen mahaia osatzea helburua finkatu dugu, beraz, helburu bat finkatu den neurrian hurbil egon daiteke. Hauteskundeek Anoetako Proposamenari indarra eman diote, beraz, jokaleku berri honetan mahaia osatzeko aukerak daude. Etzi edo etzidamurako sortuko den esatea gehiegizkoa da, ordea. Mahaia osatzeko sendotasuna eta denbora gehiago behar da.

Guk ez dugu non, nola eta zer denboran osatu behar den esaten, guztion arteko ariketa dela baizik. Eta alderdiez gain, ezin dugula mahaitik ez eragilerik ez herrialderik baztertu berresten dugu.

Erabatekoa. Aurkeztu genuenean baino sendoago dago, eta lau arrazoiengatik ozen aldarrikatzen dugu bereziki: lehena, gatazka konpontzeko metodologia duelako, bi mahaien planteamendua eginez. Eragile politikoek dagoneko urrats sendoak eman dituzte bide horretan. Bigarrena, ETAk adierazi du Estatuarekin negoziazio bide bat irekitzen saiatzen ari dela. Hirugarrena, ezker abertzalea hauteskundeetan indartua ateratzea da, eta laugarrena, guztiok »PPk izan ezik» bat egin dugu mahai bat osatzeko ideiarekin. Ildo horiek guztiak Anoetako Proposamenean daude.

Iraganeko asmo baten itunak dira, ezker abertzalearen amaiera helburuz eginak. Aznarrek beren bitartez, zortzi urtetan ezker abertzalearekin bukatuko zuela iragarri zuen. Ordea, PP erori da gobernutik eta ezker abertzalea berriz eraginkor eta sendo dago. PPk diseinatutako estrategiaren porrotaren adierazleak dira itun biak.

Ilegalizazioaren ondorioak begi-bistakoak dira, hainbat herritar nahiz alderdi bateko kide politikoen eskubideak bermatuak ez izateak galerak eta ondorioak dakartza gure antolakuntza eta jarduera politikoa garatzeko. Ilegalizazioaren ondorioz, egoera antidemokratikoa indarrean dago eta iraganeko politikoaren zutabeak diren Alderdiaren Legea eta Terrorismoaren aurkako eta Askatasunaren aldeko Ituna delakoak desagerrarazteko eskatzen diogu PSOEri, eta beste estrategia politiko baten alde egin dezala lehenbailehen. Artean, PPk bilatzen zituen helburuak ez dira bete, hauteskundeetako emaitzak lekuko, eta ezker abertzaleak legealdi honetan ekimen politikoa berreskuratu du, kasurako EHAKren bidez lortu duen sostengua. Guk horri esaten diogu sendo egotea.