Gaia "Utsa edo euskal ezetza". Goenaga Aita Jesulagunak Defenditu Du Ill Onen 5'an


1966ko abenduaren 18an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Goenaga Aitari elkarrizketa

Euskal Tesisa Madril'en
Gaia "Utsa edo euskal ezetza". Goenaga Aita Jesulagunak Defenditu Du Ill Onen 5'an
Euskal Tesisa Madril,en
Il onen 5'ean egun andia bizitu zuen Euskerak Madri;'en. Iruzpallau urte dira Mitxelena Jaunak euskerari buruzko tesis ederra Madril'en defenditu zuela. Arrezkero, nik dakidala, ezta an besterik muldatu euskerari buruz Leengoan Goenaga Aitak maldatu zuen berea. Maipuruan Zaragueta'tar Juan, euskalduna, ikusi genuen. Bere ondoan beste lau izkuntzalari ospetsu zituen: Rodriguez Adrados, Mariner, Lapesa eta Balbin.
Lau auetatik iñork eztaki euskeraz. Alaz ere, arreta andiz irakurri eta aztertu zutela Goenaga Aitaren tesisa ezagun zuten. Galdera zorrotzak egin baizizkioten eta ardura bizia erakutsi ziguten euskerari buruzko tesis artarako.
Auek onela direla, eta euska'dunak tesis onen berri ikas dezaten, galdera batzuek egin nai izan dizkiot Goenaga Aitari:
–Noiz esnatu zitzaigun gai orri ekiteko asmoa"
–1950'garrenean bukatu nuen lizenziatura Barzelona'ko Ikastetxean eta antxe bertan egin nituen doktoradoko kursoak. Garai artan kezka larrian nenkarren barruan: euskal folklorearen Estetika eta Filosofia egitea. Zalantza izugarria izan nuen. Bertako irakasleak eskatu bizidaten, nere irakasle izana Mirabent Jauna il berria zen ezkero, aren ondorengo izateko oposizioetara aurkeztu nendin. Baiñan euskal gaiari ekiteko astirik enuela izango eta eskabide ua bertan beera utzi nuen.
–Eta euskal folkloretik izkuntzara nolatan aldatu ziñan?
–Orduan bururatu zitzaidan gure kulturako gai guztien artean etzitekeala izan izkuntzaren neurrikorik eta euskeraren filosofiari ekin nion. Ori zer zenik ere enuen artean argi ikusten. Baiñan biotsak ori eskatsen zidan eta orixe artu nuen gaitsat.
Urte orretantxe oso gauza polita gertatu zitzaidan. Von Wartborg deritzan Izkuntzalari ospetsua ezagutu nuen Ripoll'en, izkuntzalariak izan zuten billera batean. Txango bat egin genuen egun batean eta geltokian geundela galdera au egin nion: "Euskal filosofia aztertu nai nuke eta zer derizkiozu zuk gai oni?; egokia al dut?". Eta berak erantzun: "Nere ustez, gaur Europako Linguistikan egin ditekean lanik garrantzitsuena diteke". Pentsa zenezake nolako bultzakada izan zan erantzun ori neretzat.
–Ertantxe ekin al zenion lanari?
–Nai bai. Gauzak etziran, alaz ere, ain errazak izan. Batari galdegin, besteari entzun, liburuak iraku rri... eta dena alferrik, iñondik enuen aztarrenik ikusten, ze bideri lotu bear nintzaion jakiteko. Viena'ra ere egin nuen ibilaldia. Azkenik amabi urte joanak ziralata, pott egiteko zorian egon nintzan.
–Eta nundik atera zenuen aurrera jarraitzeko indarra?
–Elorduy deritzan Mungiatar jesuita batek eskatu zidan, ez nezala iñolaz ere etsi eta lana utzi; nai ta naiez mami berexia zue a euskerak eta ez pott egiteko. Eta ara batpatean egokitu bidea: asi nintzan filosofia aldetik usai ederra eta esanai sakona zuten itzak biltzen eta. aztertzen eta ona nun sortu itz-sorta berexiak.
–Zer gai aztertu duzu?
–Ez da erraza laburki adierazten. Galdegiozu erderaz edozein euskalduni "utsak" zer esan nai duen eta ia denak "vavio y nada" esan nai duela erantzungo dizute. Orain bi illabete nere aztertza e eta maipuruko izateko Zaragueta'tar Juan jauna izendatu zutenean, beregana jo nuen. Galaren berri eman nionean, "nola egin dezakezu tesisa gai oni buruz?" galdegin zidan; "utsa" zer da, bada "vacio y nada", ori bai, baiñan geiago zer?». Don Juan euskalduna baita, galdera batzuek egiten asi nintzaion: "adizu!, ez al dugu sarri esaten "ontzi ori utsik dago", "gizen ori oiñ utsik dator", "liburu oien artean utsunea da", "zure lanean utsa'di bat egin duzu neri entzutearren" eta abar, eta abar? Eta berak erantzun zidan orduan: "Ara, zer tesis ederra! " .
Gero esan nion: "erderaz badirudi uts bakoitzak bere esanai berezia duela; baiñan euskeraz Itza berbera izan ez ezik, esanaia ere berbera da sakonean". Zergatik diogu alakoa oin utsik datorrela? Zu oiñetakoak jantzita etorriko zelakoan zeundelako. Zergatik eskatzen duzu esne utsa~ Kafez naastuta artu oi delako sarri... eta abar, eta abar". Arri ta zur gelditu zan. Eta ona emen bigarren pausua: Gauza guzti oien goorabeerak erdaldunei ikus arazteko. nolabait moldatu bear eta filosofia sakonean murgildu nintzan: Zer esan nai ote du «utsak>> ezer-eza esan nai duenean?
–Zure iritzia egiztaratzeño nundik jo duzu?
–Zubiri, gure filosoforik andienari, erakutsi nizkion "utsari", "egon'i", "gogoari" eta abarri buruz bilduta neuzkan txartelak, eta txundituta gelditu zitzaidan Europan ots andiko lanak izan zitezkeala esanik. Orduan Tovar jaunarengana jo nuen eta nere tesisaren buru bera izan zedin eskatu nion. Berak, ordea esku artean nituen textoen eta dokumentoen berri eskatu zidan. Axular'en "Gero" eta Lafon'en "Le sisteme du ver be basque" Irakurri nituela erantzun nin. «Zuek, izan ere, euskaldunok, zuen izkuntzaz ari zeratenean, asmalari pijuak oi zerate", esan zidan. Etxera etorri eta 45 idazle irakurri nituen: Saratarrak, Donibanetarrak Tartats, Leizarraga.. Egin zazu literatura osoa irakurri nuela, esate bateraRo «Utsari" dagozkanak bakarrik ez beste bost euskal gogairi dagozkanak ere bildurik dauzkat, Orresaz gainera, zurekin, Mitxelena jaunarekin, Don Karlos Santamariarekin eta Ansola jaunarekin urte bete osoan gai auetaz izan genituen jardunak, goianbeean aztertu nituen. Orain, azkenik, Ipar Ameriketara noa ia ontzat artzen dizkidaten lan auek an diren irakaslerik ospatsuenak. Urte asko ari naiz lan onetan; badira ia amasei urte kezka au barruan dakardala.
–Garrantzi andikoa al deritzaizu lan au euskeraren onerako?
–Madrileko bi irakasleri zerorrek entzun zenien iritzia. Batak izkuntzalariak ez dituztela onelako lanak aintzakotzat artzen, filosofoak bai baiño. Besteak, kontuz egitekoak direla, eta ala egin eskero balio andikoak. Dakizunez bi oiek eztira filosofoak, izkuntzalariak baizik. Zubiri jaunak, azkeneko aldiz berarekin mintzatu nintzanean, zera esan zidan, alegia, linguistika bertan gero ta geiago jotzen dutela alde onetara eta, urte gutxi barru, izkuntza-gaietan nik daramadan bide auxe izango dela benetakoa. Garrantzi andikoa, beraz, euskerarentzat. Era onetan kanpotarrak berotu, gai auek arrotu, eta naiz etxekoak naiz erbestekoak aintsakotzat artzen baitute euskera. Ez al deritzaizu gure gazteak, jakintzan ikasiak direnak, au entzutean, bere euskera eztutela begiratuko amona zaarra balitz bezela, neska panpoxa bezela baizik? Orren bearra dugu eta kulturak aurrera egin-ala, panpoxago eta begiratuago izango da.
–Geroraho zerasmo dusu?
–Lan onek eztu amairik. Bllduta ditudan gaiak, zori andia izanik eta lan andia egiñik ere, bospasei urte kenduko dizkidate, eta beste berri batzuek egin nai baditut, bizi osorako aiña lan badut. Orain Ameriketara noa, an gelditzeko ez ordea. Bear bada urte mordoxka emango dut an, baiñán ori Jainkoak daki.
Alkar-izketa au izan nuen, Aita Goenaga'rekin, Eskerrak eta zorionak Itzez eman nizkion. Orain, erro auen bidez opa bero bat bidaltzen diot: buruan eta biotzean dituen asmo bikain oiek osa eta buru ditzala leen bait leen euskeraren onerako.
ALTUNA'TAR PATXI'K S. J.
Maipuruan eseri ziran eta Goenaga Aita'ren doktore-lana aztertu zuten bost irakasleetatik argazki onetan ageri dira Adrados eta Marimer jaunak.
12

GaiezHizkuntzaEuskaraBesteak
PertsonaiazGOENAGA1
EgileezALTUNA1Hizkuntza

Azkenak
Asteburu honetan eginen da EHZ festibala, Arberatze-Zilhekoan

Fermin Muguruza afixan nagusi, Olaia Inziarte, Naxker, Xiberoots, Errobi, Kaskezur, Zetkin, Tapia eta Leturia eta beste hainbat musikari igoko dira oholtzara ekainaren 27, 28 eta 29an. Horrez gain, antolatu diren hitzaldietan, hala nola lurraren defentsaz, diskurtso eta... [+]


Udaltzaingoan arreta euskaraz bermatzeko gomendatu dio Arartekoak Erandioko Udalari

2024ko irailean, herritar batek salatu zuen Erandioko udaltzain batek arreta euskaraz ukatu eta jokabide hori behin baino gehiagotan errepikatu zela, baita telefonoz kexatu zenean ere. Salaketak erakusten duenez, hasiera batean, arreta eta dokumentazioa gaztelaniaz bakarrik eman... [+]


2025-06-24 | Gedar
“Gazteon erantzunari esker Durangoko Gaztetxeari eustea lortu dugu”

Gaztetxearen aldeko manifestazio jendetsu bat egin zuten larunbatean Durangon, espazioaren irekieraren berri eman eta lau egunera. "Lehenengo gaua ere ez genuela bertan pasatuko esan ziguten, eta oraindik gaztetxean tinko jarraitzen dugu", aldarrikatu... [+]


2025-06-24 | Euskal Irratiak
Laida Mugika
“Espero dugu datorren urtean halakorik egin beharrik ez izatea, eta errektoretzak neurriak hartzea”

Errektoretzaren erantzun ezan, ehun bat irakaslek berriz eskainiko diete ikasleei ahozko froga euskaraz pasatzeko aukera. Guraso elkarteek ere bat egin dute ekimenarekin, errektoretzaren inplikazioa eskatuz.


Eskuin muturreko talde batek Donostiako ‘Jesusen Bihotza’-ren aldeko ekimena egin du

Donostiarra, defenda ezazu zurea leloarekin pankarta bat jarri dute, Jesusen Bihotza duen Espainiako bandera batekin batera.


Hazparneko etxebizitza agentzia bat okupatzeagatik epaituko dituzte zazpi lagun irailean

2024ko urtarrilean Arberoako Lurra eta Etxebizitza kolektiboak Hazparneko Puyo agentzia okupatu zuen. Ekainaren 20an elkarretaratzea egin zuten ekintzaileei babesa emateko.


2025-06-23 | Axier Lopez
asteko argazkia
Isolamendua

Israelek aldebakarrez eraso egin dio Irani eta 585 pertsona baino gehiago hil ditu, horietatik %90 zibilak. Nazioartean atxilotzeko agindua duen Benjamin Netanyahu gerra-kriminalak dio "eraso prebentiboa" izan dela, bere inguruan inork ez dezan eduki berak aspaldian... [+]


NATOrekiko kompromisoak gastu militarra %5era igo gabe betetzea adostu duela iragarri du Sánchezek

Igandean iragarri du akordioa Pedro Sánchez Espainiako presidenteak. Espainiak gastu militarrera BPGaren %2,1 bideratuko duela ziurtatu du.


Israelek beste 33 palestinar hil ditu Gazan, eta Mahmud Khali ikaslea aske utzi dute AEBetan

Israelek 33 palestinar hil ditu Gazan igandetik astelehenera bitartean, horietatik sei janari bila zihoazela. Israelgo armadak jakinarazi du Gazan bahituta zituzten hiru israeldarren gorpuak berreskuratu dituela. Bestetik, Mahmud Khali AEBetako Columbia Unibertsitateko ikaslea... [+]


2025-06-23 | Hala Bedi
Gasteizko Txosnek 2025eko programazio osoa argitaratu dute

Gasteizko Txosnek gaur aurkeztu dituzte ofizialki 2025eko Andre Mari Zuriaren jaietarako kartela eta musika zein kultur programazioa. Hirugarren urtez jarraian, Entxosnatu, etorri gugana! lelopean, gune autogestionatuak abuztuaren 4tik 9ra egongo da irekita, 40 kontzertu eta... [+]


“Ongi etorrien” auziko inputatuei bi urteko espetxe zigorra ezarri diete eta ez dira kartzelara joango

Antton López Ruiz Kubati, Kai Saez de Egilaz, Pipe San Epifanio, Haimar Altuna, Oihana Garmendia eta Oihana San Vicenteri 120 ongi etorri baino gehiago antolatzea eta terrorismoa goratzea leporatzen zien Espainiako Auzitegi Nazionalak. Auzipetuek, akusazio partikularrak eta... [+]


Ugatza Azazetan: kontserbazioa edo txikizioa?

Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]


AEBak gerran zuzenean sartu ostean, Iranen “erregimen aldaketa” behar dela esan du Trumpek

Irango hiru gune nuklear nagusiei eraso egin ostean, Donald Trump AEBetako presidenteak "Iran berriz handi egiteko" erregimen aldaketa bat behar dela adierazi du sare sozialetan. NBEren Segurtasun Kontseiluak larrialdizko bilera egin du, eta Errusiak, Txinak eta... [+]


Eguneraketa berriak daude