Landareak: Olan basaporrua


2005eko apirilaren 17an
Anbulo gaizto (Narcissus pseudonarcissus) horiarekin batera, oraintxe, zuritik loratzen da adjektibo dotore hori nonbait merezi ez duen anbuloa: anbulo zuria, olana, porrostia, kulunboa edo basaporrua (Asphodelus albus). Zuria beti onerako... Anbuloa baso argietan eta hauen inguruetako belazeetan hazten da. Lurpeko sustrai lodikoteek urtero porru itxurako belar handia eman eta metro beteko gararen muturrean lore sorta zuri ikusgarria garatzen du. Uda hasieran fruitu borobilak umatuko zaizkio.
Sendabelar, elikagai eta abar, garai batean egun baino ezagunagoa izango zen landare hau. Euliak uxatzeko, lore gara xextogintzan... Sustrai potoloek almidoi ugari dutenez, besterik ezean udazkenean lurretik atera, lehortu, ehotu eta ogia egiteko erabili omen zen; udan fruituek eta negu kaskarretan hosto onduek urdaldeak asetzera laguntzen zuten, ardi eta ahuntzei ez ei zitzaien ematen, esneari kino txarra eransten omen... Sendabelar gisa azaleko gorabeheretarako erabili zen garatxo, ekzema, herpes eta abarretarako, baita janda barruko beste batzuetarako. Orain asfodelina alkaloidea duela dakigunez, liseriketa aparatuan sor ditzakeen arazoak direla eta, ez ogi ez sendagai, ez jatea gomendatzen da. Sustraiak hartzitu araziz alkohola sortzen da, honen kalte eta onurak bakoitzak neurtu behar... Egun kosmetikoak egiteko ere erabiltzen da. Anbuloaren bestengusu bat, Asphodelus aestivus, lekeda egiteko bildu izan da.
Suak erretzen duen lurretan lehenengo kolonizatzaileetakoa da anbuloa. Bere lore galantaz itxura ederra ematen du, baina berez gizakiaren suntsitzailekeriaren adierazle garbia da. Garai batean Parisko Eliseo zelaiak anbuluz gainezka izaten omen ziren, guduen ospakizun toki ezagunenetakoan ezin falta... Hil berria den kristau katolikoen nagusiak badenik ezeztatu zuen infernuaren karrejo edo ataria ere anbuluz tapizatua omen zela zioten.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude