Artea, berez, ezin da dirutan neurtu, baina bistan da dirua ordaintzen dela artelanen truke. Nola ezartzen da prezio hori? Erantzuna erraza da: merkatuak ezartzen du. Michel Mejuto adituaren esanetan, "berez inork ezin lezake esan zenbat balio duen artelan batek, balio estetikoa baduelako baina ekonomikorik ez; azkenean, eskaintzaren eta eskaeraren legeek ipintzen dute prezioa".

Mejuto arte merkataria da, eta galeria bat dauka Bilbon. Han erakusten ditu salgai dauzkan koadroak. Gainera, koadroen balioa ezartzen lan egiten du, bai hala eskatzen dioten norbanakoentzat bai instituzioentzat. Inoiz epaitegietara joatea ere suertatzen zaio, lan baten benetako balioaz sortzen diren gatazken inguruan bere iritzia ematera. Euskal Herrian oso jende gutxik egiten duen lana da. Arteaz ezagupide teoriko mordoa edukitzeaz gain, artelan asko ikusitakoa izan behar da; gainera, nolabaiteko sen berezia behar da, eta edonork ez dauka.

Mejutok aipatu digunez, koadro edo eskultura baten prezioa ezartzeko irizpide asko eduki behar dira kontuan. Garrantzitsuenetakoa egilea da: "Denok dakigu Velazquezen koadro bat Bilboko margolari apal batena baino garestiagoa dela". Egilea ezagutzeak balio eremu batean sartzen du artelana.


Askotan, lan hori benetakoa ala faltsututakoa den ebatzi behar da. Michel Mejutok dio batzuetan posible dela hori lehen begiratuan jakitea, egilea ondo ezagutzen bada. "Ondoren, gainerako zereginak etorriko dira: ondo kontserbatu den aztertzea, erradiografiak egitea, materialen analisia egitea, liburuak begiratzea...". Mejutoren ustez, oso faltsutzaile onak egon arren aditu on batek beti jakingo du lan bat benetakoa den ala ez, ia %100eko ziurtasunez. Ez bide da hain erraza artelan bat faltsutzea, eta zailagoa da zenbat eta lan hori zaharragoa izan. Denborak aztarnak uzten ditu, eta horiek faltsutzea ia ezinezkoa da.

Behin egilea nor den jakinda, artelana garestitu edo merkatu dezaketen ezaugarriak aztertu behar dira. Eta mordoa dira. Lanaren ezaugarri teknikoak, esaterako: ez dira berdin olioa, akuarela edo marrazkia. Tamainak ere badu zerikusirik. Txikiak ertainak baino merkeagoak izaten dira. Handiegiak, aldiz, ez dute berez prezioa handiagoa; zaila izaten da ipintzeko lekua aurkitzea, eta horregatik eskaera ez da hain handia. Hirugarren irizpidea artelanaren egoera bera da; zaharberritu egin bada, edo denboraren aztarnak igartzen bazaizkio, merkatu egiten da. Azkenik, egile berak egindako lanen artean ere alde handiak izaten dira. "Zergatik balio dute Picassoren koadro batzuek 600.000 euro eta beste batzuek 1,8 milioi euro?", galdetzen du Mejutok. "Zenbait egilek etapa desberdinak izaten dituzte eta batzuk askoz garestiagoak dira besteak baino".

Lanaren ezaugarri gehiago aipa genitzake. Gaia, esaterako. Adibide bat ematearren, garai batean garestiago ordaintzen ziren erlijioa gaitzat zeukaten artelanak. Gaur egun, gizartea elizatik eta erlijiotik aldentzen joan den heinean, ez horrenbeste. Prezioa handitu dezakeen beste kontu bat sinadura da. Egile batek sinatutako koadroak garestiagoak izaten dira egile berak sinatu gabe utzitakoak baino. Eta kontrakoa pentsa badaiteke ere, artelanaren prezioan ez du zerikusirik antzinatasunak. Bai, ordea, merkatuan egile baten lan gutxi egoteak. Zenbat eta arraroago, orduan eta garestiago.


"Badago uste oker bat -dio Mejutok-, guztiz zabalduta dagoena: artea erostea inbertsio ona da". Adituaren esanetan, artista batek egindako lanaren balioa ez da handitzen hura hil eta gero, ez behintzat normalean. Komunikabideek behin eta berriz aipatzen dituzten eta denok ondo ezagutzen ditugun adibide horiek osoaren %5 edo %10 baizik ez dira. Izan ere, bizirik dauden artistek arte galeria baten babesa edukitzen dute. Hura arduratzen da artistaren lana zabaltzeaz eta, nolabait, publizitatea egiteaz.

Artista hil ondoren, berriz, haren lanak merkatu librean sartzen dira, eta babes hori gabe euren balioa jaitsi egiten da. Onenek soilik lortzen dute urteak igarota prezioa handitzea. Oraindik lanean dabiltzan artista askoren lanek sano salneurri haziak dauzkate, izan ere. Berriki, Lucian Freud margolariaren koadro bat 5,8 milioi eurotan saldu da Londresko Christie's enkante etxean. Bada garestiagorik. Bizirik daudenen artean, Tim Behrensek omen dauka ohore hori: orain gutxi 6,3 milioi eurotan saldu da beraren margo bat.


Enkanteak dira, hain zuzen, artelan baten prezioa ezartzeko modurik onenetakoa adituen iritziz. Merkatuaren legeak aipatu ditugu, eta horiek enkanteetan agertzen dira ezin era zintzoagoan: lan baten prezioa jendea berarengatik ordaintzeko prest dagoena da, hain justu. Euskal Herria ez da bereziki oparoa enkante etxeetan, baina badago baten bat ala beste. Hori bai, gehienek ez dute artelanen esparrua bakarrik lantzen; ez dago merkatu nahikorik. Horregatik, altzariak, antigoalekoak eta abar ere saltzen dituzte, gehienak testamenterietatik lortutakoak. Bilboko Subastas Bilbao XXI enkante etxeak bi hilero egiten du enkantea, eta bakoitzean 800-1.000 ale bitartean -koadroak eta eskulturak batez ere- ipintzen ditu bezeroen esku. Ez da gutxi arteak eman dezakeena.