Urtarril honen 9an bake sinadurarekin eman zitzaion ûteorian bederenû amaiera Sudan hamarka urtez zigortu duen gerrari. Gatazka luze honek bi milioi herritarrez goiti hil ditu, eta beste lau milioi behartu ditu gerratik ihesi deserrira alde egitera. Sudango gerraren azken kapitulua, Darfur-ekoa, ezaguna zaigu Mendebaldean, herritarren artean eragin dituen kalamitateengatik. Baina Darfurreko bonbaketa eta sarraskiak baino askoz zaharrago eta zabalagoa izan da Sudango gatazka.
Bi gizonek sinatu zuten urtarrilaren 9an bakea Kenyako Nairobin: Khartum-go erregimen islamistaren ordezkari Ali Osman Taha lehendakariordeak alde batetik, eta bestetik Sudango Herri Askapenerako Mugimenduaren (SPLA ingelesezko siglatan) buru John Garang-ek. Honen erretratua egin du Nicolas Michel kazetariak Jeune Afrique-L'Intelligent aldizkariaren web gunean.
Garangen historiak balio du azken hamarkada hauetan Afrikako eskualde horretan suertatu diren gorabehera geopolitikoak deskribatzeko.
1983tik Sudan hegoaldeko matxinadaren buru den John Garang gizon ederra dela dio Michelek. Laster 60 urte beteko ditu. Bere belaunaldiko gerrilla buruzagiak, edo boterea indarrez hartzen zuten, (Issayas Afeworki Eritrean, Laurent-Désiré Kabila Kongon...) edo balapean hiltzen ziren, Angolako Jonas Savinbi bezala. Oraingoek negoziatzea onartu ohi dute, bake itunen ondoren gobernuetan integratzen saiatzen dira. Garang belaunaldi zaharrekoa da, baina boterera sistema "modernoan" iristea lortuko duela dirudi.
Sudango Nilo Garaia eskualdean sortu zen John Garang 1945ean, dinka etniaren eskualdean. Erlijioz kristaua da. Hamar urte zituen Sudanek independentzia eskuratu zuenean, baina ordurako sutan zegoen Anyanya ("sugearen pozoia") jendearen matxinada. Gerrillariek gaztetxoak biltzen zituzten eskoletan gudara eramateko, baina aurreratuenei ikasketak egiteko agintzen omen zieten. Gerra zibiletik ihesi, Tanzanian ikasi zuen, eta 1960ko hamarkada bukaeran AEBetako Iowan lortu zuen ekonomiako diploma.
Afrikara itzulita, Tanzaniako Dar-es-Salaam-go unibertsitatean enplegua eduki zuen, baina laster itzuli zen sorterrira, Anyanya Askapen Frontearekin borroka egitera.
1972an sinatu zen Addis-Abebako bake ituna; honen bertutez, Garang Sudango armadako kapitain bihurtu zen, geroago koronel, eta berriro Estatu Batuetara joan zen. Hemen Georgiako Fort Benning-en egonaldia egin eta gero Iowako unibertsitatean nekazaritzako ekonomia doktoregoa eskuratu zuen. Ezin esan John Garang ezjakin artaburua denik.
Gerra Hotza itzali zenean
1980ko hamarkada hasieran Khartumera itzuli zenean, gauzak berriro aldatuta aurkitu zituen John Garangek: Gaafar el-Nimeiri lehendakaria komunistengandik hurbil ibilia zen baina orain islamista fundamentalisten laguntzarekin ari zen agintzen. 1972ko bake itunak bizitza laburra eduki behar zuen. 1983an hasi ziren berriro mugimenduak.
El-Nimeirik Sudan osoan lege islamiko estua ezartzea erabaki zuenean, hegoaldeko hainbat kasernatan militarrak oldartu egin ziren eta haiek bakeratzera nor eta Garang bidali zuten. Oker galanta: John Garang aste batzuetan desagertuta egon ondoren Sudango Herri Askapen Armadaren buru azaldu zen berriro. Hamaika urteko bakea etenda, joan den urtarrila arte iraun duen gerra zibila piztu zen.
SPLAk hasieran 12.500 gizon zeuzkan 12 batailoitan, gehienak soilik eskuko armaz hornituta. 1990eko hamarkadan 50.000 jendetara iritsiko zen. Borrokaren hasieran, oraindik indarrean zegoen mundu osoa hartzen zuen Gerra Hotza. John Garangen babesle handia garai hartan Mengistu Haile Mariam zen, Etiopiako gobernu komunistako buruzagia. Alde zeuzkan Muammar Kaddafi libiarra eta Ugandan agintea eskuratu berria zuen Yoweri Museveni. Aldiz Estatu Batuek El-Nimeiri eta bere islamistak babesten zituzten, Afganistanen talibanei sostengua ematen zieten moduan.
Baina Gerra Hotza bukatu egin zen, eta geopolitika aldaketa handiak jazo ziren munduan. Etiopian Mengisturen erregimen komunista hankaz gora joan zen. Mendebaldearentzako ordura arte hain praktikoak izan ziren fundamentalista islamikoak arazo bihurtu ziren, eta aldiz Sudango hegoaldeko gerrilla -»kristau» labela daukana- erakargarriago egin zen. John Garangek aliatu berriak egiteko aukera ikusi zuen. Laster hasiko zen Estatu Batuen laguntza jasotzen.
Hautu hori indartu zen 2001eko irailaren 11ko atentatuen ondoren. Khartumen agintzen duen Omar el-Bechir-ek badu bekatu handi bat bere historian: Osama Ben Laden babestuta eduki zuela Sudanen. Gainera AEBentzako interes handia daukanez Sudango petrolioak, Washington kezkatuta dago hor India eta Txinako konpainiek hartu duten indarragatik.
Amerikarrek diplomazia lanean jarrita, John Danforth senatari ohia bidali zuten Sudaneko hegoaldera Garang armak uzteko konbentzitu zezan. 2002ko martxoan joan zen Garang Washingtonera, eta han Colin Powell eta Paul Wolfowitz-ekin elkarrizketatu zen. Bi urteko negoziaketen ondoren, urtarrilaren 9an sinatu zen Sudango bakea Kenyako Nairobiko Nyayo estadioan.
Bake itunean idatzita dagoenez, otsailaren 20an John Garang Sudango lehendakariorde izendatuko dute. Gobernu probisionala antolatuko da eta postuen %28 SPLAko jendeen esku egongo da. Sei urteko trantsizio aldia ireki da 2011 arte. Garai honetan, estatuko hegoaldeak jasoko du Sudanek esportatzen duen petrolioaren ordainaren %50 eta ez du lege islamikoa bete beharko. 2011n hegoaldeko biztanleek (gaur 8 milioi dira Sudanek denetara dituen 33,5 milioien artean) autodeterminazio erreferenduma edukiko dute.
Orain arte elkarrizketa gutxi emana da John Garang. Nicolas Michel kazetariak dioenez, Garangen aldekoek aipatzen omen zuten Clausewitz, Mao Zedong eta Sun Tzu irakurtzea maite zuela, Napoleon, De Gaulle eta Montgomery miresten zituela, Erromako inperioaz eta faraoien Egiptoz irakurtzea plazer zuela. Kazetariak aldiz, gizonaren umore alaia ukatu gabe, Afrikako buruzagi militar tipiko eta topikoaren ezaugarriak marraztu ditu: karismaduna, handinahia, erostezina, krudela, manipulatzailea, eztabaidarik onartzen ez duena, lotsagabe jarri zaiona erraz preso hartu edo akabatuarazten duena, haurrak soldadu hartu eta laguntza humanitarioa ostu duena, giza eskubiderik ezagutzen ez duena...
Orain ziurrenik gehiagotan ikusiko dugu komunikabideetan John Garang, Sudango lehendakariorde gisa dotore jantzita. Hori... tartean balaz akabatzen ez badute, bere belaunaldiko beste gerrillaburu batzuei gertatu zaien bezala.
www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.
