Net Hurbil: John Garang, Sudango gerrillaria geopolitikan igeri


2005eko otsailaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Urtarril honen 9an bake sinadurarekin eman zitzaion »teorian bederen» amaiera Sudan hamarka urtez zigortu duen gerrari. Gatazka luze honek bi milioi herritarrez goiti hil ditu, eta beste lau milioi behartu ditu gerratik ihesi deserrira alde egitera. Sudango gerraren azken kapitulua, Darfur-ekoa, ezaguna zaigu Mendebaldean, herritarren artean eragin dituen kalamitateengatik. Baina Darfurreko bonbaketa eta sarraskiak baino askoz zaharrago eta zabalagoa izan da Sudango gatazka.

Bi gizonek sinatu zuten urtarrilaren 9an bakea Kenyako Nairobin: Khartum-go erregimen islamistaren ordezkari Ali Osman Taha lehendakariordeak alde batetik, eta bestetik Sudango Herri Askapenerako Mugimenduaren (SPLA ingelesezko siglatan) buru John Garang-ek. Honen erretratua egin du Nicolas Michel kazetariak Jeune Afrique-L'Intelligent aldizkariaren web gunean.

Garangen historiak balio du azken hamarkada hauetan Afrikako eskualde horretan suertatu diren gorabehera geopolitikoak deskribatzeko.

1983tik Sudan hegoaldeko matxinadaren buru den John Garang gizon ederra dela dio Michelek. Laster 60 urte beteko ditu. Bere belaunaldiko gerrilla buruzagiak, edo boterea indarrez hartzen zuten, (Issayas Afeworki Eritrean, Laurent-Désiré Kabila Kongon...) edo balapean hiltzen ziren, Angolako Jonas Savinbi bezala. Oraingoek negoziatzea onartu ohi dute, bake itunen ondoren gobernuetan integratzen saiatzen dira. Garang belaunaldi zaharrekoa da, baina boterera sistema "modernoan" iristea lortuko duela dirudi.

Sudango Nilo Garaia eskualdean sortu zen John Garang 1945ean, dinka etniaren eskualdean. Erlijioz kristaua da. Hamar urte zituen Sudanek independentzia eskuratu zuenean, baina ordurako sutan zegoen Anyanya ("sugearen pozoia") jendearen matxinada. Gerrillariek gaztetxoak biltzen zituzten eskoletan gudara eramateko, baina aurreratuenei ikasketak egiteko agintzen omen zieten. Gerra zibiletik ihesi, Tanzanian ikasi zuen, eta 1960ko hamarkada bukaeran AEBetako Iowan lortu zuen ekonomiako diploma.

Afrikara itzulita, Tanzaniako Dar-es-Salaam-go unibertsitatean enplegua eduki zuen, baina laster itzuli zen sorterrira, Anyanya Askapen Frontearekin borroka egitera.

1972an sinatu zen Addis-Abebako bake ituna; honen bertutez, Garang Sudango armadako kapitain bihurtu zen, geroago koronel, eta berriro Estatu Batuetara joan zen. Hemen Georgiako Fort Benning-en egonaldia egin eta gero Iowako unibertsitatean nekazaritzako ekonomia doktoregoa eskuratu zuen. Ezin esan John Garang ezjakin artaburua denik.

Gerra Hotza itzali zenean

1980ko hamarkada hasieran Khartumera itzuli zenean, gauzak berriro aldatuta aurkitu zituen John Garangek: Gaafar el-Nimeiri lehendakaria komunistengandik hurbil ibilia zen baina orain islamista fundamentalisten laguntzarekin ari zen agintzen. 1972ko bake itunak bizitza laburra eduki behar zuen. 1983an hasi ziren berriro mugimenduak.

El-Nimeirik Sudan osoan lege islamiko estua ezartzea erabaki zuenean, hegoaldeko hainbat kasernatan militarrak oldartu egin ziren eta haiek bakeratzera nor eta Garang bidali zuten. Oker galanta: John Garang aste batzuetan desagertuta egon ondoren Sudango Herri Askapen Armadaren buru azaldu zen berriro. Hamaika urteko bakea etenda, joan den urtarrila arte iraun duen gerra zibila piztu zen.

SPLAk hasieran 12.500 gizon zeuzkan 12 batailoitan, gehienak soilik eskuko armaz hornituta. 1990eko hamarkadan 50.000 jendetara iritsiko zen. Borrokaren hasieran, oraindik indarrean zegoen mundu osoa hartzen zuen Gerra Hotza. John Garangen babesle handia garai hartan Mengistu Haile Mariam zen, Etiopiako gobernu komunistako buruzagia. Alde zeuzkan Muammar Kaddafi libiarra eta Ugandan agintea eskuratu berria zuen Yoweri Museveni. Aldiz Estatu Batuek El-Nimeiri eta bere islamistak babesten zituzten, Afganistanen talibanei sostengua ematen zieten moduan.

Baina Gerra Hotza bukatu egin zen, eta geopolitika aldaketa handiak jazo ziren munduan. Etiopian Mengisturen erregimen komunista hankaz gora joan zen. Mendebaldearentzako ordura arte hain praktikoak izan ziren fundamentalista islamikoak arazo bihurtu ziren, eta aldiz Sudango hegoaldeko gerrilla -»kristau» labela daukana- erakargarriago egin zen. John Garangek aliatu berriak egiteko aukera ikusi zuen. Laster hasiko zen Estatu Batuen laguntza jasotzen.

Hautu hori indartu zen 2001eko irailaren 11ko atentatuen ondoren. Khartumen agintzen duen Omar el-Bechir-ek badu bekatu handi bat bere historian: Osama Ben Laden babestuta eduki zuela Sudanen. Gainera AEBentzako interes handia daukanez Sudango petrolioak, Washington kezkatuta dago hor India eta Txinako konpainiek hartu duten indarragatik.

Amerikarrek diplomazia lanean jarrita, John Danforth senatari ohia bidali zuten Sudaneko hegoaldera Garang armak uzteko konbentzitu zezan. 2002ko martxoan joan zen Garang Washingtonera, eta han Colin Powell eta Paul Wolfowitz-ekin elkarrizketatu zen. Bi urteko negoziaketen ondoren, urtarrilaren 9an sinatu zen Sudango bakea Kenyako Nairobiko Nyayo estadioan.

Bake itunean idatzita dagoenez, otsailaren 20an John Garang Sudango lehendakariorde izendatuko dute. Gobernu probisionala antolatuko da eta postuen %28 SPLAko jendeen esku egongo da. Sei urteko trantsizio aldia ireki da 2011 arte. Garai honetan, estatuko hegoaldeak jasoko du Sudanek esportatzen duen petrolioaren ordainaren %50 eta ez du lege islamikoa bete beharko. 2011n hegoaldeko biztanleek (gaur 8 milioi dira Sudanek denetara dituen 33,5 milioien artean) autodeterminazio erreferenduma edukiko dute.

Orain arte elkarrizketa gutxi emana da John Garang. Nicolas Michel kazetariak dioenez, Garangen aldekoek aipatzen omen zuten Clausewitz, Mao Zedong eta Sun Tzu irakurtzea maite zuela, Napoleon, De Gaulle eta Montgomery miresten zituela, Erromako inperioaz eta faraoien Egiptoz irakurtzea plazer zuela. Kazetariak aldiz, gizonaren umore alaia ukatu gabe, Afrikako buruzagi militar tipiko eta topikoaren ezaugarriak marraztu ditu: karismaduna, handinahia, erostezina, krudela, manipulatzailea, eztabaidarik onartzen ez duena, lotsagabe jarri zaiona erraz preso hartu edo akabatuarazten duena, haurrak soldadu hartu eta laguntza humanitarioa ostu duena, giza eskubiderik ezagutzen ez duena...

Orain ziurrenik gehiagotan ikusiko dugu komunikabideetan John Garang, Sudango lehendakariorde gisa dotore jantzita. Hori... tartean balaz akabatzen ez badute, bere belaunaldiko beste gerrillaburu batzuei gertatu zaien bezala.

www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude