1924a zen, Pelissier anaiak ziren garai hartako izarrak. Baina Tourreko arauak oso ankerrak eta absurduak ziren, pentsa, arau batek zioen txirrindularia irteeran atera zen arropa berarekin iritsi behar zela helmugara. Orduan komisarioetako bat aurreko urtean Tourra irabazi zuen Pelissier anaiarengana joan zen eta zenbat arropa zeraman begiratu zion. Hori iraingarria iruditu, arauak ankerregiak zirela salatu, eta Tourretik erretiratu zen. Sekulako saltsa sortu zen, eta eskandalu horren erdian elkarrizketa bat egin zion kazetari batek. Bertan esplikatu zuen Pelissierrek zein gogorra zen Tourra, dutxan nola zorabiatzen ziren, oinetako behatzak ez zituztela sentitu ere egiten... eta esaldi famatu hura bota zuen gero: "Laster beruna sartuko digute poltsikoetan jainkoak gizona arinegia egin duela esanez!".
Bestalde, beruna beste istorio batzutan ere agertzen da. Jean Robic ziklista txikia zen, 1947an Tourra irabazi zuen. Eta jakina, oso txikia zenez, aldapa gora oso ondo ibiltzen zen baina aldapa behera abantaila galtzen zuen. Esaten zutenez laguntzaile bat izaten zuen mendi altuetan, eta berunezko bidoi batzuk ematen zizkion, poltsikoetan edo bizikletan jartzeko. Beraz, beruna sinbolotzat har daiteke. Berun bat da Tourraren sufrimendua, karga hori, gogortasuna, eta beste bat irabazteko irrika hori, azkarrago joateko edozer gauza egiteko ahalegina.

Tourra kazetari batzuen asmakizuna izan zen. Beraiek nahi zutena ahal bezain bat egunkari saltzea zen. Eta egunkariak saltzeko espektakulu handia behar zuten, ziklistek zer nolako komeriak pasatzen zituzten kontatu behar zioten jendeari. Saiatzen ziren urtetik urtera mendi berriak bilatzen, gero eta altuagoak eta zailagoak, gero eta arau zorrotzagoak jartzen. Gaurtik begiratuta harrigarriak dira garai hartako arauak; absurduak ziren zinez. Dena, proba gogortzeko. Baina Tourra gero eta gehiago gogortzeko prozesu horretan mugarria izan zen Tom Simpsonen heriotza. Eskandalua izan zen. Simpson, egiten zuen beroagatik eta hartu zituen pastillengatik hil zen, mendia ahalik eta azkarren igotzeko ahalegin horretan. Eta hor sortzen da eztabaida, zer puntutaraino sor daitekeen sufrimendutik espektakulua. Izan ere, esaten da sufrimendu horrek ekartzen duela gero dopina. Eta dopina ordurako nahiko zabaldua zegoen, beraz ikusi zen gutxienez kontrolak jarri behar zirela.
Kontu zaharrak dirudite, baina azken urteetan ere bizi den eztabaida da hori, non dagoen sufrimenduaren eta espektakuluaren muga. Espainiako Vueltan Angliru mendia sartzen dute, ez dakit nongo puntaraino doan bidexka batean sartzen saiatzen dira. Dena espektakulua sortzeko.

Batetik txirrindulari profesionalek horixe dute beraien ogibidea. Baina horrez gain badago beste zerbait, eta esplikatzea oso zaila da, baina bizikletan ibili garenok badakigu zer den, sufrimenduarekin gozatzea. Minaren memoriarik ezin da eduki, ezin dut gogoratu bizikletan nola sufritu izan dudan, baina gogoan dut sufrimendu hori oso handia zela, eta hala ere saiatzen zinen beti pixka bat gehiago estutzen. Norberak bere borondatez hori egitea beti iruditu izan zait oso deigarria. Esaten da animaliek ez dutela kirolik egiten doaneko sufrimendurik ez dutelako hartzen, baina gizakiak hori egiten du.

Askotan bai. Sufrimenduaren inguruko istorio asko dira, Tom Simpsonena berarena esaterako. Baina bila eta bila hasi nintzenean, bestelako istorio bitxi eta entretenigarriak ere aurkitu nituen. Izan ere orduko Tourra ez zen gaur egungoa. Gaur egungoa puntako kirola da, ordukoa lau txororen abentura. Orduko katramilak gaur ez dira gertatzen: janaren bila ibili behar zuten, gauerako leku baten bila, bizikleta inoren laguntzarik gabe beraiek konpondu... Horiek tragikoak izan gabe oso politak dira, arinak, eta kontraste polita sortzen da liburua tartekatzeko. Ez da dena drama handi bat.

Bai. Nire liburuan azkeneko istorioa Armstrongi buruzkoa da, iruditzen baitzait inoiz gertatu ez den istorioa dela, oso epikoa. Minbizia pasa duen norbaitek inork baino Tour gehiago irabaztea kristorena da. Euskal Herrian ez da oso maitatua, baina agian galtzen duenean gehiago baloratuko dugu gertatu dena.

Ez, eta segur aski ezin dugu hori eskatu. Orain dela ehun urteko jendearen bizimodua ere ipuin baten antzekoa izango zen guretzat, baina gu ez gara orduan bezala bizi. Beraz ezin duzu eskatu ziklistak Pariseko irteeraraino etxetik bizikletan joan daitezen, edo egarri direnean putzu edo iturri bat bila dezaten. Garai bateko gauzak harrigarriak dira garai batekoak direlako.

Nire ustez biak soka beraren bi punta dira, biek kontatzen dute hitzekin istorioa, baina hor paktu batzuk badaude errespetatu behar direnak. Ez dakit zeinek esaten zuen: "Kazetaritzaren kasuan protagonistek nortasun agiri zenbaki bat dute". Hemen ere, liburuan agertzen diren guztiak existitu ziren, kontatzen direnak egin zituzten. Beraz, nik uste mugak argi agertu behar direla, batez ere irakurlea ez engainatzeko. Bilaketa lana kazetari moduan egin behar da, ez bakarrik agiri, paper edo txostenen dokumentazioan, baita jendearekin hitz egitean ere. Eta Tourraren bilaketan nik ere kazetari batek egin dezakeenaren antzeko lana egin dut. Idazteko modua da literaturarekin lotzen dena.

Nik ezartzen dudan paktua hori da: kontatzen ditudan istorioak Tourrean benetan gertatuak izatea. Karrera garaian idatzi nituen txirrindularitzari buruzko istorio batzuk, eta haietan bai, istorioak borobiltzen nituen gertatu gabekoekin. Baina orain iruditzen zait ezin dudala horrelako tranparik egin. Kontatu nezake zer gertatu zen, zer ez dagoen argi, zer bertsio dauden, baina gertakariak benetan gertatuak dira, elementu berririk ez dago, kontatzeko modua bakarrik. Zeinen ikuspuntutik kontatu, denboran nola ordenatu, horiek bai, teknika literarioak dira, eta kazetaritzan normalean aurkitzen ez direnak. Baina aurreko lan guztia kazetaritza lana da.

Nik hamar istorio labur nituen aurrez idatziak, Tourraren ehungarren urteurrenarekin Zabaliken euskaraz eta Nuestro Tiempon gazteleraz argitaratu zirenak. Marcaren lehiaketa ezagutu nuen, ikusi nuen ehun orritik gorako liburua idatzi behar zela, eta pentsatu nuen kirolari buruz eta horrelako luzeran ez zela jende asko egongo kalitate pixka batekin idatziko zuena. Gainera sariak oso potoloak ziren. Saiatzea erabaki eta hilabete pare batean egin nuen lana: aurrez idatzitako istorio horiek garatu, luzatu eta beste bost gehitu. Egia esan zerbait lortzeko esperantzarekin bidali nuen, kirolari buruz literatura eskasa dagoelako, eta oso zaila delako topikotik ateratzea. Aldiz, ziklismoak badu literatura kutsu bat, lehengai ona da, eta pentsatzen nuen liburu txukuna atera zitekeela. Sariketa baino hilabete lehenago deitu zidaten lau finalisten artean nengoela esateko, eta azkeneko egunera arte ez nuen jakin irabazi nuenik.

Unibertsitatean irakasle laguntzaile moduan nabil, praktikak zuzentzen, eta hasi aurretik esan nien lana otsailera arte egin nahi nuela, gero urtea libre izateko. Bidaia bat egitea nuen buruan, Hego Amerikan hilabete batzuk pasa edo... Baina orain beste asmo bat sortu zait, agian furgoneta erosi, ohea eta sukaldetxoa edukitzen dituzten horietakoa, eta Mediterraneoari buelta eman. Oraindik oso berde dago dena, bidaia oso luzea da, zaila ere bai leku batzutan, baina behintzat udaberritik aurrera saiatuko naiz.