Mugimendua
Landareetaz pentsatzen minutu erdi bat baino gehiago sekula pasa ez dutenei hauen ezaugarri garrantzitsuena azaltzeko beti galdera bera egin izan ohi dut: zein da animalia bat, zu zeu adibidez, eta landare baten arteko alde nagusia? Bada, higidura edo mugimendua. Animalia batek gosea, egarria, hotza edo dena delakoagatik edozelako premia badu mugitu eta premia hori asetzeko aukera bilatuko du. Landareak aldiz, gertatzen dena gertatzen dela -lehortea, izotza, ekaitza, gose latza...- hantxe, jaio eta hazi zen toki hartantxe egon beharko du, iraun beharko du. Honek landareek edozein arazori aurre egiteko dituzten mekanismo ugarien zio nagusia argitzen du. Sasikoa da esan hau, zeren oinarrizko beharrei erantzuteko landareak ere mugitzen dira, bai horixe!
Bizi baldintzak hobetze aldera landareek burutzen dituzten higitzeei tropismoa deitzen zaie. Hazkundearekin lotutako lerratzeak dira eta atzera egin ezinekoak dira. Fototropismoa da hauetako bat, zurtoina argia dagoen aldera haziko da beti eta sustraia kontrakora; etxe barruko edozein landaretan erraz ikusi daiteke, leihoa edo argia sortzen den aldetik landarea kitzikatzen da eta auxina izeneko hormona pilatzen da, hormona honek zelula gehiago sortzea eta landarea harantz haztea dakar. Geotropismoa edo grabitropismoa beste bat, lurraren grabitateak eragina; sustraia grabitate indarraren alde hazten da eta enborra alderantziz. Hidrotropismoa ere bada; landare urzaleak haren aldera haztera daramatzana. Tigmotropismoa aihenatzen diren landareena da; beste landare bat edo zerbait solidoa ukitzen dutenean haren bueltan edo berari heldu eta itsatsita hazteko joera dute, honetarako sustrai bereziak, aihenak, kiribilak... garatzen dituzte.
Hurrengo alean gai honi kiribilduta jarraituko dugu.
Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]
Mundu guztia Gazari begira ari da orain. Baina Palestina ez da lur hori bakarrik. Bada beste lurralde bat, izen bera duena, ostutako lurren atzean, moztutako gorputz adarra nola begiratzen diona galdutako lurrari: Zisjordania, eta, egoera are bereziagoan, Jerusalem. Lurralde... [+]
Bortizkeria zuzenak, agerikoak eta isilak, gainjarriak eta zeharkagarriak, mikroak eta geldoak. Bortizkeria egunerokoan irristatzen da, uneoro, boterea edo erabakitzeko ahalmena duenak ez duenaren aurrean boterea erabiltzen duenean. Hainbeste egoeratan murgiltzen gara... [+]
Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.
Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?
Zapalduen... [+]
Duela urtebete, toki honetan bertan, existitzen ez zen herri bati buruz idatzi nuen, eta existitzen ez den herri horrek Palestinako genozidioa geldiarazten lagunduko zuela amestu nuen. Argi dago ez dugula lortu. Urtebete geroago, oraindik ere, haurren hilketa masiboak eta herri... [+]
Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]
Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]
Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]
Qumrameko biribilkiek eta Itsaso Hileko Eskuizbribuek (K.a. III-K.o. I) judaismoaren eta kristautasunaren garapenari buruzko informazio eta interpretazio asko eragin ditu aurkitu zituztenetik. Berriki AA erabiltzen duen Enoch datazio sistemaren bidez, izkribu zaharrenak uste... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]
60 bat estatu eta gobernu buru elkartu dira Nizan (Frantziako Estatua) Ozeanoei buruzko Nazio Batuen Konferentziaren kari. Donald Trumpek itsas hondoen esplorazio eta erauzketa komertziala baimendu eta TMC enpresa kanadarrarekin tratua bideratu berri duen honetan –baita... [+]
Ane Zubeldiak (Hondarribia, 1994) eta Eider Adeletxek (Pasaia, 1995) osatzen dute Mejillon Tigre kolektiboa. 2016tik 2019ra Autobiographikal saioa egin zuten, hainbat emakume poeten lanak biltzen zituen zuzenekoa; eta ordutik beste hainbat proiektu ere egin dituzte bakarka... [+]