Negu aroa
Dena den, neguak, eta bereziki elurrak, badu iraganera eraman ohi gaituen atavico den zerbait, jatorrizkoaren irudikapena, nostosaren deia... Neguko elurrak beti heldu baitira lehen minez bezainbat ametsez, ustezko oroitzapenez bezainbat sendo nahi liratekeen nahikari-proiekzioz. Mais où sont les neiges d'antan? kantatu zuen François Villon frantziar poetak, jada XV. mendean. Aspaldikoa da metafora.
Baina ez dira nolanahikoak «behinola» eta «egun» propioki ez orekatze eta uztartzetik heldu diren arazoak. Jakina da jende eta herriek, arnas berritzekotan, behin edo behin jatorritzat daukatenera jotzen dutela. Atzera behakoa, gutxi edo asko, beti dago-eta asmo-proiekzioz betea. Baina, dagokien botereaz gabetutakoan, jendek zein herrik areagotu ohi dute joera hori; jatorrian soilik »egiazkoan edo mitikoan» indartu daitekeelakoan orainean koloka larrian dagoen izaera. Sobera areagotzea, baina, arriskutsua ere bada »ezin eta beti neguan!», orainean propioki kokatzen oztopa dezake-eta. Baiki, nahiz atzokoaz elikatua eta biharkoaz argitua izan, oraina baizik ez da existitzen. Gu, adibidez, orain eta hemen garen eta gauden bakarrak gara, izan gaitezkeen geuenak gainera.
Ez da txantxetakoa auzi hori gaizki ulertu-uztartzetik datorren kaltea. Adibidez, nortasun iturri bakarra behinolako neguan, historian edo, kokatzen denean. Eta historia baitezpadakoa da nortasuna garatzeko garaian, bistan da. Baina, herri bat faktore konstelazio batean oinarritzen da »jendea, hizkuntza, kultura, historia, lurraldea, ekonomia... eta, beharbada, denen arragoa dena: garaian garaiko jendartearen herri izanaren sentimendu-nahia». Gurea bezalakoetan, erran gabe doa, konstelazio osoa besterendurik dago eta faktore horiek arrakalatu eta higatuak izan ohi dira, zein bere mailan. Egoeraren ezaugarria bezainbat ondorioa. Bidenabar erranik, hori argudiotzat hartzea »suerte guztiko menperatzaileek egin ohi dutena» tautologia maltzur eta interesatua baino ez da. Giza kondizioari egiten zaion afrontua. Baina gauza jakina, eta jasangaitza, da: sistema menperatzailea ez da auzia hitzez, arrazional eta demokratikoki xuritzen saiatzen den egitatea »inoiz ez luke menpekoa «konbentzituko», naski». Alderantziz, gisa horretako ezein aldaketa ekiditeko egitura gotortua da; hots, kolkoa eta burua eta bihotza... bete »gainezka» txispa, kañoi, bonba, misil eta gainerakoak oro. Hain da sentibera eta begiratua!
Baina itzul gaitezen negura, nahiz bertatik ez garen batere jalgi, ez urte-aroari datxekionez, ez egoerari datxekionez.
Behinolako neguan, supazterrean garatzen, eta goritzen, omen ziren sozietateari zegozkion hamaika kontu. Egun ere, supazterra edo berogailua izan, aro egokia da hausnarketa egiteko, ea gauza garen oportunismo, fantasia, espantu eta itxurakeria baino haratago, eta honatago, jarduteko, politikoki zinez hazteko eta indartzeko, oraingoak baino bide sendo eta emankorragoak jorratzen hasteko. Egia erran, horretarako, edozein aro on.
Eta, aspaldiko ezagutza da: neguak du uda edertzen. Funtsean, guri da, ez beste inori, hala izan dadin. Agian orduan has gintezkeen kantan eta dantzan edota trago bat edaten kantoiko tabernan, kantoian aterbe duena gonbidatuz, bidenabar.
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]
Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
1985. NATOn mantentzearen kontrako manifestazioak egin ziren Hego Euskal Herriko hiriburuetan azaroaren 10ean, tartean Donostian. Milaka lagun irten ziren kalera Koordinadora Antimilitaristaren deiari erantzunez, orduko agintariak karikaturizatzen zituzten mozorroekin. Kanpaina... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]