Abenduko hostoak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eguraldi beltza
Euskarak modu ugari aberatsean izendatu ditu eguraldiaren nolakoak. Asko eta asko hiztegi eta halakoetan jaso gabe daudenez, bilketa eta sistematizatze lan horri ekin dio Interneten euskal webgune batek (http://etnomet.blogspot.com/). Hasberria da orria, baina badu interesik etnografiaren eta metereologiaren uztarketa horrek, ez soilik gai horietaz arduratzen direnentzat, baita uztarketa horren emaitza linguistikoak aztertu nahi dituenarentzat ere. San Tomas egunez euri zaparrada ugariak izan zirela baliatuz, ehun bat modu eskaintzen zituen orriak euri zaparrada izendatzeko, tartean borrosta, euri-jasa, erasoa, erauntsia, borroskada, zarrasta, zaparra, ur-kolpea, zafrada...
Hitz horiek eta gehiago ez dira aski Interneteko hainbat orritatik Bernardo Atxagari erortzen ari zaizkionak izendatzeko, Ignacio Echevarría kritikoaren (?) auzia dela-eta. Bernardo Atxagaren azken nobelari El Paísen kritika gupidarik gabea egin zion otsoa, ardi-larruz agertu da oraintsu »borreroa biktimarena eginez, alegia» egunkariari aurkeztu dion dimisio-gutunean, eta gutunak izandako erreakzioek bidea zabaldu diete okasioaren zain zeuden ehiztari amorratuei hasiera hartan kaltetua izan zena berriro kaltetzeko. Erasotzaileek inpunitatea dute lagun, anonimatuan ari baitira gehienak, zaborra eta oka obratuz, eta, jakina, literaturarenganako batere interesik gabe. Itsua omen da komunikabideen arteko lehia, baina lehia horren atzean dagoen elkarren arteko herra politiko itsuak badaki nori eta non eman kolpeak.
Eguraldia beltz, aurpegia belatz?
Osti-zaparrada, hala deitzen diote Loiola partean erauntsi latzeko eguraldi beltzari: berek nahi duten bezala jokatzen ez baduzu, berek entzun eta irakurri nahi dutena eskaintzen ez badiezu, jakizu garbi eguraldi beltzak zer ekarriko dizun.
"Nahiaren eta ezinaren borroka-toki miseriz betea..."
Borgesek dio: "Unibertsoa »bestelako deituraz, Liburutegia» galeria hexagonalez osaturik dago; galerien kopurua mugagabea da, eta beharbada infinitua". Borgesek Babelgo liburutegia dioen tokian, Baudelairek basoa dio, Stendhalek mosaikoa dio, Paul Valeryk itsasoa dio. Borgesek galeriak dioen tokian, apalak esan dezakegu guk, apaletan jartzen direlako liburuak, baina baita literatura apalenak ere baduelako tokirik Babelgo apaletan.
Euskal hiztegiaren bitxikeria bati esker, unibertsaltasuna eta partikulartasuna bat eginda ikus ditzakegu.
Pinochetek On Kixote galarazi zuen Txilen, Cervantesen nobela askatasun pertsonalaren aldarria eta botere konbentzionalaren kritika bat delako.
Gombrowicz irakurri dudanetan, Berhard irakurtzerakoan gertatu izan zaidan bera bizi izan dut: kolpatua sentitu naiz, txiki deuseza, biguna, akitua eta baita ahitua ere. Gombrowicz-ek, Berhard-ek bezalaxe, ez du irakurlea epel uzten. Poloniarraren idazkuntzak bisturi baten moduan lan egiten du arimaren ehunetan, haren testuak irakurtzerakoan »Ferdydurke, Trasatlantikoa, Egunkariak…», fisikoki ere sentitzen duzu haren bisturiaren aho zorrotza zure barne-muinetako ehun bigunenak ebakitzen eta bidea zabaltzen zure arimako gela ilunenetaraino. Bakardade erabatekoan ostatu harturik, biluzik sentitzerainoko deserosotasun halako bat biziko duzu, hotz sekulakoa, Gombrowicz irakurrita.
Anekdotak, ikuskizunek, eszenografiak ez dute garrantzirik: disimulatzen ez den tramoia huts batean garatzen da kontzientziaren zirrikituetan barna egindako bidaia. Ez, Gombrowicz ez da inolaz ere idazle sinpatiko bat, ez da adeitsua irakurlearekin, ez dizkio-eta begi-belarriak gozatzen. Nola izango da adeitsua irakurlea kolpatzeko, probokatzeko eta mintzeko lanak hartzen dituen idazlea? Nola izango da adeitsua txiki eta ezgauza sentiarazten zaituen inor? Nola izango da adeitsua probokazioa arte bihurtzen dizuna?
Ez, Gombrowicz ez da idazle erraza, ezta adeitsua ere. Orduan, zertarako irakurri halako bat?
Gombrowicz-en testuetan dago erantzuna: haren bisturia nire barne-muinetaraino iristen bada, lehendabizi idazlearen beraren barne-muinetaraino iritsi delako da. Bere burua zalantzan jarri duelako jartzen dugu irakurleok ere geurea zalantzan.
"Ez nintzen fidatzen sinesmenekin, doktrinekin, ideologiekin, erakundeekin. Beraz, nigan bakarrik aurki nitzakeen ardatza eta sostengua. Baina ni poloniarra nintzen, poloniartasunak hezi ninduen, Polonian bizi nintzen. Beraz, poloniartasuna baino sakonagoko eremu batean bilatu behar nuen nire nia: poloniartasuna erantzi eta gizaki soil biluzi sentitzen nintzen eremuan".
Itzultzaileen sortzaile lana ahanzten da itzulpenez ari garen guztietan. Itzultzailea ez da, sortzaile orijinalarekiko, jakina; bai, ordea, orijinal hori jasoko duen hizkuntzarekiko, batez ere hizkuntza horrek sekula adierazi ez badu orijinalean dagoen ideia edo irudia. Ez euskarak ez hizkuntzarik ahaltsuenak ere ezin du, itzulpenen bidez baizik, hainbat ahots, pentsamendu, giro eta kultur ikuspegi jaso. Munduak hots asko baditu, itzulpena da hots horiek nire hizkuntzan entzuteko modu nagusia. Euskarak oraindik izendatu ez dituen sentimendu, emozio, ikuskera, bihurgune eta bihozkada asko dago munduaren eta pentsamenduaren eta literaturaren bazterretan. Horregatik da garrantzitsua hots oihartzuntsuenak »oihartzun ugarienen oihartzun direnak» euskaratzeak.
Ulisesek, Itakarantz abiatu zenean, beldur bakarra zuen: "Eta etxeranzko itzulbidea ahazten bazait?", galdetzen zuen bere baitan. Pausoak eta arraunkadak Itakarantz eman ahala, oroimena gordetzeko moduak eraiki behar zituen Ulisesek. Gure Barbantxok ere ogi apurrak botatzen zituen basoranzko bidean, gero etxera nola itzuli jakiteko.
Esperientzia finkatzeko manera ezinbestekoa da itzulpena. Bidaia da beste hizkuntza batera; beste esperientzia batzuetara. Baina etxetik kanpora egindako bideak itzulera du, joan-etorriko bidaia baita itzulpena.
Itzulpena, zubia izateaz gainera, ahanzturaren aurkako arma da, gizon-emakumeek hizkuntza desberdinetan egin dituzten bidaietako esperientzia geurean ere finkatzeko modu bat. Itzulpena ez da atzera begiratzea, sormen lana ere baden berreraikuntza baino. Irakurleok, jatorrizko hizkuntzarik ez dakigunean, itzultzailearen laguntza eta galbahea onartzen ditugu; itzultzaileak egindako irakurketa, gurea baino askoz ere sakonagoa eta mantsoagoa, onartzen dugu. Itzultzailearen eskuetan geratzen gara, hark gida gaitzan guk geure kabuz egingo ez genukeen bidean aurrera.
Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]
Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.
Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]
Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.
Itzalaldiaren ondoren sortutako komiteak eginiko txostena aurkeztu du astearte gauean Sara Aagesen Trantsizio Ekologikorako ministroak. Horren arabera, "hainbat faktoreren batasunaren" ondorioz sisteman gehiegizko tentsioa izan zen, kate erreakzio gisa. Txostenak... [+]
Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.
Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]
3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.
Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]
Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.
Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]
Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]
Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]
