Bertsolaritza barrutik eta larrutik ezagutu nahi duenak «ideiategi» brilantea du maisuaren eskutik. Liburuak ematen dituen pistak garatzea eta aplikatzea norberaren lana da, bertso eskolako ikasleena, ikerlariena... Egañak azaltzen duenez: «Nik, liburuan izpi batzuk baino ez ditut jaurti. Izpi horietan edo beste batzuetan norbaitek jarri beharko du fokoa». Poetika, psikologia, antropologia, pedagogia, soziologia, ekonomia... mila arlo dira bertsolaritza igurzten dutenak. Liburuko sarreran aitortzen duenez, «norbaitek, albo-alorretatik, bertsogintzak zer eskain diezaiokeen ikertzen hasi nahi balu gonbitea luzatzen ahalegindu naiz».
Gantxoa
Bertsolaritza horren zabaldua izanik, truko denak ikusi dizkiola pentsa dezake euskalzaleak, baina oso gutxi daude garatuta bertsolaritzak eskaintzen dituen baliabideak. Egañak, bertsolaritzaren barruko hamaika korapilo azaltzeaz gain, bertsolaritzak aztergai dituen gaiak eta beste eremuetan aplikatzeko modukoak dituen balioak ere azaltzen ditu liburuan. Hona hemen batzuk:
Ahozko komunikazioan trebatzeko, aparteko eskola da bertsolaritza: «Egungo hezkuntza-sistemaren gabezia zenbait berdintzeko moduko ikasgaiak beregana ditzake bertso-eskolara edo bertso-udalekuetara doan gaztetxoak. Jarioa hobetuko du eta jarioari diskurtsoaren baliabideak erantsi behar zaizkiola sumatzen hasiko da, jendaurrean lotsatu gabe kantatzen eta hitz egiten ikas dezake, argudioak asmatzen ikasiko du eta aurkariarenak desegiten, zein esamodu diren eraginkor eta zein ez den antzemango du makalagatik, gorpuz-mugimenduen garrantziaz jabetuko da...» azaltzen du liburuan.
Diskurtsoak sortzen ikasteak komunikabideetan lan egiteko tresnak ematen ditu: «Bertsolaria ohitua dago denbora laburrean edozein ideia formulatzen, edertzen eta jaurkitzen. Azken batean, zenbateko aldea dago ba, egunkarirako zutabe, irratirako kolaborazio eta hiru bertsoko sorta baten artean?».
Memoria lantzea da beste balio bat, eta bertsoak zaharretxeetan ariketa gisa landu behar direla proposatzen du txapeldunak liburuan: «Sortzeko gai direnek sor ditzatela hobetoxeago ala okerxeago. Ez direnek ikasi eta buruan gorde, gero kantatzeko. Alde ederreko motibazioa litzateke aiton-amonentzat, gaztaroan ikasi zituzten pasadizoak berriz gogora ekartzea, biribil, karratu, hiruki... ezer esaten ez dieten sekuentziak ikasten ibili ordez».
Eta bertsotan aritzeak jarrera bat erakusten duela ere azaltzen du: «Hitza hitzari, ziria ziriari, argudioa argudioari... baina elkarrentzako lanean» aritzen dira oholtza gainean bertsolariak, elkar haustera joanez gero, ez dela emaitza onik lortzen ikasita daudelako. Oholtzaz kanpoko lanetarako, «akaso, plazako ibiliak geuk uste baino gehiago irakatsi izan digu» ondorioztatzen du Egañak. Lasarteko bertso eskolara joan zeneko kontakizuna ere horren adibide da: «Ikastaroa amaitzearekin lagunarteko afaria egitera joan ginen. Gogoan dut Gregorio Ordóñez hil zuten eguna zela. Afalondoan, bertsotan egin genuen, jolasean; gero ordea, isilune batean, atentatuaren gaia atera zen. Miresgarria gertatu zitzaidan, gaia ateratzeko ausardia lehenik eta batzuen eta besteen argudiatu eta eztabaidatzeko modua gero. Esaten eta entzuten ohitutako jendea zen. Entzuten eta erantzuten zaildua. 10/8ko neurrian bakoitzak bere ametsak zenbateraino beteko zituen ez nekien orduan; bertso-eskolaren ibilian izugarri ikasi zutela ez neukan zalantza izpirik ordea».
Txokoan
Ibon Sarasolak egin zizkion zuzenketak liburuari eta harrituta geratu omen zen bertsolaritzaren barruko hainbeste gogoetarekin. Egañak erantzun duenez, «ni ere harritu egiten nau oso hurbileko pertsonek, bertsolaritza beti oso gertuan izan dutenek, bat-batean deskubrimendua egiteak. Harritu eta harrotu egiten nau, neurri batean, maisu-maistrek bertsolaritza hezkuntzarako tresna izan daitekeela sinesteak, kultur munduko jendeak betiberdin, betiaxal, erdi-fraide ez garela ari onartzeak».
Etxekoa izaten da, noski, bertan duenaz jabetzen azkena. Zentzu horretan, duela pare bat urte Jon Sarasua, Joxerra Garzia eta hiruek, lau hizkuntzatan argitaratu zuten liburua du gogoan Egañak: «Bi helburu genituen nagusiki: kanpoko ikertzaileei eta inprobisatzaileei gurearen berri ematea batetik. Eta bestetik, gure inguruko bertsozale ez zirenei egiten genuena kontatzea. Uste dut lehenengo helburua lortzetik hurbilago ibili ginela bigarrenetik baino. Urrutietara lehenago iritsi ginen, bertara baino». Kulturaren muineko batzuek ondo jabetu gabe bertsolaritzaren balioaz, eta politikariek apustu sendorik egiten al dute bertsolaritza iraunarazteko? Egañaren hitzetan, «izen handikoen artean, batzuk badira bertsozale bertsozaleak ere: Sabin, Tasio, Imanol, Xabier... Agintariak orohar ez du kultura, ez lehengai eta ez lehen gaia. Eta bertsolaritza ere ez, jakina. Bertsolaritza ez omen dago Kulturaren Euskal Planean. Ez dakit. Ez dut irakurri. Nahiago nuke balego... eta irakurria baneuka. Iritzia eskatu izan baligute denboraz eta artez, uste dut gure ekarpena egiteko arazorik ez genukeela izango».