Ikertzaile italiarrak Euskal Herriaren berririk eduki gabe ekin zion lanari, baina ikerketaren hariak gure herria ezagutarazi zion. Egindako mapetan, eta Europari gagozkiolarik, zenbait generen kontzentrazioak ekialdetik mendebaldera joan ahala gero eta handiagoak zirela ikusi zuen. Hain zuzen, Atlantiar itsasertzean lortzen ziren balorerik altuenak, eta bereziki Euskal Herrian eta Euskal Herriaren inguruan.
Esandakoa hobeto azaltzeko, har dezagun adibidetzat bestela ere ospe handikoa bihurtu zaigun Rh genea. Hain zuzen, eta odol-bateraezintasunek medikuntzan sortzen dituzten arazoak zirela-eta, aspaldi hazi ziren ikertzen bai Rh bai AB0 geneak, eta horregatik dira ezagunenetakoak. Haria berreskuratuz, esan dezagun analisi erraz bat eginik Rh genearen mota bi, Rh+ eta Rh-, bereiz daitezkeela. Munduko populazio gehienetan, Rh+ da ageri den genearen forma bakarra, edo ia bakarra; izan ere, esan daiteke negatiboa Europakoa baino ez dela. Horrek bide eman du Europan sortutako genea dela esateko. Eta Rh negatiboaren munduko portzentajerik handiena û%25 inguruanû euskaldunok dugu, hain justu.
Cavalli-Sforzak Geneak, herriak eta hizkuntzak liburuan azaltzen ditu aipatutakoak bezalako kontuak. 1997an idatzitako liburua izaki, Gaiak argitaletxeak oraintsu itzuli du euskarara. Bertan esaten denez, ematen du "Europan osoan uneren batean Rh-" egon zela, edo behintzat "Rh negatibodun pertsonak ugari" izan zirela. Ekialdeko inbasio indoeuroparrak ûbadakigu orain 7.000 urte inguru eman zelaû Rh positiboa ekarri bide zuen, Rh negatiboaren maiztasuna urrituz. Jakina, Rh+aren kontzentrazioak txikiagoak dira inbasio indoeuroparra ahulagoa bilakatu ahala. Hau da, mendebalderantz egin ahala.
Gaiak-eko arduradun Alfontso Martinez Lizarduikoak dioskunez, XX. mende erdialdean Migel Angel Etcheverry euskal hematologoa, Argentinan lanean zebilela, ohartu zen euskaldunek gainerako populazioek baino Rh- kontzentrazio handiagoak zituztela. Hortik abiatuta, hipotesi bat plazaratu zuen: ez ote ziren euskaldunak ehuneko ehunean Rh- zeukaten antzinako europarren azken aztarna izango? Rh genearen azterketa soilak, egia esan, ez du bermerik ematen hipotesia baieztatzeko, baina bai, ordea, beste ikerketa batzuekin egindako alderatzeek. Eta horixe egin du, hain zuzen, Cavalli-Sforzak, Etcheverryren lana ezagutu gabe ere.
Gene batzuk oso egonkorrak dira, eta beste batzuk aldakorragoak. Egia esan, gene arteko desberdintasunak ez dira handiegiak. Horregatik, Cavalli-Sforzak gene aldakorrak hautatu ditu, eta talde handitan aztertu, 100 gene ingurutakoak. Emaitzek bat egin dute Rh negatiboaren azterketak dioenarekin. Alegia, ekialdetik mendebalderantz indarra galduz doazen oldeak atzematen dira. Horrez gain, genetikaren mapak oso ondo ezkontzen dira arkeologiak eta hizkuntzalaritzak emandakoekin.
1998an, Alfontso Martinez Lizarduikoak berak Euskal zibilizazioa liburua argitaratu zuen, hein handi batean Cavalli-Sforzaren lana oinarritzat hartuz. Euskal zibilizazioaren tesi nagusia, funtsean, dagoeneko errepikatu duguna da: euskaldunok jatorrizko Europa zaharraren azken ordezkari biziak gara. Baina gehiago ere bazioen Martinez Lizarduikoak: Europako zati handi batean zabalduta egon zen kultura hark Euskal Herrian bertan izan zuen jatorria, eta hemendik hedatu zen gainerako lurraldeetara.
"Hori esatea gehiegizkoa izan zela", aitortzen du orain, sei urte eta gero, Martinez Lizarduikoak. "Dezente ikasi dut ordudanik eta gero eta datu gehiago dago ûdioskuû; bost gune nagusi egon ziren Europan: hemengoa, Italiakoa, Danubio aldekoa, Errusiakoa eta Siberiakoa, eta badirudi bosten arteko trukeak egon zirela. Migrazioak egon ziren, baina norantza guztietan, eta ez soilik hemendik hara. Genetistek lortutako datuen arabera, ematen du bi migrazio nagusi egon zirela. Bata, hemendik Danubio aldera, Ukrainaraino. Bestea, kontrako norantzan, baina historiako beste une batean. Gauzak ez daude guztiz garbi oraindik, eta beharbada gehiegikeria izan zen hura esatea".
Baina DNA kateak ez daude soilik nukleoetan. Zelulek badituzte mitokondrioak izeneko osagaiak, eta horien barruan ere bada DNArik ûbide batez esan dezagun emakumeen bidez baino ez dela igarotzen ondorengo belaunaldietaraû. Mitokondrioaren DNA hori aldakorragoa da nukleokoa baino, eta horregatik asko erabiltzen da ikerketetan. "Horren bidez frogatu da, besteak beste", azaldu digu Martinez Lizarduikoak, "gizakia Afrikan sortu zela".
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
2017ko azaroaren 13ean Koreako hainbat herri –tartean izena ematen diona– kaltetu zituen Pohang lurrikara bertan erregaiak fracking bidez erauzteko teknikak esperimentatzen dituen estazio geotermiko batek eragin zuela aitortu du herrialdeko gobernuak, gertakizuna ikertzeko izendatutako aditu taldea ondorio horretara iritsi denean.
Saharar errefuxiatuen kanpamenduetan jaio bazen ere, Fatimetu Zenan (1999) haurra zela iritsi zen Euskal Herrira; Bermeora, lehenik, eta Ikaztegietara, gero. Joan den martxoaren 8ko indar kolektiboa dario, oraindik, bere hitzei, eta feminismoa urte, herrialde, klase eta pertsona guztiengana iristeko modua aurkitu nahi du. Emakume sahararren nortasuna eta garrantzia plazaratzeko eguna antolatu dute bihar, herrian.
Allartean blogari txit handiari irakurri nion Txepetxek esan zuela militantzia “erotizantea” izan behar zuela, hau da, sormena eta gozamena dakarren militantzia, konpromisoarekin batera. Beste batean (non demontre? Tomas Villasanteri?) irakurri nuen herri mugimendu eraldatzaileak “hezeak” izan behar zirela.
Bego Zuza Hernanin (Gipuzkoa) jaio zen, 1960an. Bertan bizi da eta herriko gizarte mugimenduetan inplikatutako emakumea da. Zero Zabor taldeko kidea da. Argia aldizkariko lehendakaria da, baina ez dio karguari garrantzirik ematen. Ikusten dituen bidegabekeriei ematen die garrantzia gehiago. Halakoen aurrean, ez da hitz soiletan edo geldirik geratzen den horietakoa.
Beste urte bat, Ekozinemaldi berri bat, planetaren egoerari gainbegirada berri bat, eta aise nabari da hazkuntza infinitoaren makinak etenik gabe dirauela parean aurkitzen duen guztia birrintzen eta baliabide naturalak murrizten, hazkuntza kontsakratuaren eta kontsumo geldiezinaren erritmora. (Ikusi Ekozimenaldiaren egitaraua osorik).
Asteburu honetan, Sorgin Ehizaren Historiari buruzko I. Topaketa Feminista egin dugu Iruñeko Katakraken. Zuek lerro hauek irakurtzen ari zaretelarik, topaketan parte hartu dugunok Zugarramurdiko eta Sarako leizeetan egonen gara, hango museoak sorginei buruz helarazten duen mezuaren inguruan hausnartzen eta sorginen iruditeriarekin egiten den komertzializazioa salatzen.
Biarritzeko euskara teknikari Eneko Gorriren hitzaldia 2019ko Topaldian.
Hitzaldiaren sinopsia
Urteetako galtzearen ondotik, azken datu soziolinguistikoen arabera badirudi hiztun kopuru absolutua egonkortzen hasia dela Ipar Euskal Herriko hiru lurraldeetan. Zenbaki ofizialek 2011 eta 2016 artean 100 hiztun irabazi ditugula agerian ematen badute, ez dute islatzen jendartean sakonki aldatzen ari den prozesu bat: gaitasunen eraldaketa, familia transmisioaren etenaldia, erabileraren... [+]
Pasaiako segadaren 35. urteurrena gogoratzeko ekitaldia egin zuten joan den larunbat arratsaldean Azpeitiko azoka plazan. Hamaika kasu, aldarri berbera lelo hartuta, aurtengo ekitaldian Espainiako Estatuaren indarkeriaren biktimak gogoan izan dituzte.
Mundu honetan mugarik ezagutzen ez duen bakarra kapitala dela dirudi. Gainerako kontuentzat araudi, kontrol, debeku eta zentsura neurriak non-nahi eta nolanahikoak dira. Ikuspegi honen beste lagin bat erakutsi du Eusko Jaurlaritzak azken egunotan: urtean 12 kultur emanaldi egiteko muga ezarri nahi zien taberna eta areto txikiei.
‘Hilekoa gorria ote’ erakusketan artista eta idazle feministek hilekoari buruz egindako lanak batu eta plazaratu dituzte. Elorrion izan du lehen aldia erakusketak, eta herriz herri zabaltzea da antolatzaileen asmoa.
