Ikertzaile italiarrak Euskal Herriaren berririk eduki gabe ekin zion lanari, baina ikerketaren hariak gure herria ezagutarazi zion. Egindako mapetan, eta Europari gagozkiolarik, zenbait generen kontzentrazioak ekialdetik mendebaldera joan ahala gero eta handiagoak zirela ikusi zuen. Hain zuzen, Atlantiar itsasertzean lortzen ziren balorerik altuenak, eta bereziki Euskal Herrian eta Euskal Herriaren inguruan.
Esandakoa hobeto azaltzeko, har dezagun adibidetzat bestela ere ospe handikoa bihurtu zaigun Rh genea. Hain zuzen, eta odol-bateraezintasunek medikuntzan sortzen dituzten arazoak zirela-eta, aspaldi hazi ziren ikertzen bai Rh bai AB0 geneak, eta horregatik dira ezagunenetakoak. Haria berreskuratuz, esan dezagun analisi erraz bat eginik Rh genearen mota bi, Rh+ eta Rh-, bereiz daitezkeela. Munduko populazio gehienetan, Rh+ da ageri den genearen forma bakarra, edo ia bakarra; izan ere, esan daiteke negatiboa Europakoa baino ez dela. Horrek bide eman du Europan sortutako genea dela esateko. Eta Rh negatiboaren munduko portzentajerik handiena û%25 inguruanû euskaldunok dugu, hain justu.
Cavalli-Sforzak Geneak, herriak eta hizkuntzak liburuan azaltzen ditu aipatutakoak bezalako kontuak. 1997an idatzitako liburua izaki, Gaiak argitaletxeak oraintsu itzuli du euskarara. Bertan esaten denez, ematen du "Europan osoan uneren batean Rh-" egon zela, edo behintzat "Rh negatibodun pertsonak ugari" izan zirela. Ekialdeko inbasio indoeuroparrak ûbadakigu orain 7.000 urte inguru eman zelaû Rh positiboa ekarri bide zuen, Rh negatiboaren maiztasuna urrituz. Jakina, Rh+aren kontzentrazioak txikiagoak dira inbasio indoeuroparra ahulagoa bilakatu ahala. Hau da, mendebalderantz egin ahala.
Gaiak-eko arduradun Alfontso Martinez Lizarduikoak dioskunez, XX. mende erdialdean Migel Angel Etcheverry euskal hematologoa, Argentinan lanean zebilela, ohartu zen euskaldunek gainerako populazioek baino Rh- kontzentrazio handiagoak zituztela. Hortik abiatuta, hipotesi bat plazaratu zuen: ez ote ziren euskaldunak ehuneko ehunean Rh- zeukaten antzinako europarren azken aztarna izango? Rh genearen azterketa soilak, egia esan, ez du bermerik ematen hipotesia baieztatzeko, baina bai, ordea, beste ikerketa batzuekin egindako alderatzeek. Eta horixe egin du, hain zuzen, Cavalli-Sforzak, Etcheverryren lana ezagutu gabe ere.
Gene batzuk oso egonkorrak dira, eta beste batzuk aldakorragoak. Egia esan, gene arteko desberdintasunak ez dira handiegiak. Horregatik, Cavalli-Sforzak gene aldakorrak hautatu ditu, eta talde handitan aztertu, 100 gene ingurutakoak. Emaitzek bat egin dute Rh negatiboaren azterketak dioenarekin. Alegia, ekialdetik mendebalderantz indarra galduz doazen oldeak atzematen dira. Horrez gain, genetikaren mapak oso ondo ezkontzen dira arkeologiak eta hizkuntzalaritzak emandakoekin.
1998an, Alfontso Martinez Lizarduikoak berak Euskal zibilizazioa liburua argitaratu zuen, hein handi batean Cavalli-Sforzaren lana oinarritzat hartuz. Euskal zibilizazioaren tesi nagusia, funtsean, dagoeneko errepikatu duguna da: euskaldunok jatorrizko Europa zaharraren azken ordezkari biziak gara. Baina gehiago ere bazioen Martinez Lizarduikoak: Europako zati handi batean zabalduta egon zen kultura hark Euskal Herrian bertan izan zuen jatorria, eta hemendik hedatu zen gainerako lurraldeetara.
"Hori esatea gehiegizkoa izan zela", aitortzen du orain, sei urte eta gero, Martinez Lizarduikoak. "Dezente ikasi dut ordudanik eta gero eta datu gehiago dago ûdioskuû; bost gune nagusi egon ziren Europan: hemengoa, Italiakoa, Danubio aldekoa, Errusiakoa eta Siberiakoa, eta badirudi bosten arteko trukeak egon zirela. Migrazioak egon ziren, baina norantza guztietan, eta ez soilik hemendik hara. Genetistek lortutako datuen arabera, ematen du bi migrazio nagusi egon zirela. Bata, hemendik Danubio aldera, Ukrainaraino. Bestea, kontrako norantzan, baina historiako beste une batean. Gauzak ez daude guztiz garbi oraindik, eta beharbada gehiegikeria izan zen hura esatea".
Baina DNA kateak ez daude soilik nukleoetan. Zelulek badituzte mitokondrioak izeneko osagaiak, eta horien barruan ere bada DNArik ûbide batez esan dezagun emakumeen bidez baino ez dela igarotzen ondorengo belaunaldietaraû. Mitokondrioaren DNA hori aldakorragoa da nukleokoa baino, eta horregatik asko erabiltzen da ikerketetan. "Horren bidez frogatu da, besteak beste", azaldu digu Martinez Lizarduikoak, "gizakia Afrikan sortu zela".
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Hiltegietako irudiak publiko egiteak kaltea eragiten dietela jakitun, animaliak hiltzea negozio bilakatu duten arduradunek hermetismo handia ezarri dute hiltegien inguruan.
Arnaldo Otegik eta Jose Luis Rodriguez Zapaterok ezkutuko bilera egin zuten irailean Elgoibarko Txillarre baserrian. Bileraren xedea “elkar ezagutzea” zela esan duten arren, ezker abertzaleko iturriek Beranduegiri esplikatu diotenez, bi politikariek beren buruari egindako omenaldia ere izan da.
Oso gutxitan erabiltzen dutela-eta, Espainiako Legioak erabaki du bere desfileetan parte hartu ohi duen ahuntza, Cientocincuentaycinco, birziklatzea.
Urriaren 5ean milaka pertsona bildu dira Frantziako Estatuko hirurehun hiri eta herri baino gehiagotako udaletxeen aurrean, "Nous voulons des coquelicots" (Mitxoletak nahi ditugu) deialdiarekin bat egiteko. Bi urte iraungo duen kanpainaren antolatzaileek ez dute huskeria eskatzen: pestizida kimiko guztiak debekatzea eta oraintxe bertan. Bioaniztasunaren hondamendiari eta gizakien pozoiketari behingoz erremedioa jartzea aldarrikatuko dute hileroko lehen ostiraletan.
Ruben Collio maputxeak (Santiago, Txile, 1976) itsasoa zeharkatu du Macarena Valdés ekintzailearen hilketaz jakinarazi eta nazioartean babesa lortzeko, salatzen duenez Txileko Estatuaren baitan maputxeentzat justiziarik ez baitago. 32 urte zituela hil zuten Valdés Tranguileko bere etxean, beraien bizilekuan zentral elektrikoa eraiki duen RP Global enpresa transnazional austriarraren auto batetik mehatxatuak izan eta egun batera. Macarenaren bikotekidea zen Ruben Collio, eta... [+]
Sarritan gertatu zaio Nerea Arriolari; azkena, uda honetan bertan: ezezagunak hurbildu zaizkio, zaleak, bera zelakoan Idoia Txoperena, Supertxope, euskal youtuber sonatua. Hura, baina, kanpaina politiko baterako propio pentsaturiko pertsonaia zen [Hiru Damatxo ideia faktoriak egin zuen kanpaina, Sortu alderdiarentzat]. Arriola, berriz, Supertxope gorpuztu zuen aktorea dugu. Eta erizaina. Eta bakarrizketa-egilea. Eta…
Erizaina da lanbidez, baina antzerkian ibili da betidanik, Zurriolako Ikastolako antzerki-taldean. Berak eman die gorputza eta ahotsa Supertxope euskal youtuberrari eta Info7 irratiko Dolores Mujika Dolox pertsonaiari. Duela bi urte egin zuen lehen bakarrizketa, eta besteak beste, zeregin horretan dabil orain han eta hemen. Aurten bukatu du antzerki-prestakuntza, Donostiako Arte Eszenikoen Tailerrean (TAE).
