Etorkinak euskaraz eskolatzeko errezeta bila
- Galdera horiek eta gehiago azaldu ditu Amelia Barquínek orriotan. Bera Mondragon Unibertsitateko irakaslea da eta Kultur Arteko Hezkuntza irakasten du, besteren artean.
Espainian 2003ko urtarrilean 2.672.596 etorkin zeuden, biztanlegoaren %6,3; Frantzian %7 dira, Alemanian %8.
Ia 7.000 ikasle etorkin eskolatu ziren Nafarroan 2004-2005 ikasturtean, ikasleria osoaren %8,2. EAEn, ostera, 2003-2004 kurtsoan 10.041 izan ziren, %3 gutxi gorabehera. (Espainian milioi erdi ikasle ziren, eskolatutako umeen %5,9).
Zalantzarik gabe, lagun gehiago etorriko dira datozen urteotan. Duela aste gutxi, Anjeles Iztueta Hezkuntza sailburuak aurreikusten zuen EAEn etorkinen umeen matrikulazioa %40 haziko zela urtero: 2010 urtean 72.000 inguru izan daitezke.
Zenbakiak esanguratsuak dira; ez gaude gertaera anekdotiko baten aurrean. Autoktonoen jarrerek eta arauek eragin zuzena dute etorkinen bizitzan, baina baita alderantziz ere: etorkinek hartuko dituzten erabakiek ere eragingo dute autoktonoen bizitzaren hainbat alorretan. Baita alderdi kultural eta linguistikoan ere.
Zein eredutan daude eskolatuta Espainiako estatutik kanpoko umeak? Pasa den ikasturtean, EAEn etorkinen seme-alaben %50ak A ereduan ikasi zuen, %29k B ereduan eta %21ak D ereduan. Ikasle guztien datuek, berriz, adierazten dute, 2004-2005 ikasturtean, %26,5 A ereduan dagoela, %23,1 B ereduan eta %50 D ereduan.
Nafarroan, aldiz, pasa den ikasturtean etorkinen umeen %99,8k G ereduan egin zituen ikasketak (A eredua bezalakoa da baina euskara asignatura ez da eskaintzen). 6.745 ikasletatik 20k baino ez zuen ikasi A eta D ereduetan. Ikasturte honetan ikasle guztien %55 dago G ereduan; %23k D aukeratu du (eta lehenengo aldiz eskolara joaten direnen %28k), % 21ak A, eta %0,16k B.
Deigarria da etorkinen eta autoktonoen eredu aukeraketan dagoen aldea. EAEn B eta D ereduetan matrikulatzen diren etorkinen umeen kopurua hazten da urtez urte; hala ere distantzia nabarmena da oraindik. Eta are nabarmenagoa Nafarroaren kasuan: zonifikazioak eta hegoaldean (eremu ez euskaldunean) dagoen etorkin kopuru handiak ez ditu muturreko zenbakiak justifikatzen. Zerikusia dute, ziur asko, Nafarroako Gobernuaren jarrerarekin: etorkinen trataerarako sortu dituen dokumentuetan, adibidez »Eusko Jaurlaritzak sortutakoetan ez bezala», euskara ez da aipatu ere egiten.
Umea eskolatzen denean, erabaki behar da zein hizkuntzatan egin (batean?, bietan?, zeinetan?) hainbat faktore kontuan hartuta: umearen adina, bere ezaugarriak (adimen urritasuna, itsutasuna...), bere komunikazio premiak (zein den eskola dagoen eskualdeko giro hizkuntza, besteak beste), familiaren asmoa (herrialdean geratuko diren eta zenbat denbora...), umea lehenago eskolatuta egon den, irakurtzen eta idazten dakien...
Eta faktore horiek jakinda, zer? Ez dago errezetarik. Gainera, ez dago modu bakarra zirkunstantzia multzotik ondorioak ateratzeko: egoera berberean profesional batek pentsa dezake umea euskaraz eskolatu behar dela, eta beste batek gaztelaniaz. Baina ez dugu helmuga ahaztu behar, Euskal Eskola Publikoak aldarrikatzen zuena: "Ikasle guztiek, baldintza beretan, derrigorrezko irakaskuntza-aldia bukatzean bi hizkuntza ofizialen ezagupen praktikoa izango dutela bermatzea, euskararen erabilera bultzatuz eta normalkuntzari lagunduz". Helburua argi egotea lagungarria da, zailtasunak faltako ez badira ere.
Eta hala ere, badakigu, askotan etorkinen seme-alabak gaztelaniazko ereduetan eskolatzen direla gehiegi hausnartu gabe. Alde batetik, zenbait hezkuntza profesionalek ekibalentzia automatikoa egiten dute: etorkina = gaztelania. Bestalde, eredu euskaldunetako irakasleentzat, liberazio bat izan daiteke "zaila" kontsideratutako ikasle mota hori A eta G ereduetan kontzentratzea. Gainera, EAEko A ereduko hainbat ikastetxetan, euskara ikasi ez duten irakasleen "zeregina" bihurtu dira ikasle horiek.
Edozein modutan ere, aztertu behar da guraso etorkinen erabakia: zergatik aukeratzen dituzte batez ere gaztelaniazko ereduak? Nondik dator hezkuntza sistemari buruz jasotzen duten informazioa (zein eragile autoktonorengandik, zein eragile propiorengandik)? Zeintzuk dira eragile horien arrazoiak? Nola esku hartu eragile horiekin?
Familia etorkin batek hezkuntza sistemari buruz galdetzen duenean, noski, ez da nahikoa ereduak modu aseptikoan azaltzea. Informazioa konplexuagoa izan beharko litzateke eta elementu soziolinguistiko batzuk eskaini beharko zaizkio: zer esan nahi duen gizarte honetan euskara ez ikasteak, zer aukeratzen duten autoktonoek eta zergatik, zer dela-eta ez diren joaten ume autoktonoak eskola jakin batera eta zeintzuk diren alternatibak...
Kontua da hainbat etorkinen seme-alabak ez direla euskara ikasten ari. Horrek ondorio batzuk dauzka epe erdira:
- Gizarte honetan, ume batek eskola uzten badu bi hizkuntzak jakin gabe, ez ditu besteek dauzkaten aukerak izango; ez lan munduan aritzeko, ez, oro har, gizartean integratzeko. Eta Euskal Herriko kultura aberastasunaren zati handi bat galduko dute, jakina.
- Ikasle horrek beranduago euskara ikastea erabakitzen badu, zerbitzu hori ordaindu beharko du. Gaur egun eskolaz kanpoko euskalduntzea (euskaltegien edo dena delakoaren bidez) ez da dohainik. Zenbait etorkin horretaz kexatu dira: izan ere, helduentzako hezkuntzan posible da gaztelania ikastea, baina ez euskara. Batez ere bi hizkuntzak ofizialak diren lekuetan, zergatik ordaindu behar dute haietako bat ikasteko, bestea ez bezala? Herri batzuetan neurriak hartu dira hori konpontzeko (Sakanan, besteak beste), baina ez da nahikoa.
- Etorkinen seme-alabak EAEn A ereduan matrikulatzeak duen ondorio bat hauxe da: eskola jakin batzuetan (publikoetan) kontzentratzea; ikastetxe horiek getizazio eta desprestigio bidean sartzen dira autoktonoek haietatik ihes egitean. Kontzentrazio horiek ez dute, jakina, autoktonoen eta kanpotik etorritakoen bizikidetza ahalbidetzen.
Inmigrazio garaikidearen zenbait ezaugarriren aurrean, euskal ereduek zailtasun batzuk aurkituko dituzte. B eta D ereduak eta bere aparatu pedagogikoa gaztelania edo frantses-hiztunarentzat daude diseinatuta (antzekotasun asko dauzkaten hizkuntza erromanikoak dira). Baina gaur Hego Euskal Herrira etorritako umeen %30 baino gehiagok ez daki gaztelania; hemen, beraz, bi hizkuntza ikasi beharko lituzkete. Bestalde, ume horiek ez daukate zubi hizkuntzarik irakaslearekin eta horrek zailtasuna ekarriko du murgiltze ereduan. Irakasleak ikaslearen hizkuntza ez jakitea oztopo bat da hemengo hizkuntzak bereganatzeko ikasleak izango dituen zailtasunak kontuan hartzeko orduan (hitz egiten duen hizkuntza eta ikasi behar duenaren egitura ezberdina dela-eta, haien arteko alde fonetikoa dela-eta...). Hori guztia ez dugu ahaztu behar esku hartzea hobetze aldera.
Eta zein da etorkinen hizkuntzei aitortuko diegun begirunea? Nahi al dugu etorkinek haien hizkuntzak ahaztea gureak erabil ditzaten? Norberaren lehen hizkuntza autoestimuaren eta identitatearen parte oso garrantzitsua da. Ez dago zertan kultura propioa galdu gizarte berrian egokitzeko, sustraiak beste nonbait garatzeko. Jatorrizko hizkuntza galtzekotan, ezin izango da "integrazioaz" hitz egin.
Eskolak bilatu beharko ditu ikasleen hizkuntzak baloratzeko moduak. Irakasleek, esaterako, zuzen ahoskatu beharko dituzte ikasleen izenak (haien familiek egiten dutenaren ahalik eta antzekoen), ikastetxearen dekorazioan ere arreta jarri beharko da (eta ikasleen hizkuntzak eta alfabetoak islatuta geratuko dira), eskolako festetan ikasleen hizkuntzetan entzun beharko lirateke abestiak... Badago ikastetxe bat, jatorri portugeseko hainbat ikasle dauzkana, non portugesa hizkuntza ikasgai eskaintzen den ume guztientzat; halako zerbait egin daiteke arabiar hizkuntzarekin ume marokoar ugari dagoen ikastetxeetan. Kasu.
Inperatibo pedagogiko ezaguna da, bestalde, umeak bere lehen hizkuntza garatzen jarraitu behar duela, berdin da zein den. Ikerketek frogatu dutenez, lehen hizkuntza ondo jakitea, beste hizkuntzak arrakastaz ikasteko baldintza da. Familiari eskatu behar zaio, beraz, haien hizkuntza ahalik eta erregistro gehienetan erabiltzen jarraitzeko.
Gure aldetik arrazoiak dauzkagu hizkuntza minoritario eta minorizatuekin sentsibilitate berezia izateko. Zorroztasun horrek ikusaraziko digu Hego Amerikatik datozen gaztelaniadunen artean ketxuak, maputxeak eta aimarak daudela. Ez da beti erraza izango hori antzematea: prestigio "gutxiko" hizkuntzen hiztunak ezkutatzen baitira batzuetan. Gauza bera ipar Afrikatik heldutakoekin: denak ez dira arabiarrak; asko eta asko beste etnia batekoak dira: berbereak. Izan ere, etorri berriak askotan sailkatzen ditugu jatorrizko estatuaren kultura eta hizkuntza nagusien arabera, batzuetan haiekin zapaltzaileak diren arren.
Euskaldun berri potentzialak hor daude. Norbaitek pentsatu badu euskarak aurrera egiteko ezinbestekoa zela Euskal Herri homogeneoago bat, orain badaki baldintza hori ez dela etorkizunean beteko. Etorriko dena kontrakoa da: gero eta aniztasun handiagoa hainbat alorretan (mundu ikuskerak, sinesmenak, ohiturak...). Euskara denona izango da edo ez da izango.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Irailaren 2an izango da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte.
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons.
Bakarlaria: Isabelle Faust (biolina).
Egitaraua: Pärt, Dvorak eta Sibeliusen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]
Gordin esan dute Aiaraldeko ikastetxeok: euskalduntzea “arriskuan dago” eta ikastetxeek, bakarrik, ezin diote aurre egin “egoera larriari”. Autokritika egin, eta hamar konpromiso hartu dituzte, hezkuntza komunitateek praktikara eramatekoak. Era berean,... [+]
Ikerketa batek ondorioztatu du adituek uste baino AMOC korrontearen kolapsoa egoteko aukera handiagoak daudela. Korrontean aldaketa handiek eta azkenengo kolapso batek euri tropikaletan eraldaketa handiak eragingo lituzke, Europan negu oso hotzak eta uda lehorrak izango... [+]
600 misil eta dronetik gora bota ditu Errusiak Ukrainako hiriburuaren aurka. Gerra hasi zenetik egindako aire eraso handienetakoa da. Zelenskik nazioarteari eskatu dio erantzun dezala, Putin Trumpekin bildu eta bi aste eskasera.
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Informazioaren arloko dozenaka profesional bildu dira ostegun arratsaldean Iruñeko Gazteluko Plazan, Gazan kazetari lanetan ari direnen aurka Israelgo armada egiten ari den sarraskia salatzeko.
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
Bilboko Udalak ostegunean adierazi du Abandoibarrako kontzertua bertan behera geratu eta gero, Plaza Biribileko agertokia eskaini ziela hiru artistei, baina ezezkoa eman zutela. Abeslariek bertsio hori ukatu eta zehaztu dute: bakarrik Kai Nakari eskaini zioten.
Bigarren aldiz gelditu dute Katalunian Espainiako Vuelta Israel-Premier Tech taldearen parte-hartzea salatzeko. Hainbat pertsonak Palestinako banderak atera dituzte eta txirrindularien bidea oztopatu dute Oloten.
Nafarroako Osasun Departamentuak iragarri du ospitaleko solairu gehienak klimatizatuko dituztela 2026 amaierarako. ARGIAk elkarrizketaturiko bi erizain laguntzaileek nabarmendu dute premiazkoa dela banako gelak, komun irisgarriak eta aire girotua izatea.
Araba eta Nafarroa zeharkatu behar zituzten goi-tentsioko bi linea elektrikoren proiektuak ez dira gauzatuko. Espainiako Trantsizio Ekologikorako Ministerioak Aragoiko Tueste herrian Forestaliak egin behar zituen lau poligono eolikoen proiektuak artxibatu ditu.