Net Hurbil: Txina erraldoia, HIESak jo duen eredu alternatiboa
- Txinako inperio zaharberritua hazkunde harrigarri batean dago murgilduta. Urte gutxi barru munduko bigarren potentzia izango da, eta bidean, atzerapenetik atera nahian ari diren herrialdeei eredu alternatibo bat erakusten die. Baina dena baldintzatuko du gaur kontrolik gabe duen HIESak.
Britainia Handiko egunkari errefentzial horrek astero artikulu sail mamitsu bat eskaintzen dio 2020ko balizko gure mundua deskribatzeari. Eta jadanik bi erreportaia eman dizkio Txinari: «Ekialdea prest dago» idatzi du Mark Leonard geopolitikan adituak eta «Txinako harresiak erortzen ari dira» Jonathan Watts egunkariaren Txinako korrespontsalak. Txinari halako garrantzia emateko arrazoia ulertzen errez ipini du The Guardianek: «2020.urte inguruan agian Txina aurrea hartzeko puntuan egongo zaie Amerikako Estatu Batuei mundua gidatzen duen aginte ekonomiko gisa». Hamabost urte barru, alegia.
Txina esan eta enpleguen deslokalizazioa datorkigu guri burura, eskulan merkeago bila hemendik haruntza doazen kapitalak, handik honuntza datozkigun manufaktura inportatuak. Baina hori baino aurreratuagoa omen dago fenomenoa. Adibide gisa, Mark Leonard adituak Hego Karolinako gobernadore errepublikarrak Pekinera egin duen bidaia aipatu du. Ez da Txinara enpresagizon amerikarren lana erraztera joan, txinatarrei bere estatua AEBrako sarbide ona izan daitekeela esplikatzera baizik.
Ez dira asko oraindik Ameriketan Sanford bezala pentsatzen duten politikariak, baina estatistikek ez dute barkatzen: mila milioiez goiti biztanle edukita eta urtero %8a hazten den ekonomiarekin, AEBra Txinatik sartzen diren inportazioak alderantzizko bidea egiten duten esportazioen halako bost dira. Hori horrela izatearen arrazoiak modu askotara esplika daitezke: aipa daitezke Txinako obreroek jasaten dituzten lan baldintza lotsagarriak, legez kanpoko inportazioak... Guregandik hurbilago ere entzun ditugu kexuok »Alacanteko Elx hirian ikusi berri ditugu langabetuak txinatarren enpresak erretzen».
Baina salaketa horien gainetik, eta txinatarren konpetentziari neurri protekzionistekin aurre egin nahiko lioketen agintarien ahaleginen azpitik, globalizazioaren makinak bere ildoan segitzen du lanean. Eta Txinak beste inork baino abiadura azkarragoz hazten darrai.
Txinaren petrolio egarria gero eta handiagoa da. 2002 eta 2004 urteen artean munduak ezagutu duen petrolio eskariaren handitzearen heren bat Txinari egozten diote adituek. Gure energia iturri nagusiaren prezioa hain bero dabilen garai honetan, asko dira Txinari horregatik errezeloz begiratzen diotenak. Baina errezelo hutsetik haratago, Txinak leku nagusi bat du gaurko geoestrategian.
Batzuek Txinak gaur duen eta ondoko urteetan handiagoa izango duen indar militarrari begiratzen diote gehienbat. Badirudi, adibidez, horretan zentratzen direla gehienik AEBko errepublikarrak. George Bush semeari lehendakari izatera iritsi ondoren CIAk egin zion lehen txostenean Txina aipatzen omen zitzaion etorkizuneko arrisku estrategiko nagusien artean.
Kontserbadoreen artean ikuspegi hau obsesio ere bihurtu bide da. Mark Leonardek dioenez, «aurreragotik, 1997an, Paul Wolfowitzek »neo-kontserbadoreen ikurra denak» Foreign Affairs aldizkarian idatzitako artikulu batean Txinaren XXI. mendeko indartzea aurreko mendean Alemaniak izan zuenarekin alderatu zuen. (...) Eta Txinarekin beste mundu gerra bat gerta zitekeela abisatzen zuen».
Logika horrekin badu zerikusirik Berlingo harresia eroriz geroztik AEBk Asia erdialdean egin duen lanarekin, base militarrak direla, hango erregimen berriak sustatzea dela eta beste. Badirudi Txinako buruzagiak logika horretatik ulertzen dutela Washington azken denbora hauetan Indiarekiko harremanak estutzen egiten ari den ahalegina.
Alderantzizko keinuak egiten ditu Txinak, inguruko herrialdeekin ondo moldatu nahi duela erakutsi nahiz. Lasaitasunez jokatzeko karta handi bat dauka Txinak, Mark Leonardek idatzi duenez: «Txina amerikarren bankari nagusi izateko zorian dago: AEBren kanpo erreserbetan 400.000 milioi dolar dauzka pilatuta, honek laguntzen die amerikarrei beren aurrekontu defizit astronomikoa gainditzen. Pekinek ez balu gehiago dolarrik erosiko, AEBtako dirua erori egingo litzateke. Eta dolarra hankaz gora jaustearen eragina bonba nuklear batena adinakoa litzateke».
Txina da, The Guardianeko azterketa honen arabera, herrialde pobreen eredu berria. Hazteko daraman estrategia propioari esker «Txina indartzen ari da bere independentzia Mundu Bankuaren, konpainia globalen edo Bushen administrazioaren laguntzarik gabe. (...) Errezeta hain da arrakastatsua ezen eta Iranen bezala Hego Afrikan, Vietnam, Brasil edo Indian izan naizenean, denetan ikusi ditut ‘garapen eredu txinatarrari buruzko’ eztabaidak».
Gauzek horrela jarraitzekotan, 2020rako Txinak Japon gainditua eduki behar du munduko bigarren ekonomi nagusiaren lekuan. Eta AEBko agintariak hainbeste kezkatzen dituen indar militarrean ere urratsak emanak izan behar ditu. Baina tartean oztopo bat agertu da azken urteotan: HIES epidemia.
Pekingo gobernuaren datuetan, 2003an 840.000 hiesdun zeuden herrialdean; hori hala balitz, populazioaren %0,01aren azpitik leudeke gaisotu horiek. Afrikako zenbait herrialdetan kopuru hori %35eraino iristen dela jakinda, gutxi dirudi. Baina urtero kasu berriak %20-40 ari dira hazten, eta Nazio Batuen Erakundeak abisatua du Txina 2010erako 10 milioi hiesdun edukitzera irits daitekeela.
HIESaren kontrako aktibistek baina, gaurko eta etorkizuneko kopuruak askoz handiagoak direla diote, Henan probintzian bertan egon daitekeela milioia. Hori hala balitz, 2020rako non egongo dira kopuruak, 15 milioitan, ala 30etan?
The Guardianen artikulu sail hau etorkizuna aurrikusteaz denez, 2020ra begira, HIESaren kontrako borrokak Txinako sistema politikoa eta gizartea bera irekiagotzera eramango dituela iragartzen da bertan. Jadanik igertzen hasi omen da: gaitzari buruzko informazio gehiago, osasun sistema auzitan jartzea, homosexualitatea pittinka argitara ateratzea... Baina HIESak kontrolik gabe segitzen badu, hondamendiak ez al du gizartea bere osoan hankaz gora ipiniko?
www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]
Txinako Qinghai enpresak atzera egin eta ez ditu 257 milioi euro inbertituko potasa meategi proiektuan. Finantzaketarik gabe ez ezik, Muga meategia ustiatzeko lizentzia ere ez du proiektuak, 2024ko urrian Nafarroako Justizia Auzitegiak bertan behera utzi... [+]
Ibilaldiaren helburuak dira, alde batetik, Euskal Herrian kausa palestinarra babesteko sarea ikusaraztea eta aktibatzea, eta, bestetik, sionismoarekin kolaboratzen duten enpresa eta erakundeak salatzea, hala nola CAF, Teva, Carrefour, Zara eta Bardeako tiro poligonoa. Euskal... [+]
Bilboko Udaltzaingoak kale saltzaileak Bilboko Gas plazatik kanporatu ditu, bertan bizi baitira kale egoeran Aste Nagusian salmentak handitzeko asmoarekin. Bilboko Konpartsek eraso arrazisten kontrako protokoloa aktibatu, eta elkarretaratzea egin dute.
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
85 urteko gizonak bere emaztea hil zuen uztailean, eta Poliziaren ikerketaren ondoren behin-behineko espetxealdian zegoen. Orain, Nafarroako Auzitegiko Bigarren Atalak esan du gizonak "ageriko narriadura kognitiboa" daukala eta "zaurgarria" dela.
Gazako palestinarren aurkako genozidioa aurrera doan bitartean, Europak Israelgo armagintza industria hauspotzen jarraitzen du. Elbit Systems Israelgo armagintza enpresa ezagunak joan den astean iragarri zuen Europako herrialde batekin 1.600 milioi euro baino gehiagoko kontratua... [+]
Plantillak astelehenean ekin dio grebari, kaleratzeei ezetz esateko. Espedientearen kontsulta-aldia abuztuan hasi izana salatu du Hego Uribeko LASek, enpresaren asmoa "langileen mobilizazioa eta erantzuna oztopatzea" izan delakoan.
Komunikazio ministro eta gobernuaren bozeramaileak iragarri du neurria. Berehala galdetu diote ea mehatxuren batek bultzatu duen erabakia, eta horri erantzun dio "mehatxua Israelgo eskuin muturretik" datorrela.
Abuztuaren 13an, 54 urteko Nafarroako garraiolari bat hil zen Bartzelonan deskarga lanak egiten zituen bitartean. Hurrengo egunean, Errenteriako Merkaoiartzunen 58 urteko langilea hil zen istripu ez-traumatiko baten ondorioz.