Juanjo Olasagarre: «Nahiago dut etsipena agertu, esperantza faltsua adieraztea baino»

  • Laurogeiko hamarkadaren hasieran herri txiki nafar batean utopiaren atzetik abiatzen diren lau gaztetxo dira Ezinezko maletak Juanjo Olasagarreren lehendabiziko nobelako protagonistak. Iraultza izkinaren bueltan dagoen sentsazioa dute, baina nahiz amets berdinak izan, ez datoz guztiak bat denean, koadrilan hori aitortzera ausartzen ez badira ere. Gero bakoitzak bere bidea hartuko du, harik eta beraietako bat Londresen hil dela jakiten duten arte. Horrek behartuko ditu beste hirurak elkarrekin bidaia bat egitera eta hamar urte aurretik batera bizitakoak eta eman zituzten urratsak bergogoratzera, orduko adiskidetasuna eta eduki zituzten ametsak gaur egun bakoitzak dituen uste eta sentimenduekin kontrajarriz. Horretaz guztiaz hitz egiten du orain artean poesia, antzerkia eta bidaia kronika jorratu duen Juanjo Olasagarrek ondoko elkarrizketan.

2004ko irailaren 05an
Zer islatu nahi izan duzu zure lehen nobela honetan?
Utopiak bere balorea du, baina baita bere desbalorea ere. Utopiaren izenean zenbat jende eraman zuen aurretik Stalinek? Eta Leninek ere bai batzuk. Niri interesatu zitzaidan islatzea gure bizitza pertsonalarengan zer eragin izan duen horrek. Iraultzaren subjektua hasieran bat zen, langilea eta gizona; ez emakumea, edo emakumea ere bai, baina gutxiago. Utopia ere izan zen aurretik gauza asko eraman zituen hondeagailua. Eta nik kontatu nahi izan ditut aurrera eraman zituen gauza horietatik batzuk eta baita ere pertsonaiek gauza horiekiko zer harreman mota duten gaur egun.

Utopiari buruz mintzatzerakoan iraganaldia erabili duzu. Zure ustez utopia hil da?
Hori esaten dute. Nik uste dut esperantza ez dela hil, ezta utopia ere, hilzorian dagoen arren. Baina utopia marxista »orain arte ezagutu dugun bezala behintzat» bai hil dela. Hau da, funtzionatuko duen gizarte zoriontsu bat eraikitzeko modurik dagoenik ez dut sinesten. Ez dago. Hobe daitezke gauzak… munduari begiraturik nola dagoen, egon behar du hori egiteko modurik! Baina zentzu horretan nahiago dut nire etsipena agertu, esperantza faltsuak adieraztea baino.

Eta zein asmorekin idatzi zenuen Ezinezko maletak?
Garai bat islatu nahi nuen bertan, laurogeiko hamarkada, nolabait nire belaunaldiaren munduratzea-edo gertatu zen garaia. Herri txiki batekoa naiz ni eta inguru hori hartu nuen nirea agertzeko. Jakina, nire liburuak nahi duena kontatzen dio bakoitzari »nire ustez irakurleak gutxienez ehuneko berrogeita hamarra jartzen baitu liburu bat irakurtzean», baina niri islatzea interesatu zitzaidana zen nola Euskal Herrian gauza batzuekin egin dugun amets eta gero amets horiek gaurko errealitatearekin kontrastatzea, amets horiek pixka bat komatxo artean-edo jarriz. Hortik sortu zitzaidan lagun koadrila bat, Londres… norbaitek ezin duelako hemen bizi edo ez duelako hemen bizi nahi eta hara joaten delako… Nolabait nire bizipenen isla ere bada nobela, nahiz agertzen ditudan guztiak ez diren nik bizitakoak izan.

Koadrilak garrantzi handia du zure narrazioan. Zehazki, zer da zuretzat koadrila?
Neurri batean gorroto asko izan diot hitz horri. Izan ere, koadrilak, zu bertako gune baldin bazara, ongi daude, baina baztertua baldin bazaude, sufritzeko tokiak ere badira. Koadrila sozializatzeko modu bat da, Euskal Herrian edo bertako herrietan behintzat oso normala dena. Nik beti esan izan dut herri txiki batean zuk ez dituzula zure lagunak aukeratzen, egokitzen zaizkizunak dauzkazula. Eman dezagun, lau urte goitik, lau urte beheitik, zure adin inguruko hogei pertsona daudela herrian; bada, horiekin moldatu behar duzu. Makurrago edo hobe, baina horiekin moldatu beharra daukazu. Nobelan niri interesatu zitzaidan koadrila agertzea, munduak edo gizakiok izan ditzakegun gatazkak ere hor agertzen direlako. Familian agertzen dira, talde politikoetan ere bai, eta koadrilatan baita ere. Baina nobelako koadrila hori ez zen bakarrik koadrila zentzu naturalean, talde politiko bat ere bazen… Ez dakit, gauza piloa nahasten dira hor.

Ematen du pertsona batzuek koadrila osatzen badute, nolabait elkar maite behar dutela. Ez da hori zure pertsonaien kasua, ordea. Ez al da harritzekoa?
Ez dakit. Uste dut gorrototik gehiago dagoela liburuan amodiotik baino. Lau pertsona horiek elkar bizitzera kondenatuta egon dira garai batean, baina orain jada ez, eta hori batzuentzat liberazio bat da… Psikoanalisitik begiratuta izan daiteke amaren sozializatzeko kontzeptu hori ere: taldea, babesa. Baina, noski, hori da nire lagun Rikardo Arregi Díaz de Herediak esaten duena. Berarentzat nobela hau ez da hainbeste utopiari buruz, baizik eta niaren eraikuntzari buruz, hau da, bakoitzak bere burua nola eraikitzen duen nerabezarotik gaur arte. Eta hor jada bai aurre egin behar diozula taldeari, alde edo kontra. Koadrilak eskaintzen dizkizunak zure burua eraikitzeko moduekin bat baldin badatoz, ez daukazu gatazkarik; baina hori ez bada horrela, gatazka sortzen da, neurri batean kontra egin behar diozu eta hortik sortzen dira gorrotoak.

Zure taldean nor dugu kideak biltzen dituen pertsona? Batetik, badirudi Harakin izan daitekeela, bere borroka grinagatik, eta beharbada berak hala dela uste du. Baina gero, besteen sentimenduei erreparatuz gehiago ematen du hildako pertsonaia dela biltzailea…
Irakurketa guztiak egin daitezke. Nik uste dut Harakin izan bazela gutxienez koadrilaren alde batzuen liderra. Baina izan zen, jada ez da, eta horren aurrean bakoitzak hartu du bide bat. Niri asko gustatzen zaizkit lagun talde bat une batean eta denbora pasatu eta gero agertzen duten liburuak eta filmak, hor ikusten delako munduaren aldaketa. Euskal Herrian berrogei- hogeita hamar urteotan gure aiton-amonen mundutik gaur egunera izugarrizko jauzia gertatu da, beharbada ehun urtetan baino handiagoa. Eta hori islatu nahi izan dut nobelan baita ere.

Hamar bat urteko aldean ere ematen da halako jauzia?
Bai. Beno, aldaketa hirurogeiko hamarkadan hasita zegoen, baina nolanahi ere suertatu da. Eta ez aldaketa politikoa bakarrik; bizitzeko moduak, gizartea, taldea eta Euskal Herria ulertzeko erak aldatu dira ikaragarri.

Zergatik hasten da gaztetxo koadrila bat borrokan? Heroi izan nahi dutelako?
Giroan zegoen zerbait zen. Trantsizioa hor zegoen eta une batean jendeak uste izan zuen dena aldatuko zela, goitik behera. Eta gaztea zarenean gauzak aldatu nahi dituzu. Edo aldatu nahi zenituen orduan, utopia edo marxismoa martxan zegoenean, ideologia balidoa zenean; balidoa, zentzu honetan: jendeak sinesten zuelako horren bidez alda zitekeela mundua. Hori zen nobelako gaztetxoak borrokan hasi ziren giroa. Beraiek baino lehenagoko jendea ere horretan ari zen, eta beraz, normala zen beraiek hastea. Dena dela, suposatzen da badagoela koadrilan hori horrela ikusten ez zuen jende bat ere. EAJkoak ere egongo ziren lagunarte horretan, eta haiek ere sinetsiko zuten trantsizioaren aldaketan, baina akaso ez hainbeste; haiek gertatu denak bete ditu-edo.

Nolanahi ere, zure pertsonaien ametsak berehala apurtu ziren, ez da hala?
Ja, ja, ja! Bai. Beno, neurri batean. Komando bat egin nahi izan zuten, segituan harrapatu zituzten eta, bai, zapuztu ziren haien asmoak. Baina ez ametsak, amets horiek praktikara eramateko ahalegina baizik, ze gero ikusten da batzuk jarraitu dutela amets horiek izaten, Harakinek segitzen du aldatzeko nahiarekin, eta Ferminek ere bai, nahiz beste modu batean aldatu nahi dituen gauzak, esanaz, buka dezagun gatazka honekin eta egin dezagun beste zerbait.

Beharbada okerren »edo irabazle, hori bakoitzak erabaki beharrekoa baita» gertatzen dena herritik alde egin behar izan duen pertsonaia da…
Bada liburua maltzurra dela esan duenik ere. Jende horren iritziz maltzurra da esaten duelako sentsibilitate apur bat duenak ez duela lekurik herrian eta ihes egin beharrean dagoela. Nik ez dut uste horrela denik. Uste dut Bazterrek momentu batean ez duela berak izan nahi duena, gay bat »hirurogeietan San Franciscon kontzeptua sortu zen eran» ,hor ikusten; gero, jada minbizia duela dakienean, bat-batean hasten da pentsatzen zer izango ote zen bere bizitza han geratu izan balitz; akaso ez zuen lekurik izango, mundu guztia ezkonduta eta bera bakarrik, beharbada ez zen han aurkituko… baina beharbada bai. Gauza da erabakitzen duela Londresera alde egitea, non bizitza bat eta bizimodu bat aurkitzen dituen. Bere sustraiei uko egin die? Ez, beste toki batean jarri ditu bere sustraiak, ez dira bere bizitzan hain zentralak!


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude