Ez dakit lan estresanterik dagoen. Norberak nola hartzen duen lana, hori da garrantzitsuena. ETB zuzendari izateak estres handia eragin lezake, baina patxada pixka batekin, neurria ere har lekioke. Horretan ahalegintzen naiz ni, tamaina hartzen.

Bai, eta lanari tamaina hartzen laguntzen didana. Gaur bost urte izendatu ninduten zuzendari eta, erabaki beharreko lehenengo kontua izan zen nola egin aurre lan honi, nola antolatu talderik indartsuena, estableena; EITB barruko jendearekin, alegia. Taldeak asko laguntzen du erabakiak zuzen hartzen, eta lanari tamaina hartzen, hori zen zure galdera eta.

Hori dena bai, baina arnasa hartzen da.

Iruditzen zait horrela jokatzen duenaren buruan susmoa dagoela, edo uste bat: alegia, telebistan ikusten duena eta berak ikusi nahiko lukeena ez datozela bat. Baina hori gauza ona da, jatorrizko testuetara jo eta azterketa egin. ETBren legeak gure jardunerako ezarri zituen oinarriak aztertzea, eta ondotik etorri diren Plan Estrategikoa eta Kontratu Programa bera aztertzea... ariketa egokia da jendeak tartean bada ere ariketa hori egitea. Egiten ari garena agindutakoarekin bat ote datorren ikustea? Ongi iruditzen zait. Ez du askok egiten ariketa hori. Jendeak legea irakurriko balu, ustegabe bat baino gehiago izango luke.

Adibidez, oraintxe eztabaidan dira Espainiar estatuan, telebista publikoaren ereduari buruz. Auzitan jarri da zuzendaria aukeratzeko prozesua, administrazio-kontseilua aukeratzeko modua, finantzatzeko bideak... Horri dagokionez, esango nuke EITBren zuzendaria da, Espainiar estatuan, legebiltzarrean gehiengo osoz izendatzen den telebista zuzendari bakarra. Gainerako telebistetan gobernuak aukeratzen ditu zuzendariok. Beste zera bat ere, eztabaidan dagoena, administrazio kontseiluak osatzeko modua. Oker ez banago, Espainiar estatuan bakarrak gara horretan ere: alderdi politikoen ordezkaritzaz gainera, gizartean diren beste zenbait eragileren ordezkariak ere biltzen ditugu guk. Eta, gauzak nola diren, Jaurlaritzan gehiengo diren alderdiek ez dute gehiengorik gure Administrazio kontseiluan. Horrek, jakina, ahalegin handiago eskatzen dio EITBko Zuzendari nagusiari, alderdiekin bildu eta akordioak lortzeko sarri-sarri. Finantzazioari dagokionez, berriz, 2002. urteaz gero bada Jaurlaritzaren eta EITBren arteko harremanak zehazten dituen dokumentua: Programa Kontratua. Bertan zehazten da zein eratako edukiak landu behar ditugun, zenbat ordu eskaini behar dizkiogun halako eta halako edukiari, nola kudeatu EITB enpresa den aldetik... eta horren truke, zein finantzazio emango digun Jaurlaritzak. Kontuok ez dira askotan aipatzen, baina gure telebista Legeak eta Programa Kontratuak definitu dute EAErako telebista eredua. Bere telebista eredua definitu ez dutenek, eztabaidan direnek, horra non edukiko luketen kontuan hartzeko, edo kopiatzeko, beste elementu bat.

Programa Kontratuak horri buruz hitz egiten du. Zerbitzu publikotzat definitzen du EITB taldea, eta talde honek dituen euskarri ezberdinen bidez -telebista, irrati eta Internet-, zein eratako edukiak eskaini behar dituen, eta zenbat ordu. Ez da antolatzea bakarrik, lan-esparrua oso mugaturik dago lege horien bitartez. Eta paperean idatzirik agertzea ez ezik, urtean behin azterketa egiten digu Jaurlaritzak, eta kontuan eskatzen, hartu ditugun konpromisoak -eduki mota bakoitzari eskaini diogun ordu kopuruak, besteak beste-, zuzen bete ditugun ala ez erabakitzeko. Horren araberakoa izango da finantzazio publikoa. Gaia ez da, beraz, etereoa.

2002koa da Programa Kontratua eta orain arte egiten dizkigun bi azterketetan Jaurlaritzak betetzat eman dizkigu hartutako konpromisoak.

Ahalegina egiten dugu hori betetzen. EITB taldeak euskarri ezberdinak ditu eta helburua ez da euskarri denok lan bera egitea, euskarri ezberdin horien artean helburuak betetzea baizik. Espezializazioa dago. EITB ahalik eta euskaldun gehienetara iristen saiatzen da, horiek EAEn edo munduan bizi. Bi telebista kate ditugu hemen eta beste bi satelite bidez lan egiten dutenak; sei irrati emisio; eitb.com eta, laster, albisteak Internet bidez emango dituen ataria, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez. Hortaz, gu Legeak agintzen dizkigunak betetzen saiatzen gara, EITB taldean. Euskarri bakoitzak bere eginkizuna du, bestalde. ETB2, Legeak eskatzen digun "hiritarren parte hartzea" bermatzen saiatzen da; ETB1, berriz, askoz ere irauliago da hizkuntza kontuetara: haur programazioaren bidez, bereziki, eta beste inork eskaintzen ez duen aukera eskainiz... Eta horrela...

Horixe. Gainera, telebista bakoitzaren barruan eredu ezberdinak ari dira jokoan. EITB esparru ezberdinetara iristen da, eta tresna ezberdinak ditu horretarako. Txikiengana hurbiltzeko, telebista programazioa du, ordu asko, eta, gainera, klub bat abian. Esaterako, Betizu klubaren bitartez Euskal Herrian bizi diren 60.000 haurrengana iristen gara. Tira, gehiagorengana iristen garela badakigu, baina 60.000 horiekin harreman zuzena dugu. Kate bakoitzak ez du lan egiten ikuslego osoa hartzeko, bakoitzak bere ikuslego eta entzulegoa du helburu.

Izan liteke. Gertatzen da gaztelaniaz dagoen eskaintza ez dela kate bakarrekoa, hainbat kate dira aukeran. Euskaraz, bakarra dugu, eta normala iruditzen zait ETB1en ikusleak gehiago nahi izatea. Desoreka handia dago, eta handiagoa izan liteke aurrerantzean, aukera bera ere handiagoa izango delako laster eta telebista kate gehiago aukeran.

Horrek ekarri zuena, hasieran, ezagutzen zuten eredu bakarraren arabera jardutea. Espainiako telebista zen eredu hori, jakina. Horri erreparatu zitzaion. Alemaniako telebistarekin ere izan ziren harremanak, baina helburua jendea trebatzea zen eta, horrekin batera, barruko funtzionamendua ere aztertzea. Baina telebista ereduari dagokionez, bat eta bakarra ezagutzen zuten eta hari begiratu zioten. Legea egiterakoan ere harixe begiratu ziotela esango nuke, Espainiakoari alegia, eta ez Europan izan zitezkeen beste batzuei.

Nik esango nuke harrezkero landu den eredua ez datorrela bat hasieran ezarri zen telebista egiteko modu harekin. Egia da Espainiar estatuan bertan telebistak aurrera egin duela, lehia ere hazi egin da eta eredu ezberdinak dira indarrean gaur egun. Hala ere, eta hau zenbaitentzat kritikagarri izango da, ETBk dituen erreferenterik gehienak Espainiar estatuko telebista ereduetan ageri dira.

Euskaldunon ikus ditzakegun telebista eredu gehienak Espainiar estatukoak dira, horixe da ezagutzen dugun telebista modu bakarra, eta gu ahalegintzen gara ikusten gaituztenek dituzten gustuak betetzen. Gure herritar gehienek ez dute beste eredurik ezagutzen eta ez zait erraza iruditzen kanpoan diren ereduak ekarri eta hemen ezartzea. Ez genuke aurrera egiteko erraztasunik izango.

Ez dakit zeinentzat egin behar den. Nik zeinentzat egiten den esango dizut: telebista ikusten duten euskaldunentzat egiten dugu guk telebista; euskal hiztunak, ETB1en kasuan, eta ikus dezaketenentzat, berriz, ETB2.

Audientzari begiratu, bai, baina horrek ez du esan nahi telebista ona ezin egin litekeenik. Egunkari batek ez al du gehiago saltzeko ahaleginik egin behar? Berria-k, edo Argia-k, ez al dute horretan ere saiatu behar? Gure idazleak ez al dira ahalegintzen ahalik eta gehien saltzen bere liburuak? Legea bera da. Audientziari kasu egin behar zaio. Eta guk kasu egiten diogu: lehenengo, zer ikusten duten jakiteko obligazioa dugu eta, horren arabera, zer ikusi nahi duten asmatzen eta, ondorioz, eskaintzen, baina ez edozein modutara. Beraz, audientzia inportantea da, baina ez ikusle kopuruari dagokionez bakarrik. Esaterako, gure helburuetan jarrita dago audientziak guri buruz iritzi ona izan dezan, eta urtero galdetzen diogu ikusleari ze iritzi duen telebistari buruz. Badakigu hiritarrik gehienentzat, nahiz eta gehien ikusten dena ez izan, ETB2k duela irudirik onena eta, euskal hiztunentzat, berriz, ETB1ek, nahiz eta euskal hiztunek beraiek ere gehien ikusten dutena ez izan hori. Baina gizartean dugun irudia, audientzia emaitzak bezain inportante da. Biak ditugu irizpide, alegia.

Hara, euskaldunok, eta euskal hiztunok, gehien ikusten dugun telebista katea T5 da.

Ni ez naiz gauza jendearen gustuak ezagutu eta negargura ematen dutela esateko. Baina tira, T5-k jakin du ikusleak zer ikusi nahi duen asmatzen.

Bai, oraintxe bukatu berri den denboraldian, Los Serrano, horixe ikusi da gehien, eta ikusi dute gehien euskal hiztunek.

Kritikak entzun eta aztertu egiten ditugu, horretarako gaude eta. Gure lehenengo helburua, hala ere, telebista ikusten duenari kasu egitea da, ze gure artean askok ez du telebista ikusten, eta bestelako aukerarik izanda ere ez luke ikusiko. Hortaz, ikusle ditugunen satisfakzioa dugu helburu. Kritikak aintzat hartzen ditugu. Baina, era berean, aintzat hartzen dugu lehengo datu hori ere: euskaldunontzat, irudirik onena duen telebista ETB2 izatea. Orekan bizi beharra daukagu.

Ikuspegi ezberdinak dira. Jenderik gehienak etxera iritsi, telebista piztu eta ordu bat, pare bat orduko atsedena nahi du. Ematen dutena ematen dutela ere, irentsi. Jarrera kritikorik ez du telebista kontsumitzaileak, gehienetan behintzat. Telebista hainbeste ikusten ez duenak, berriz, kritika gehiago egiten dio. Eta honen kritikak haren jarrera akritikoak besteko garrantzia du niretzat. Baina hauen juizioa ez dator telebista ikuslearen partetik, telebistari ikusten dioten zerbitzu publiko izaeratik baizik. Eta kritikoa dute diskurtsoa. Eta, esan dizut, biak ditut aintzat hartzekoak. Orekan bizi behar.

Izan liteke. ETB1era etorrita, gogoeta egina daukagu. Gure ustez, gizarte honi egin geniezaiokeen zerbitzurik eraginkorrena jendearen gustuko edukiak euskaraz eskaintzea da. Gainera, edukiak modu naturalean jaso ditzan nahi dugu, hizkuntzari buruzko galderarik egin gabe. Horren arabera jokatzen dugu. Uste dugu gure lana eraginkorra izango dela hori lortzen badugu. Haur programazioan gehiago egin litekeela? Baliteke, baina guk asko egiten dugu, ez ordu kopuruagatik bakarrik, baita erabiltzen den hizkuntza ereduagatik ere, errejistro eta aldaerengatik. Hori jarri genuen helburu, eta horretan ari gara.

Badago uste bat, etxe honek ahalegin handiago egiten duela ETB2ren alde, eta ETB1 hankamotzago geratzen dela. Egia, berriz, beste bat da: diru gehiago gastatzen da ETB1en, barne produkzio handiago egin behar delako, ETB2n baino. ETB2n pisu handia dute albistegiek eta filmek. Eta zinema erosketa horiek oso merke zaizkigu, beste zenbait telebistarekin batera erosten ditugulako. Ondorioz, zinema bidez merke betetzen dugu ordua. ETB1i dagokionez, berriz, horixe da gure eginbeharra eta geuk sortutako produktuak eskaini behar ditugu hainbat orduz, eta horrek diru gehiago eskatzen du. ETB1en aurrekontuak igoarazi egiten ditu horrek, beraz. Bestalde, albistegiak egitea dugu egunero-eguneroko erronketako bat, eta euskarazko albistegigintza frustrazio txiki bat bezala bizi dugu. ETB1ek erabilitzen dituen baliabide berak erabiltzen dira ETB2n, ez gehiago ez gutxiago. Etxe honek garai batean hartutako erabakia da erredakzio bakarraren bitartez bi telebistak egitea. Baliabideak banatu egiten dira, beraz, eta ez batak ez besteak dute baliabide gehiago edo gutxiago. Ikusleak, aldiz, bestelako ustea du. Albistegi berdintsua eskaini euskaraz iluntzeko 8.30etan eta gaztelaniaz 9etan, kazetari berak dira egile, eta jendeak dioena, xamurrago hartzen dituela gaztelaniazkoak. Euskal hiztunek gehien ikusten duten albistegia ere, Teleberri da, gaztelaniazko albistegia. Horren aurrean, guri pentsatzea tokatzen zaigu, zergatik jokatzen du horrela euskal hiztunak? Aurkezleak egoki dira. Albisteak, berak. Baliabide eta lekukotasunak, berdintsuak. Hortaz, badago hor arrazoiren bat, oraindik antzeman ez duguna.

Nik ez dut ezagutzen 600.000ren bat hiztun dituen komunitate batentzako egiten den honen moduko beste telebistarik. Beste inon egiten ez den zerbait egiten ari gara. Hobea egiteko gaitasunik ba ote dugun? Zer den telebista hobea jakin beharko genuke lehenengo, gehiagok ikusiko duena, edo bestelako edukiak emango dituena. Dena dela, bata izan, bestea izan, gaitasuna badugula esango nuke. Ez dakit, hala ere, egunean 24 orduz eta urtean 365 egunez etengabe euskaraz egingo duen telebista egiteko gaitasunik dugun, ze, horrek, edukiez gainera, protagonistak behar ditu, jendea, bere lekukotasunak emango dituena, aktore izango dena... Dugun unibertsoa kontuan hartuta, 600.000 hiztun, 250.000 ikusle... ez dakit hortik askoz gehiago ateratzerik dagoen.

Harremanak badira, batzuekin, behintzat. Zenbait toki-telebistak, gaztelaniaz emititzen dute baina gure zenbait saio ematen dituzte. Beste zenbait toki-telebistarekin, berriz, ahaleginak egin dira, trukeak ere bai. Baina behin ere ez da egon kointzidentziarik: zer eskaintzen duen batak, zer besteak. Toki-telebistaren espazioa oso mugatua da, inguruari oso loturik ari da, guk eskainiko genukeen produktutik oso urruti. Guk haiei eskainiko geniekeena, berriz, askotan ez zaie osagarri iruditzen. Bide horrek ez du aurrera egin.

Nik uste hemen ere ohituko garela horretara. Lehen ETBk beste inork ez zuen errepikatzea egiten. Gero eta gehiago joko da horretara. Telebista produktua oso garesti da eta zaila da behin emititu eta horri etekin ateratzea. Konpetentzia ere handia da oso eta zenbait produktuk aukera bat baino gehiago izan lezakete pantailan. Orain arte ETBren bekatu izan dena, gero eta gehiago ikusiko dugu egiten beste telebistetan. Aurten gehien ikusi diren programa horietatik batzuk, kate "nagusietan" ari naiz, errepikatu egin dituzte gero.

Nik uste saririk onena ikuslearen errekonozimendua dugula. Norbera konturatzen da gauzak hobetoxeago edo okerxeago egiten ari garen eta, gauzak ongi egiten ari garenean ikusleak ezagutzen du. Guk errekonozimendu hori badugu.

Ikusleak eskubidea du nahi duen bezala pentsatzeko. Gure taldeak eredu jakin bat landu du eta horren arabera ari gara. Guk uste izan dugu taldean dugula indarra, euskarri ezberdinetan lan egin beharra dugula, EITB bere osotasunean harturik: telebista kate bi, bata euskaraz, bestea gaztelaniaz, Europarako dugun satelite bidezko katea; Amerikarako Canal Vasco; Euskadi Irratia, Radio Euskadi, Eitb irratia, Radio Vitoria, hurrena etorriko den Internet bidezko ataria... Hori dena da EITBren eskaintza. Beste autonomia erkidegoetan ez da horrelako eskaintzarik.