PPk atentatuaren ondorengo gertakariez eman zuen erantzunak izan zuen eraginaz hausnartu nuen. Niri kosta zitzaidan atentatua ETArena zela sinestea. PPk atentatua ETArena izatea nahi zuen, eta hori barkaezina da. Gobernu batek emaitza elektoralengatik hori nahi izateak eta hori horrela izan zedin informazioa manipulatzeak eraman ninduen pentsatzera gobernu horrek ezin zuela gehiago jarraitu. Hiritarrak jazarriko ote ziren pentsatu nuen. Aldaketa ekarriko zuen erantzuna espero nuen PPk politika egiteko izan duen moduarekin bukatu ahal izateko. Finean, hauteskundeen emaitzak ezagutzean, PSOEk gobernatzeak eman ziezadakeen satisfazioak baino, gehiago poztu ninduen politika egiteko modu horren amaierak.

Arrazoi asko eta anitzak dira, ez dago arrazoi bakarra, hainbat arrazoiren metaketa baizik. Azken lau urteetan iritzi publikoa aldatuz joan da PPk botereaz egin duen abusuak eraginda. PPren politika oldarkorrak herritarrak izutu ditu. Espainiako gizarteak diktaduratik demokraziara iragatean lortu zituen askatasun baloreak berreskuratu nahi zituen, balore horien galeraz jabetu zen kanpainaren azken egunetan pertsonen bizitza hain nabarmen manipulatzen ikustean. Bi egunetan gizartea jabetu zen gobernu honek terrorismo nazionalaz eta nazioartekoaz egin zuen erabilpenaz. PPk kolpismoaren moduak erabili izan ditu eta, une batez.

Bai. Atentatuaren aurretiko azken inkestek emaitza onak ematen zizkiguten. Gobernuak atentatuaz egin zuen manipulazioak boto emateko asmorik ez zuen boto-emaile asko bozkatzera bultzatu zuen. Egia da. Baina gure azken inkestetan PP eta PSOE oso parekatuak ziren, horregatik ez dut baztertzen atentatua gertatu gabe ere PSOEk irabazteko zuen aukera.

Esperantzazko eta ardurazko sentimendua. Soluziobiderako garaia da, arazoak konpontzeko garaia da. Unea iritsi dela hautematen dut, ezin dugula garai hau galtzen utzi.

Nik ez dut bat egiten adierazpen horiekin. Rodriguez Ibarraren ohiko agerraldi burrunbatsu bat izan da, lekuz kanpokoa. Duten dimentsioa dute, ez gehiago, eta anekdotatzat jotzen ditut. Horiek ez dira alderdiaren jarrerak. Nik Zapaterok hartu dituen lehen konpromisoak egiten ditut neure.

Oso baikor. Inorekin hitz egiten ez zuen Gobernutik gehiengo osorik ez duen Gobernura pasa gara. Hori niretzat oso beharrezkoa da demokrazian. Zapatero Ibarretxerekin elkarrizketatuko dela azaltzea »PPk gehien kriminalizatu duen presidentearekin», hasteko, aldaketa handia da. Zapaterok instituzioen arteko harremanak landu eta alderdi politikoekin hitz egin behar dela esateak 180 gradu aldatu du politikaren norabidea. Oro har, distentsiorako jokalekua prestatzeko jarrera agertu du. Zapaterok beste presidente baten izaera agertu du, terrorismoa ez dela gerraren bidez konbatitzen eta arazoen kausetara joan behar dela dionean. Eta hori ez da terrorismoa izateko arrazoiak daudela esatea, kausak daudela baizik. Mundu dramatiko hau ezin da modu baketsuan konpondu, ez badiegu kausei kasurik egiten.

Izugarri gustatuko litzaidake Estatuko Gobernuaren filosofian Kataluniako Gobernuaren proiekzioa ikustea. Kataluniako Gobernua anitza da, eta Espainiako gizartea ere bai. Zapaterok konfigurazio horretatik gobernatu behar du, aniztasuna errespetatuz.
Gizartearen gehiengoaren apustua estatu-nazio anitza sortzea da. Espainiako Estatuak ez du orainokoan estatu plurinazional hau osatzen duten nazioekiko errespetua guztiz garatu. Zapateroren Gobernuaren ideia honen proiekzioan ikustea espero dut. Katalunian, Euskal Herrian eta Andaluzian bereziki, gizarteak PSOEren alde bozkatu du. Horri ez erantzutea oker handia litzateke. Erantzungo dio, nik uste.

Bai. Orain oso konplikatua iruditzen zaigu, PPren agintearen ondorioz Konstituzioaren interpretazio oso murritza egin delako. PPk ez ditu ez euren hitzak ez ahalmenak errespetatu. Gainera, arau juridikoak herritarren eskaeren beharretara moldatu behar dira. Herriarekin gobernatzea herriak nahi duenarekin bat egitea da.
Azken 25 urteetan, proiektu politiko guztiak defendagarriak direla esan izan da, baina praktikan, denak ezin direla gauzatu esan ohi dugu, halaber. Konstituzio eredu adostu batek proiektu politiko guztiak praktikara eraman daitezkeela ziurtatu beharko luke. Baina, artean, denok dakigu PPk Estatuko lurraldeen arteko harremanak atezuan utzi dituela. Sosegu handia beharko dugu Konstituzioaren 8. artikuluari buruzko debate lasaia burutzeko eta alderdi nazionalista guztiekin elkarrizketa sakona gauzatzeko. Alderdi nazionalistek leku izan behar dute Estatuaren proiektu artikulatuan eta Estatu Federalaren proiektuan. Estatu Federala gauzatzeko, berriz, Senatuaren erreforma beharko litzateke, Estatu Federalean sortu daitezkeen konflikto politikoak konpondu ahal izateko. Eta horretarako Konstituzioa aldatu behar bada, alda dezagun alderdi politikoen eta gizartearen gehiengoaren adostasunarekin.

Bai. Baina premisa bat behar dugu guk gure proposamena, Eusko Jaurlaritzak Ibarretxe Plana edota ezker abertzaleak independentziaren proposamena aurkeztu baino lehen. Aurrera egiteko, lehendabizi, zein balore eta prozedura erabiliko ditugun adostu behar dugu elkarrekin. Blokeo egoera hertsian gaude eta proposamenek ezin dute aurrera egin berau desblokeatu gabe. Alderdi katalanak »PP salbu» nork bere proposamena egin aurretik, ados jarri dira. Hemen ere saia gaitezen aurre prozedura hori zehazten. Euskaldunok zein trenera igo nahi dugun zehaztu behar dugu, baina trena eramango duten errailak denon artean ezarri behar ditugu. Blokeo egoera hau oldartze eta inkomunikazio egoera baten ondorioa da, elkarrizketa ezaren ondorioa da eta, hartara, alderdiak geltoki ezberdinetan gaude. Euskal sozialistak, hasteko, geltoki berean biltzeko prest gaude. Eta gainontzeko guztiak ere prest egon daitezkeela uste dut.

Neurtu dezagun ea euskaldunok benetan aldaketa politikoa nahi ote dugun. Eta, horrela bada, zehaztu dezagun zein puntutan jar gaitezkeen ados legitimitate politiko berri baten bila joateko. Behin hori eginda, jar ditzagun proiektu politiko guztiak mahai gainean eta galde diezaiogun euskal gizarteari horiei buruz.