1963an, Alexander Mackendrick zine zuzendari eskoziarra bat etorri zen elkarrizketa egiten ari zitzaion kazetariarekin. "Bai, arrazoi duzu »esan zion kazetariari», zenbait gai izugarri jorratzeko komedia da aukera bakarra". Mackendrick eta aipatu morroia izenburu kilometrikoa duen film batez ari ziren: Dr. Strangelove, or: How I learned to stop worrying and love the bomb (Stanley Kubrick, 1963).

Espainiako zinemetan »baita Hego Euskal Herrian ere, beraz», izenburua aldatuta estreinatu zen Kubricken filma. Telefono rojo? Volamos hacia Moscu laburragoaz bataiatu zuten, itzulinguruka erabat saihestuta, ikusleak Gerra Hotzari buruzko satira zela jakin zezan.

Kubako krisiaren ondoren egindako film hartan, Kubrickek barruan sentitzen zuen izua azaldu zigun. Hala, filmeko pertsonaiak muturreraino satirizatuta, galdera potoloa planteatu zuen: bonba nuklearra artaburu eta mozkorren esku ote dago? Ez da posible, ezin liteke!

Kubrickek satiraren begi umoretsuaz begiratu zion gai izugarri horri, seguru asko, Mackendrickekin ados, zentzugabekeria hura salatzeko modu bakarra iruditzen zitzaiolako. Drama adierazteko, komediaren forma arina aukeratu zuen.

Hala ere, Kubrickek ikuspuntu hura hartzea ahalbidetzen zion abantaila bat zuen. Hiroshima eta Nagasakiko biztanleek ez bezala, berak ez zuen holokausto nuklearrik bizi izan. Probatu ez duenaren distantziak halako arintasuna ematen zion. Seguru asko, japoniarrek ez zuten barre egingo bonbaren gainean trostan ari den cowboyaren eszena ospetsuarekin.

Tankera horretako komedia politiko asko dago zinemaren historian. Besteak beste, gaiarekiko distantziak egiten ditu era bateko edo besteko. Gaurkotasunezko film bat aipatzearren, oraindik ere Hego Euskal Herriko zenbait aretotan ikus litekeen Good bye, Lenin! (Wolfgang Becker, 2002) adibide ona da.

Elkarrengandik oso urrun »kilometrotara» egon arren, Kubricken eta Beckerren filmeek elkar ukitzen dute. Bietan Gerra Hotzaren garaia dakusagu, baina hori baino estuagoa da lotura: bietan umorea aukeratzen da plater latza nolabait irensgarri egiteko.

Aipatu Good bye, Lenin! horretan, 1989an Berlingo Harresia behera bota zuteneko garaia gogorarazten du Beckerrek. Egun haietan, urte luzez elkarrengandik bananduta egon ondoren, Mendebaleko eta Ekialdeko alemaniarrek berriz ere elkar besarkatu eta txanpaina barra-barra edan zuten. Baina txanpona ez zen alde bakarrekoa izan, harresi hura botatzeak beste aurpegia ere izan zuen-eta: utopia komunistaren porrota, kapitalismoaren gailentze erabatekoa. Egun hartan jende askoren ametsa behera erori zen.

Wolfgang Becker askoz gertuago dago gertakariez Kubrick baino. Horrexegatik, Good bye, Lenin!ek komedia eta drama neurri berean nahasten ditu.

Eta guk zer?

Alexander Mackendricken planteamendua oso polita da, baina beti ez da posible. Egia da komedia dela zenbait gai izugarriri buruz aritzeko modu zorrotzena, baina batzuetan, amigo... ezin liteke. Eta ez komediarako osagaiak falta direlako, azpiko sufrimendua gehiegizkoa delako baizik.

Euskal Herrian bizi den drama esaterako. Nola kontatu behar dugu pelikula hau? Bistan denez, pertsonaia politiko grotesko asko dago komedia aise gaindituko lukeen fartsan protagonista izateko. Baina azpiko drama ikaragarriegia da apar horietarako. Zein genero dagokio, oraingoan bezala, aukerak behin eta berriz alferrik galtzen dituen jende saldoari?