Oroimen kolektiboaren katebegiak
"Txokoan eta munduan kokatu behar du batek bere burua: bietan batera. Mundua txoko eta txokoa mundu dela sentitzea ere baita saudadea", zioen Juan Garzia Garmendiak bere Saudadearen laudorioan (ikus Krabelinen herriminha).
Hori horrela izanik, Pasaiako Udalak bere garaian emandako ikerketa beka bati esker kaleratu berria den Pasaiako euskal kronika zaharrak izenburuko liburuaren argitalpena gogoz agurtu nahi dut.
Antxon Elortegik buruturiko ikerketa lan honetan Pasaiako euskal kronika zaharrak agertzen zaizkigu, XIX. mendearen amaieratik Franco buruzagiak gidaturiko militar altxamenduaren bukaeraraino garaiko egunkari eta aldizkarietan euskaraz argitaraturiko albiste eta artikuluak, hain zuzen. Lan hau oso hutsune garrantzitsua betetzera iritsi da, ez soilik ezezaguna zitzaigun material hau Pasaiako herriaren historia ezagutzeko eta ulertzeko funtsezkoa delako, baita taldeko memoria berreskuratzeko baliagarria suertatzen zaigulako ere.
Kronika hauek Pasaiako kultur ondarearen zatiak dira. Lerro hauek agerian uzten dituzten zirrikituetatik gure oroimen kolektiboa agertzen zaigu. Horregatik, hainbat irakurlek pasaitarren ohiturak eta euren arteko harremanak edota sanpedrotar nahiz sanjuandar arraunlarien kontuen gorabeherak gertutik ezagutu nahi badituzte, orri hauetara jo beharko dute.
Beste batzuk, berriz, orri hauek arakatuko dituzte euskal prentsaren hastapenen bila dabiltzalako edota Pasaiako euskararen bilakaera sozialaren berri jaso nahi dutelako. Eta ez dira faltako, azkenik, liburu honetara gure herriko historia politikoaz interesatuta daudelako joko dutenak. Irakurleak erraz ulertuko duen legez, kronika hauetan nazionalisten mundu-ikuskera dago batez ere baina, hala ere, denek asetuko dute beren jakinmina.
Kronika hauek urrun gelditzen zaigun garai batetaz mintzo zaizkigun arren, hitza dela medio, euskararekin lotzen gaituzte berriro. Egia da gure herria asko aldatu dela artikulu hauek sortu zirenetik. Orduz geroztik handia izan da gure populazioaren hazkundea eta izugarria, bestalde, gizarteak ezagutu dituen aldakuntzak, hizkuntzaren estandarizazioa barne, baina lan honetan garbi azaltzen denez, Pasaiako herriak euskara eta euskaltzaletasunarenganako izan duen maitasuna eta ardura jasorik daude bertan.
Irakurketa ezberdinak erraztearren, testuak gaien arabera eta kronologikoki ordenatuta agertzen zaizkigu. Pasaiako barrutiz barruti ere bidaia dezake irakurleak eta ez da falta herri kazetarien lanak jarraian irakurtzeko aukera ere.
Kronika guztiak liburu batean jasotzea ia ezinezkoa zenez (400 baino gehiago aurkitu ditu Antxon Elortegik), interesgarria iruditu zitzaien egile eta udalaren teknikariei egindako lanaren aukeraketa labur bat 100 orrialdetako liburuxka batean argitaratzea. Artikulu guztiak, berriz, CD-ROM batean jaso dira, edozein gai edo lanetaz interesatuta dagoenarentzat kronika haren bilaketa eskuragarriago suerta dadin.
Neuk dakidanez hau omen da horrelako herri kronikak biltzen dituen lehen liburua. Horregatik, pasaitarrentzat interesgarria oso bada ere, liburuaren interesa haratago doa. Antzeko zerbait egin zitekeen Euskal Herriko herri bakoitzean. Garai bakoitzean sortzen den informazioa gure herria etengabe idazten ari den historia luzearen katebegiak baino ez dira, Historia zerbait idazten den unetik sortzen dela ikasi baitugu beti. Horregatik, bada garaia gure aurrekoek idatzita utzi zuten lanak biltzeko eta argitaratzeko. XX. mendearen hasieran hainbat etnologo eta euskaltzale herriz herri eta baserriz baserri ahozko tradizioak jasotzen ibili ziren. Orain, ehun urte beranduago, R.M. Azkuek Euskal Herri osoan zehar, Barandiaranek Gipuzkoan, Kanpionek Nafarroan, Aranzadik Bizkaian eta Federiko Baraibarrek Araban burutu zituzten lanek jarraipena behar dute. Jendearen oroimenei eta ahozko literaturari bizkarra erakutsi gabe, geure herrietako historiari ere eutsi behar diogu. Hori zen, hain zuzen, 2003an, Galeuska egitasmoaren inguruan Gernikan bildutakoek aztertu zuten gaia, "Oroimen historikoa", alegia. Berpizkundearen garaiak eman zizkigun eredurik ez da falta: Kirikiño, Kizkitza, Orixe, Aitzol, Cazenave, Jean Etxepare medikua... Haien lanek ederki asko erakutsiko digute bidea.
Milan Kundera idazle txekiarrak idatzita utzi zuenez, "Gizakiak boterearen kontra daraman borroka oroimenak ahanzturaren kontra daraman bera da".
Ekologistak Martxanek Bandera Beltzak 2025 txostena argitaratu du, urtero legez, "itsasertzeko kutsadura eta ingurumen-kudeaketa txarraren kasu esanguratsuenak ezagutarazteko". Hego Euskal Herriko kostaldeari dagokionez, Bilboko superportuari eta Getariako arrain... [+]
“Lehenengo mailako ikasleek enpresetan egin dituzten praktikak existitu ez balira bezala jokatzeko eta notak aurreko sistemaren arabera jartzeko eskatu digute”, adierazi dio ARGIAri irakasle talde batek. Hori eta beste hainbat adibide eman dizkigute, azaltzeko modu... [+]
Langileak kexu agertu ziren ekainaren hasieran. Fernando Domínguez Nafarroako Osasun kontseilariak erantzun zien "euren eskuetan" zegoen guztia egiten ari zirela, baina baliabideak "mugatuak" zirela.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Euskal Herriko ordezkaritza gara Gazara Martxan. Egiptora etorri gara mezu argi batekin: genozidioa salatzeko, blokeoarekin amaitzeko eta Israel estatu genozidarekin harreman guztiak eteteko exijitzeko.
Gure elkartasun ekintzaren aurrean, aginte sionistaren eta... [+]
Donostiako Udalak jakinarazpena bidali dio Alde Zaharreko Gazte Asanbladari, epaiketaren data zehazteko. Asanbladak azaldu duenez, epaiketa aurreko hilabeteetan ezin dira desalojatuak izan, epaileak agindua eman arte.
Antolakuntzak salatu du Poliziak jarraitzen duela martxako partaideak atxilotzen eta tratu txarrak ematen. Kezka berezia agertu du Saif Abukeshek martxako presidentekidearen egoeragatik: astelehen arratsaldean atxilotu zuten, tratu txar “larriak” eman... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.
Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]
Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.
Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.
Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.
Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]
Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]