Miguel Zugaza: «Arteaz gozatzeko baldintza bakarra maitatzeko gaitasuna izatea da»


2021eko uztailaren 19an

Kultur kudeaketa eta komunikazioaz arduratzen den Xabide taldeak Bilbon antolaturiko jardunaldiak zirela medio, berarekin hizketalditxo bat izateko aukera eduki dugu; museoek bete beharko luketen funtzioaz eta Euskal Herrian bizi duten egoeraz aritu gara, besteak beste.

Madrilgo Reina Sofia Museoko zuzendariorde, Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendari eta Madrilgo Prado Museoko zuzendari izatera iritsi zara 40 urte bete aurretik. Zein aspirazio profesional dituzu betetzeke?
Horrela begiratuta badirudi abiadura handiko lasterketa batean aritu naizela. Egia da nire ibilbide profesionalean zehar zenbait kargu garrantzitsu hartu ditudala, baina norberak ez ditu gauzak horrela ikusten. Profesional batek lana egunean egiten du, ez etorkizuna edo iraganaren arabera. Etorkizuna orainetik landu beharra dago.

Arte museoen helburu garrantzitsuenetako bat kaleko jende arrunta eta arte obraren arteko komunikazioa bideratzea dela esan izan duzu. Kontuan izanik egun, jende askorentzat museoak eguneroko bizimodutik oso urrun dauden eremu ia sakratuak direla, nola lortu liteke aipatu komunikazioa?
Dudarik gabe, herritarren eta artearen arteko komunikazioa sortzeak museoen oinarrizko zutabe bat izan behar du. Kontuan izan behar dugu, adibidez Prado Museoaren kasuan, bertan erakusten diren koadroak, mendeetan zehar Espainiako koroaren jabetza esklusiboa izan zirela, beste inork ikusi ahal izatea galaraziz. Museoaren sorrerak, bere helburu nagusia artea gizarteratzea izanik, artearen demokratizazioa bideratu zuen.
Gaur egun, gero eta ardura handiagoa jartzen ari dira museoak aipatu komunikazio horretara iristeko. Orain 20 urte, edo gutxiago, Las Meninas koadroaren aldamenean karteltxo bat besterik ez zegoen, egilearen izena eta koadroaren datarekin. Gaur egunean, obraren alboan argibide oharrak daude hizkuntza ezberdinetan, argibide liburuxkak eta baita katalogoak ere, nahi duenak aldez aurretik presta dezan bisita edo museotik irtendakoan koadroa ezagutzen jarrai dezan. Interneteko sarea ere funtsezko osagai bilakatu da ezagutzaren hedapenean eta herritarrak museora hurbilarazteko orduan.

Kalitatezko erakusketak aurkezteaz gain, zein da museoaren ardura jakintzaren transmisioan edo, oro har, hezkuntzan?
Erakusketak heziketarako bide bat dira. Lehen esan dudan bezala, gure eginbeharra ahal diren erraztasun guztiak ipintzea da, arteaz gozatu nahi duen orok aukera hori eduki dezan. Arteaz gozatzeko oinarrizko baldintza bakarra maitatzeko gaitasuna izatea da eta hori, mundu guztiak badu. Batzuek besteek baino heziketa sendoagoa izango dute, baina bultzatu behar duguna maitatzeko gaitasun hori da.

Artea eta Kultura kontzeptuak etengabe zabaltzen ari dira. Mendetan zehar erabat araututa egon diren mugak lausotzen ari zaizkigu. Nola egiten diote aurre egoera honi arte museoek? Beharrezkoa al da artistikoki onargarria denaren eta ez denaren arteko mugak zehaztea?
Oso gai konplexua da. Azken aldian eztabaida asko sortu dira horren inguruan arte garaikideko museoen esparruan. Gaur egunean, artea pintura edo eskultura dela esateak ez du balio. Kontzeptuak izugarri zabaldu eta eraldatu dira. Arte garaikideko museoek nazioarteko esparruan sortzen ari denarekiko oso adi egoteko ardura dute, horren arabera eta beharrezkoa balitz, irizpide batzuk ezartzeko.
Zorionez, guk, museo historiko bat garen aldetik, ez diogu zuzenean aurre egin behar gai konplexu horri. Hala ere, beti da interesgarri une oro arte mailan sortzen ari denaren berri izatea, besteak beste, iragana begirada garaikideaz ikusteko aukera ematen digulako.

Laster beteko dira bi urte Bilboko Arte Ederren Museoa utzi zenuenetik, eraberritze sakon baten ondoren, etapa berri bati hasiera eman behar zionean. Ezarritako helburuak betetzen ari al dira?
Bai, nik baietz uste dut. Arte Ederren Museoak garai on bat bizi duela iruditzen zait. Gainera, hirian oso sustraitua dagoen museo bat da eta, ezin liteke esan bere kabuz aurrera doan proiektua denik, baina bai, erabat bertakotua dagoen museoa dela, hiriaren erritmora primeran egokitu dena.

Azken urteetan museo asko zabaldu dira Euskal Herrian, azkenetako bat Bilbon bertan, Itsas Museoa. Nola ikusten duzu museoen ugaritze hau? Zein izan da Guggenheim efektua deitutakoaren eragina honetan guztian?
Museoen ikuspegitik eta, orokorrean, arlo kulturalean, Euskal Herriak une garrantzitsua bizi du. Guggenheim efektuak lehendik bazeuden proiektuak ikustarazteko balio izan du, ohartarazpen bat bezala izan da, eta hori positiboa da. Guggenheimen ondoren zabaldutako museoez ari garenean, ezin dugu moda bat balitz bezala hitz egin. Euskal Herrian, aurretik ere bazeuden bilduma eta proiektu garrantzitsuak, Bilboko Arte Ederren Museoa edo Arabako Arte Ederren Museoko arte garaikideko bilduma, kasu. Guggenheimek mundu guztia Euskal Herrira begira jarri du eta hori baliagarri izan da, bestela azalduko ez liratekeen mugimendu, bilduma eta proiektuak ezagutarazteko.
Honen guztiaren ondorioz, Euskal Herria artistikoki gune oso dinamikoa bilakatu da eta museo sare garrantzitsu baten jabe da orain.

Bilboko Arte Ederren Museoaren eraldatze prozesu sakonaren ondoren Madrila joan zinen Prado Museoko handitze eta eraberritze proiektu erraldoiari ekiteko. Zeintzuk dira proiektu berri honen helburuak eta zein fasetan aurkitzen dira helburu horiek?
Ezinbestekoa zuen museoak eraberritze hau. Duela zenbait urte egin beharrekoa zen, munduko museo garrantzitsu batzuk, Washingtongoak edo Pariseko Louvre-k, berriztatzeak burutu zituzten garai bertsuan. Orduan ez zen ezer ere egin eta orain egitea, hein batean, gure mesederako izan da, beste lekuetan egindakoa aztertzeko aukera eman baitigu, horrela, hanka sartzeak saihestu ahal izan ditugularik.
Erreforma garrantzitsu batean gaude murgildurik, egungo museoaren azalera bikoiztuko duen handitze prozesu konplexu batean. Museoaz gain, inguruko beste zenbait eraikuntza ere hartzen ditu erreformak, horregatik zail da lanak noiz amaituko diren zehaztea. Zatirik garrantzitsuena, erakustaretoetara bideratuko dena, ziur asko 2004ko bukaerarako amaitua egongo da.

Zaharberritze lanetan diharduzuen arren museoak erakusketak eskaintzen jarraitzen du. Zeintzuk dira, bilduma iraunkorraz gain, epe motzean bisitariek ikusi ahal izango dituzten erakusketak?
Espainiako artean erretratuak izan duen bilakaerari buruzko erakusketa bat prestatu dugu. Duela zenbait urte antzeko erakusketa bat aurkeztu genuen natura hilen inguruan. Interesgarriak dira gisa honetako proposamenak, batez ere, oso garai ezberdinetako artistak aurrez aurre jartzen dituztelako. Erakusketa hauek nabarmendu egiten dute historialariek ezartzen dituzten muga kronologikoak ez direla benetako muga artisten begietan, eta aukera ematen dute XX. mendeko abangoardietako artistek aurreko mendeetakoekin duten lotura estua aztertzeko, adibidez, eta ezagunenetariko bat aipatzearren, Picassok Velázquezekiko sentitzen zuen miresmena.


Azkenak
Chill Mafia taldeak jotzeari utziko diola iragarri du

Taldeak bere azken lana izango den Agur eta ohore x allá va la despedida lana kaleratu berri du. Oholtzak utzi eta agur bira egingo dutela iragarri du Chill Mafiak hiru urteren ostean. Iruñean abenduaren 25ean egingo dute azken kontzertuetako bat.


Frantziako armadak Baionako eremuan egitekoak dituen obren kalte ekologikoak salatu dituzte

Baionako Zitadelan egitekoak dituzten obrak salatu dituzte CADE ingurumen elkarteen batasunak, Bergeret-22 auzotarren kolektiboak eta Attaque elkarteak, prentsaurreko bidez. 1,5 hektarea oihan moztuko lituzkete; alta, Tokiko Hirigintza Planaren arabera eremu babestu gisa... [+]


2024-09-19 | Gedar
Gomazko beste milaka bala erosiko dituzte Guardia Zibilak eta indar militarrek

Guardia Zibilak 18.000 euro baino gehiago bideratu ditu aurten kautxuzko bolak erostera, "istiluen kontrako" materialaren barruan. Itsas Armadak, berriz, gomazko 1.500 pilota erosiko ditu. Poliziak erabiltzen dituen bitartekoak erregulatzen dituen araudia ez da... [+]


2024-09-18 | Axier Lopez
14 lagun hil dituzte Libanon bigarren leherketa olatuan, oraingoan walkie-talkieak eztandarazi dituzte
Milaka pertsonaren aurkako lehen eraso koordinatu eta indiskriminatuaren ondoren, asteazkenean ehunka walkie-talkiek eztanda egin dute eta 14 pertsona hil eta 450 baino gehiago zauritu dituzte. Hezbollahko iturri batek baieztatu dio Reuters agentziari taldeak erabilitako... [+]

José Manuel Uriagereka. Frantziskotarra Hego Korean
“Koreara joan ginenok euskara ederto kontserbatu dugu”

Bermeon jaioa, frantziskotar eginik Hego Korean egin zuen bizimodurik gehiena, 40 urte. Sasoi batean mutil-koskorretan askok egin zuena egin zuen, komentura bidea hartu. Gero, handik mundura jauzi egin zuen Uriagerekak, bestelako hizkuntza eta kultura arrotzetara.


Bilagailuen urrutiko leherketa masiboa
Milaka zauritu eta hamabi hildako Libanon, Israeli leporatu dioten atentatu indiskriminatuan

Israelek lehergailuak jarri zituen Hezbollahk inportatutako milaka bilagailutan, Reuters agentziak kontsultatutako iturrien arabera. Urriaren 7tik jasandako “segurtasun haustura handiena” izan da, talde armatuaren hitzetan. Erantzun bortitza hitzeman du Hezbollahk,... [+]


2024-09-18 | Jon Alonso
Bosgarren zutabea

Erribera, historian, sekula euskalduna izan ote den; horra hor Nafarroan, duela berrogei urtetik hona, hainbestean behin errepikatzen den eztabaida bizantziarra (eztabaida bizantziarra: eztabaida alferrekoa, zeinean alde bakoitzak ezin baitizkio frogatu bere baieztapenak beste... [+]


2024-09-18 | Castillo Suárez
Aldairak

Etxez aldatzen naizenean, edo, areago, norbait etxetik joaten denean, oroiminak hartzen dizkit burua eta bihotza. Orduan hasten naiz zer gordeko dudan eta zer ez erabakitzen saiatzen. Izan ere, objektu guztiek lotzen gaituzte zerbaitetara, edo norbait ekartzen digute gogora;... [+]


Lurraren altxamenduak

Estatu poliziala kanpora! Abesten dute negar-gasen leherketen artetik. Gaztetxo konprometituak, amatxi militanteak, aurpegi estaliak, edo ez, pailazoak, musikariak, sindikalistak eta politikariak, kaskodun medikuak, laborariak traktore gainean... Landa-eremuan zein hirian,... [+]


Palestinak munduari dakarkiona

Ezaguna da enpresa frantses batzuek (Thales, Airbus, Dassault) aspalditik laguntzen dutela Israel haren ekipamendu militarra osatzen. Disclose elkartearen inkesta baten arabera, berriz, Frantziako Gobernuak berak hornitu dizkio osagai elektronikoak Israeli, Gazako zibilak... [+]


Pentsamendu askeak

Gauzak ez dira horrela, gauzak horrelaxe daude. Esaldi hori iltzaturik geratu zitzaidan Gorka Urbizuren diskoa osorik eta patxadaz entzun nuenean. Uste nuen aurkikuntza itzela egin nuela identifikazio horrekin, inozentea ni! Gerora ohartu naiz, merchandising-erako leloa izateaz... [+]


Indarkeria, endogamia eta baztanga Trebiñun

Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]


Eguneraketa berriak daude