Hamaika idazkera eredu segundu batean


2003ko abenduaren 07an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Euskaraz idazten duen orori, sortu ohi zaizkio zalantzak testuak moldatzeko orduan, esapide zuzenak aukeratzerakoan edota hitz forma egokiak hautatzeko garaian. Esaterako, zein irizpide jarraitu beharko genuke "urrats eman" eta "urrats egin" esapideen artean egokiena hautatzeko? Hiztegietako adibideei erreparatzea litzateke aukeretako bat. Zoritxarrez, ordea, hiztegi konbentzionalek ez dituzte hitz edo esapideek testuinguru ezberdinetan izan ditzaketen esanahi edo joskera guztien adibideak lantzen.

Eguneroko bizitzan lagunekin, lankideekin, ikaskideekin edota familiako kideekin mintzatzerakoan erabiltzen ditugun esamolde, egitura eta esaerak geure egiten ditugu eta zerbait idaztera goazenean esapide horien zuzentasun maila zalantzan jartzen dugu. Duda-muda horiek guztiak kontsultatu ahal izateko, Ereduzko Prosa Gaur aplikazio informatikoa atondu du Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Zerbitzuak, Ibon Sarasola idazle eta euskaltzainaren gidaritzapean. Aplikazio hori Interneten da erabilgarri www.ehu.es/euskara-orria/euskara/ereduzkoa web gunean.
Donostiako Euskararen Udal Patronatuak babesturiko egitasmo horrek Sarasolaren ustez eredugarri diren 87 prosa liburu biltzen ditu. Euskaltzainak aukeraketa hori burutzeko aholkulari talde baten laguntza izan du. Juan Garzia, Josu Zabaleta eta Koro Navarro izan dira, besteak beste, talde horretako kide. "Sen subjektiboaren arabera egin dut hautaketa, hau da, nire ustez ondo idazten duten idazleen liburuak bildu ditut. Horrek ez du esan nahi corpusean sartu ez diren liburuak eredugarriak ez direnik. Joskeraren, esaldiaren orekaren, izenen, esapideen eta egituren aldetik ondo idazten duten idazleak aukeratu ditut", adierazi digu Sarasolak. Web gunean txertaturiko liburuak 1998-2002 artean argitaratuak dira, guztira lau milioi hitz baino gehiagoz osatuak.

Zalantzak argitzeko baliagarria

Ereduzko Prosa Gaur ez da hiztegi bat, ezta gramatika lan bat ere, kontsultak egiteko datu base bat baizik. Esaterako, "ez da samurra" esapidea egun erabiltzen ote den eta nork erabiltzen duen jakin nahi badugu, bertan kontsultatzen ahal dugu. Sarasolaren aburuz, ez da tresna dogmatiko bat. "Erabiltzaileak bere senarekin jokatu behar du 'hau bai, hau ez' esateko". Bilaketaren emaitzak ez du esan nahi joskera edo egitura zuzenena hori denik. Arakatzaileak soilik testu-hitz hori zein idazlek nola erabiltzen duen jakinarazten du.

Euskaraz idaztean zalantzak dituen orori eta ikertzaileei zuzendua dago ereduzko prosaren corpusa. Alde batetik, helburu praktikoa du, hala nola, idazle ereduzkoek eskaintzen dizkieten irtenbideen berri ematea. Bestetik, ikerketa du helburu, hots, euskararen zer-nolakoak aztertu nahi dituenari lanabesa eskaintzea. Sarasolaren iritziz, "euskal hizkuntzaren inguruan ikerketak egiteko dokumentazio eta informazio ugari biltzen du ereduzko corpusak».

Garapen konplexua

80ko hamarkadan Orotariko Euskal Hiztegia egiteko, euskal tradizio osoko corpus zabala eratu zuen Euskaltzaindiak. Horren harian, jarraipena egitea otu zitzaion Ibon Sarasolari eta lan horren ondorio garbia da amaraunean jarri berri duen datu basea. Halaber, egun euskararen normalizazioak dituen premiei erantzuteko beharrezkoa iruditu zitzaion idazle eredugarrien idazlanen bilketa egitea.

Sarasolak liburuak hautatu ostean, Rosetta testu zerbitzuak aplikazio informatikoan integratzeko zentzua duten esaldiak eta testuak zatikatu ditu. Euskarri teknologikoa, berriz, proiektu, antolakuntza eta zerbitzu informatikoak eskaintzen dituen Adur Software Productions (ASP) enpresak landu du. Informazioren eta ezagutzaren kudeaketarako sorturiko Kapsula izeneko sistemaren bitartez, testu-hitz bakoitzari dagokion lema egokitu dio ASPk. Horrez gain, bilaketak egiteko motorra ere garatu du. Bertako arduradunek adierazi digutenez, lematizatzea izan da prozesurik zailena; izan ere, euskarak beste hizkuntzekin alderatuz, zailtasun gehiago baititu. Deklinabide, forma eta egitura ugari eta konplexuak euskara batuko lematizatzailearekin lantzea eginkizun korapilatsua dela azaldu digu Joxerra Aizpurua ASPko kideak. Hori dela-eta, euren etorkizuneko erronka nagusietako bat bilaketak egiterakoan hitzen zentzua ulertuko duen sistema arrakastatsua garatzea dela esan digu.

Harrera ona

Ibon Sarasolak jakinarazi digunez, mementoz harrera ona izan du web guneak. Euskaltzainaren aburuz, "oso erabilerraza eta praktikoa da, edonorentzako modukoa". Edonoren esku daude orain ereduzko euskara esapideak.

Bilaketak nola egin

Web gunean sartu gara eta zalantza bat argitu nahi izan dugu: zer ote da egokiagoa «urrats egin» ala «urrats eman» erabiltzea? Lehengo adibidea corpus honetara eramanaz, "urrats egin" esapidea 47 esalditan eta 20 liburutan erabili dela ikusi ahal izan dugu. "Urrats eman", ordea, 9 esaldi eta 8 liburutan. Argi dago beraz esapide honekiko idazleen joera zein den.

Web guneak corpus arakatzailea edukitzeaz gain, maiztasuna neurtzeko atala ere eskaintzen duenez, hitz edo egitura bat corpus osoan zehar zenbat aldiz eta zein modutan errepikatu den jakiteko aukera dago. Adibidez, "aukeratu" edo "hautatu" aditzen artean zein erabili ez dakigula aurkitzen bagara, bi horietatik euskal idazleengandik erabiliena zein den jakin dezakegu. Kasu honetan, lorturiko emaitzen arabera, idazle gehienek "hautatu" aditza erabiltzen dutela ikus dezakegu. Azken adibide gisa "hanka sartu" esapidea hartuko dugu. Corpus arakatzailearen emaitzen arabera, Iparraldean esapide hori ez dela erabiltzen ondoriozta dezakegu eta Hegoaldean, berriz, erruz erabiltzen dela.


Azkenak
Ez hil, faborez

HIL FABOREZ FEST
Lekua: Ibaola Harriak, Eskuernaga.
Taldeak: Lukiek, Las Sexpeares, Seggs Tape, GAL, Chuleria Joder!, Aposapo, Bayou la Batre, Borla, Türbot, Malakias MX3

Data: 2025eko ekainaren 14a.

--------------------------------------------------------

[+]


EAEko herritarren %58k mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu du 2024an

EAEko 1,3 milioi biztanlek Europar Batasunak 2030erako ezarri berri dituen mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu zuten 2024an, Ekologistak Martxanek eginiko ikerketaren arabera.


2025-06-25 | Hala Bedi
Gasteizko lorezainek grebarako eskubidea aldarrikatu dute hiriko hainbat iturri berdez tindatuz

ESK eta LAB sindikatuek jakinarazi dutenez, lorezainek greba egiteko duten zilegitasuna aldarrikatu nahi izan dute ekintza ikusgarri honen bitartez. PSE eta EAJren gobernu-taldea seinalatu dute erantzule nagusi gisa, "Green Capital markaren atzean hiriaren ikurra zaintzen... [+]


2025-06-25 | Rafael Poch | CTXT
Mendebaldea bere mundu-gerra eskalatzen ari da

Gaza izan zen iragarpena, Ukraina tanteoa, Iran eskalada, baina Errusia eta Txina dira traka eta azken helburua. Europar Batasunak "Israelek bere burua defendatzeko duen eskubidea" baieztatzen jarraitzen du, eta bere lehen potentziaren buruak aitortzen du "Israel lan... [+]


2025-06-25 | Xiberoko Botza
Ikusgarrietako intermitenteek lana mentx düe

Frantziako gobernamentüak ekonomiak egin nahian, leküko kolektibitateer eta eskülder sos pübliko gütigo banatü dü. Horrek ondorioak badütü, ekonomia handiena kültüran egin beita. Intermitenteek nekeziak ezagütze... [+]


Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak eskaintza gutxituko du laguntza publikoen murrizketagatik

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek Israel eta Iran arteko su-etena iragarri du eta ordu gutxira zalantzan dago jada

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du ustezko akordioaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Ostean, Israelgo Gobernuak adierazi du Trumpen proposamena onartu duela, eta berdina egin du Irango Segurtasun Nazionaleko... [+]


Eguneraketa berriak daude