Jose Ramon Urrutia: «EAEn Espainia eta Italiako errenten gainetik gaude»


2003ko azaroaren 23an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

EAk orain gutxi burututako subiranotasunaren aldeko konferentzian EAEko egoera ekonomikoari buruzko azterketa azaldu zenuen. Mikel Buesak, ekonomiako katedratikoak, Ibarretxeren planak ekar ditzakeen kostu ekonomikoak zalantzan ipini eta kritikatu ditu. Zuk txosten moduko bat landu duzu. Azaldu iezaguzu apur bat zure jarduera, arren.
Nire txostenean duela 25 urteko EAEko egoera azaldu dut, horretarako zazpi alor aztertu ditudalarik. Orduko BPG (Barne-Produktu Gordina), familiaren errenta, inbertsioak, norbanakoaren errenta Europan mailan, eta industriaren eta enpresaren egoera aztertu ditut. Konferentzian unibertsitatearen orduko errealitatea azaldu nuen. Espainiako Estatuan garatzen hasi zen trantsizio politikoaz gizarteak zuen ideia ere aipatu nuen. Autonomiak ekar zezakeen autogobernuaz EAEko herritarrek espero zutena ere aditzera ematen saiatu nintzen, halaber.

Zein zen orduko egoera ekonomikoa?
1975tik 1980ra 168.800 lanpostu galdu ziren EAEn, langabezi tasa %21ekoa zen. 200.000 langabetu zeuden, hauetako %23 Bizkaian zirelarik. Norbanakoaren errenta ez zen Europakoaren %84ra iristen. BPG delakoa %1 jaisten zen urtetik urtera. Inbertsio publikoari zegokion defizit estrukturala ikaragarria zen, 0,7 bilioi pezetara iritsi zen. Ingurugiroa erabat suntsitua zegoen eta industria aurri-egoeran. Adibidez, Bilboko errekaren moilak eta enpresak lur jota zeuden. Untzigintza eta altzairugintzaren sektoreak gainbehera etorri ziren, Euskalduna, kasu. Oro har, herritarrek osasun eta irakaskuntzaren zerbitzu duina jaso ahal izateko zeuden gabeziak handiak ziren. Orduko enpresen ekonomian banku handiek jokatu zuten rola kritikatu dut, halaber.

Zer azpimarratuko zenuke garai hartaz?
Garai hartako egoera sozioekonomikoa eta egoera politikoa hain larria izan arren, akordio batera iritsi izana azpimarratuko nuke. Hau da, Gernikako Estatutua ituntzea lorpen bat izan zen.

Gaur egunera etorrita, nola dago egoera ekonomikoa eta politikoa?
Egungo egoeraren balorazio bat egiteko, ordutik hona egindako bidea gogoratuko nuke. Estatutuaren garapena trabatzeko ahaleginak itzelak izan dira. ETAren biolentziak Estatutuari emandako astinaldiak izugarriak izan dira. 1980tik 1985ra bitartean, ETAk astero hiltzen zuen. Enpresariei egiten zien jazarpena ikaragarria zen eta Madril eta Gasteizko gobernuen arteko liskarrak ere itzelak ziren. Bestaldetik, Estatuak LOAPA legea sortu zuen autonomiaren garapena oztopatzeko. Estatuak ez du inoiz Estatutua garatzeko asmorik izan. Hona oztopoen zerrenda: gizarte-segurantza, enplegua, banku eta enpresen arteko I+Grako (Ikerketa eta Garapena) inbertsioei jarritako trabak. Justizia alorrean, espetxearen kudeaketa transferitu gabea. Alor honetan ez dira oinarrizko legeak garatu. Kontzertu Ekonomikoaren defizita begi-bistakoa da. Madrilek ez du Kupoa aplikatzeko adostasunik nahi. Espainiako gobernuek ez dituzte eskuduntza hauen betebeharrezkoa beren gain hartu, aldiz, beren gain hartu dituzten eskuduntzetan inbertsioaren %2 besterik ez ditu EAEra ekarri. Hala ere, Estatuak EAEren aurka jokatu arren, egungo egoera ekonomikoa askoz hobeagoa da ordukoa baino. Egoera politikoa konpontzea falta da, ordea.

Norbanakoaren egungo errenta hartuta, nola gaude Europarekin alderatuta?
Norbanakoaren errenta Europako Batasuneko batez bestearen gainetik dago: han batez bestekoa 100 bada, Europarekiko %104an gaude EAEn. Italia, Grezia, Portugal eta Espainiako errenta indibiduala baino hiru puntu gehiago ditugu. Trantsizio garaian Europakoarekiko %84an ginen. Aldea begi-bistakoa da, %20 irabazi dugu.

Gizarte-segurantziaren arazoa berriz, nola ikusten duzu?
Duela 20 urte arazo politikoa zen eta egun ere horrela da. Carlos Garaikoetxea lehendakaria zelarik EAEko PSE prest egon zen gizarte-segurantzaren kudeaketa Eusko Jaurlaritzaren esku uzteko. PSOEk ezetz esan zuen, ordea. Egun, berriz, Ibarretxek estatutu berri baterako aurkeztu duen testuan -53. eta 54. artikuluetan- gizarte-segurantzaren kudeaketa Eusko Jaurlaritzak eskuratzea nahi du behingoz. Eusko Jaurlaritzak enpleguaren kotizazioak jaso eta prestazioak eman beharko lituzke. Gernikako Estatutuan horrela idatzia zen eta hori bete izan balitz EAEko egungo egoera ekonomikoa are hobeagoa izango litzateke. Jakina, Madrili ez zaio hori inondik ere interesatzen.

Bilakaera demografikoa ere arazoa da. Nola daude zahartzaro eta jaiotza tasak gaur egun?
EAEn 65 urte baino gehiago dituzten 400.000 pertsona inguru daude. 2015ean 456.000 izango dira. 2025ean 512.000 eta 2050an 750.000. Pertsona horiek erretiroko prestazioak kobratu beharko dituzte. Jaiotza-tasa oso apala da, ordea, hor dago arazoa eta koska! Baina arazo hori ez da EAEkoa bakarrik. Espainia, Japon eta Alemanian arazo bera dute. Pentsioen fondo-sistemaren erreforma egiten ari da. Baina, kontuz, ez dezagun zeregin horretan ongizatezko gizartea garatzeko norabidea galdu. Egokiena hazkunde ekonomikoa bermatzea da, baina sektore sozial guztien arteko garapenaren oreka galdu gabe, noski.

Nola ikusten dituzu testuinguru honetan subiranotasunaren ideia eta Ibarretxeren plana?
Subiranotasunaren ideiari eutsi nahi badiogu Eusko Jaurlaritzak gizartearen sektore ahulenen aldeko politika bat sustatu behar du, enplegu politikak zaindu eta indartu behar ditu.
Ibarretxeren plana baikorki ikusten dut. Herri honek maila sozial eta ekonomikoak oso onuragarriak lortu ditzake. Planaren garapena oso positiboa litzateke arlo ekonomikoari nahiz sozialari begira. Madrilen horren beldur daude, ordea. Dena den, niretzat, plana subiranotasuna eta independentziaren bidean urrats bat da. Biolentziarik gabe beti ere, bide baketsuan.

Azkenik, zer iritzi duzu Mikel Buesaren txostenaz?
Bere jarrera oso murriztailea da. Nire ustez, ez du herri honen garapena bere hasieratik ezagutu eta ez du herri honen etorkizunari begira eta bere alde jarri nahi. Eta ez du nahi, beharbada, elkarbizitza baketsu bat falta delako. Agian, diot.


Azkenak
26 herrialde prest dira Ukrainan esku hartzeko, baina Putinek erantzun die helburutzat joko dituela

Emmanuel Macron Frantziako lehendakariak adierazi du 26 herrialde prest direla gerra amaitu ondoren Ukrainan indar militarra zabaltzeko, “lurrez, airez edo itsasoz” parte hartuz. Vladimir Putin buruzagi errusiarrak erantzun dio ez duela horrelakorik onartuko, ez... [+]


Hizkuntza bat gutxiago munduan: azken caddo hiztuna hil da

Caddo hizkuntza gorde eta biziberritzeko ahaleginean ari den ekintzailea da Alaina Tahlate. AEBetako jatorrizko caddo herriko hizkuntza hori jario oneko hiztun bakarrarekin gelditua zen: Edmond Johnson, 95 urteko hiztunarekin. Tahlate gazteak aitortu zion estutasunez bizi zuela... [+]


Asimilazioaren kontrako topagune izanen da Izpegi irailaren 19 eta 20an

Izpegiko besten hirugarren edizioa ospatuko dute, Basaizea Baigorriko kultur elkarteak, Baztango Gazte Asanbladak eta Baigorriko zein Erratzuko gazteek elkarlanean prestaturik. Hitzaldiak, bazkaria, ibilaldia, kontzertuak... izanen dute zeregina.


Azpiegitu handiak
Osasunak bat egin du Nafarroako AHTren aldeko Plataformarekin

Osasuna futbol taldeak bat egin du Nafarroako Abiadura Handiaren aldeko plataformarekin, azken honek ostegun honetan jakinarazi duenez. UGT sindikatuak eta Eraikuntzaren Industrializatzearen Aldeko Nafarroako Klusterrak ere bai.


Bilboko etapa Palestinak “irabazi” zuela azpimarratu dute, eta protestan jarraitzera deitu

Palestinarekin Elkartasunak manifestazio nazionala antolatu du urriaren 4rako. Ostiral honetan Euskal Herriko 130 udaletxeren aurrean protestatzera deitu du Gernika-Palestina ekimenak.


2025-09-05 | Sustatu
Itzulbide jarri dute martxan Osakidetzan, euskarazko lan-hizkuntza eraginkorragoa izateko

Osakidetzak Itzulbide aurkeztu berri du. Itzultzaile neuronal bat da EAEko osasuneko profesionalentzat, euskaraz egiten diren kontsulta medikoetako informazioa gaztelaniara itzultzen duena. Euskara lan-hizkuntza eraginkorra izateko baliabide gehiago eskainiko dizkie... [+]


Ikasle nafarren %30ak ikasiko du aurten euskarazko D ereduan

Hiru urte bete dituzten 1.404 ikasle berri matrikulatu dituzte D edo B ereduetan, Nafarroan. Adin guztiak kontuan hartuz, 27.334 ikaslek ikasiko dute euskaraz. Matrikulen 67,8% ikastetxe publikoen sarean izan da.


Pantailen gehiegizko erabilera, desinformazioa eta indarkeria praktikak identifikatu ditu adingabeen artean Macsonrisas-ek

Ikasleek pantailekin duten harremana aztertu eta "Heziketa digitala LH eta DBH" izeneko txostenean jaso dituzte ondorioak Macsonrisas-eko kideek.


Kaleratze kolektiboa ezarri nahi dute Maderas de Llodion

Asteleheneko bileran helarazi zioten asmo hori enpresa batzordeari, eta irailaren 9rako deitu dute hurrengo bilera. Fabrikak 151 behargin ditu gaur egun, baina ez dute zehaztu zenbat kaleratuko lituzketen.  


Herriko dantzan parte hartzen ari ziren emakumeei eraso egin diete Errioxako Cervera herrian

Emakumeak dantzara atera eta gizonezko dantzariek oztopatu egin dituzte, bultza egin diete eta haien dantza eragozten saiatu dira. Beste batzuetan musikariak geldiarazi dituzte eta ikusleetako batzuk bizkarra eman diete emakume dantzariei. Ez da Baztan, ez Hondarribia edo Irun;... [+]


2025-09-05 | Gedar
Gaztetxea lortu dute Etxaurin

"Bailara eraldatzeko ezinbesteko tresnatzat" hartzen dute Gaztetxea, eta elkartasuna adierazi diete "borrokan dauden beste Gaztetxe guztiei".


“Hondarribiko alardearen bi aldeak parez pare jartzea da zilegitasun bera ematea zapaltzaileari eta zapalduari”

Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]


Gipuzkoako Aldundiko zaintzaileek ez dute euskara jakin beharrik, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren arabera

Donostiako epaitegi batek aurretik emandako epaia berretsi du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. ELAk eta LABek mobilizazioa antolatu dute ostiralerako, eta Euskalgintzaren Kontseiluak bat egin du.


2025-09-04 | Joseba Alvarez
Dena blokeatu!

Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.

Izan... [+]


Eguneraketa berriak daude