Legendak dioenez, XII. mendean Orreagako abatetxeak Zaraitzu inguruko biztanle asko zuen menpean. Horien artean, Gartxot mendi gidari eta bardoa, eta Mikelot bere semea. Fraideek, Mikeloten ahots ederraz jabeturik, askatasunaren truke semea abatetxean uzteko proposatu zioten Gartxoti. Fraideek latinez kantatzeko nahi zuten Mikelot abatetxean. Gartxotek, ordea, ez zuen onartu proposamena eta Mikelot bertatik ateratzea lortu zuen.

Antiheroi horrek botere erlijioso eta politikoari aurre egin ostean bizi izan zuen tragedia kontatzen du Arturo Campionen ipuinak. Benito Lertxundik ere, Itzaltzuko bardoa kantaren bitartez ematen du ipuin honen berri. Asisko Urmenetak, Marko Armspachek eta Jokin Larreak, berriz, komikira eraman dute askatasunaren eta euskararen apologia hau. Astero ARGIAn argitaratu diren komiki horiek liburu batean bildu dituzte orain. Pertsonaia honen inguruko hirugarren komiki liburua da hau. Lehena "Erraondo" izan zen, zaraitzueraz eginikoa. Iruñeko Arturo Campion euskaltegiak izen bereko idazle iruindarraren ipuina komikiratzeko izan zuen ideia gauzatu zuen Asisko Urmenetak. Bigarren liburua, berriz, Marko Armspachek egin zuen "Pedro Mari" izenburupean. Bi edizioen ostean, Gartxot pertsonaiaz txunditurik, proiektuarekin aurrera jarraitzea erabaki zuten Urmenetak, Armspachek eta Larreak.


Ipuinaren protagonista gehiago ezagutu eta kondairaren nondik norakoak aztertu xedez, ikerketa lanak egin dituzte Zaraitzu ibarrean eta Otsagabian. Lekukotasunak eta kondairaren aldaera ezberdinak bildu ostean, ekarpen berriak gehitu eta ipuina aberastu dute egileek. Komikiaren lehenengo orrietan azaldu dute Gartxoten inguruko kontakizunak lantzeko egin duten informazio bilketa. "Oso ikasbide polita izan da guretzat istorio hau lantzea eta hori agertu nahi izan dugu", dio Urmenetak. Storyboard-a lantzeaz eta gidoigintzaz arduratu da bera. Marko Armspachek, berriz, biñetak marraztu ditu. Eta azkenik, Jokin Larreak ordenagailuz kolorea eman die biñetei.

Tonu dramatikoa du Arturo Campionen liburuak. Gogoak iratzartzeko eta kontzientziak pizteko, bere estilo literario tristea gaineratu zion ipuinari. Komikiak, irri egiteko bide badira ere, kasu honetan istorioak tragikoa izaten jarraitzen du; epikoa baina ez umoretsua. Zaraitzu ibarrean bilduriko ahozko ekarpenei esker, itxaropen argi batzuk ere eman dizkiote egileek komikiari. Campionek kondairaren bertsio ofiziala eman zuen, hau da, bide dokumentalari eman zion garrantzia. Komikiaren egileek, ordea, Campionen testuarekin fidelak izaki, ahozko ekarpenak aintzakotzat hartuta inkognita, bide eta azpibide batzuk utzi dituzte zabalik. Campionen ipuinean ez bezala, emakumeen ikuspuntua kontuan hartu dute komikiaren egileek. Zaraitzu ibarrean bilduriko informazioari esker, emakumezkoak diren pertsonaiak gehitu dituzte, esaterako Oxanda, Itzaltzuko matriarkatua.

Ulermena erraztearren, egileek euskara batua erabili dute. Hala ere, baditu zaraitzueraren ñabardura batzuk. Irakurketa argitzeko orripeko oharrak ere eman dituzte. Euskararen unibertso zabala agertu nahi izan dute komikian, fenomeno alokutiboak erabiliz, hala nola, zuka, toka, noka, berorika eta xuka.


Leku eta denbora jakinean kokatua dagoen istorioa bada ere, unibertsala da Gartxot. Formatu berria eta kalitate handia izanen du komiki liburuak. Produktu konpetitiboa izanik, nazioarte mailan erakusteko asmoa ere agertu du komikiaren gidoigileak.

ARGIAn astero argitaratzen diren Gartxoten kontakizunek harrera ona izan dute. Hori dela-eta, komiki liburuak oihartzun handia izatea espero da. Datorren astetik aurrera izango da salgai ohiko salmenta puntuetan eta baita ARGIAn bertan ere. Aurkezpen ofiziala azaroaren amaiera aldera eginen da Koldo Mitxelena Kulturunean. Horrez gain, Gartxoten istorioa lekutzen den leku berean (Orreagan) eta Iruñean ere aurkeztuko dute komiki liburua. Aurkezpen publikoa, berriz, Durangoko Azokan egingo da eta bertan izanen dira egileak liburuak sinatzeko. Azoka baino lehen ordea, Korsikako komiki ferian izanen dira, abenduaren 4tik 6ra.

Nahi adina material izanez gero, Gartxoten istorioarekin jarraitzeko asmoa agertu dute egileek. Hala ere, Gartxot komiki liburuak badu amaiera. Arturo Campionen ipuinaren amaiera bera eman ote diote Asisko Urmenetak, Marko Armspachek eta Jokin Larreak?