Familia guztiek, eta batez ere langileenek eta xumeenek, badakite etxebizitzen prezioen berri, eta prezio horiek nozitu ere egiten dituzte. Ikaragarri garesti jarri dira etxebizitzak. Baina ez orain. Urteak daramatza prezioen goratze itzelak. Azken lau urteetan bertan, etxebizitzen prezioek %80ko igoera izan dute; soldatak, berriz, apenas igo dira %10 denbora bitarte horretan bertan. Zergatik egoera hau? Zein da, gaur egun, etxebizitzen egoera Euskal Herrian? Zergatik igotzen dira horrenbeste etxebizitzen prezioak? Espekulazio handia ote dago? Etxebizitza espekulatzeko erosten al da, inbertsio gisa, berriro prezio handiagoan saltzeko? Zoru falta al dago Euskal Herriko udalerrietan? Zergatik daude horrenbeste etxebizitza huts? Burbuila immobiliario batean sartzeko zorian ote gaude? Hau da, prezioen hazkundea aktiboen benetako balioen oso gainetik al dago, hainbesteraino non lur jo baitezakete? Burbuila immobiliario hori gertatuz gero, zer ondorio ekar litzake gure ekonomiarentzat, enpleguarentzat, etxe bila dabiltzanentzat, erosia dutenentzat eta hipoteka kredituak dituztenentzat, bai eta finantza-entitate eta aurrezki-entitateentzat? Galdera horiei eta horien tankerakoei erantzun nahi die gaur hona dakargun erreportajeak.
Geldialditik inbertsioen sukarrera
Eskura ditugun azken datu orokorren arabera (Udalbiltzak prestatuak eta 2002an "Euskal Herria Datuen Talaiatik" txostenean argitaratuak), 1999an Euskal Herrian 1.192.707 etxebizitza zeuden. Heren bat baino gehiago, 443.188, Bizkaian zeuden (%32,7). Zuberoa dago beste muturrean, 7.560 etxebizitza baitzituen, guztiaren %0,6. Kontuan hartzen baditugu etxebizitzen ehunekoa eta biztanleen kopurua, 2,4 pertsonako etxebizitza bat dago. Etxebizitza huts edo bigarren bizileku gisa erabilitako asko dagoenez, horiek deskontatu beharko genituzke. Horrek esan nahi du 958.424 etxebizitza daudela guztira, eta bakoitzean hiru lagun bizi direla batez beste.
1950 eta 1981 bitartean gertaturiko hazkunde demografikoak berekin ekarri zuen Euskal Herriko etxebizitzen parkea haztea. Garai hartan, populazioaren hazkundea 1.238.112 lagunekoa izan zen; hau da, ia bikoiztu egin zen 1950eko kopurua. Hortik sortu zen etxebizitzak eraikitzeko sukarra. Gipuzkoan, Bizkaian, Araban eta Nafarroa Garaian, probintzia horietan gertatu baitzen hazkunde demografiko handiena, etxebizitzen kopurua hirukoiztu egin zen hiru hamarkada horietan. 1981etik aurrera hasi zen hazkundearen erritmoa nabarmen moteltzen. Probintziaka, eta 1950-1996 denbora-tartea kontuan harturik, etxebizitzen kopuruak %333ko hazkundea izan zuen Araban. Bizkaian %296koa izan zen, Gipuzkoan %269koa eta Nafarroan %175ekoa. 1975etik 1999ra bitartean, Lapurdin hazkundea %63koa izan zen, Nafarroa Beherean %27koa eta Zuberoan %20koa.
Gauzak horrela, etxebizitza erostea egunetik egunera garestiago bilakatu da. Gai honen gainean, badira Espainiako Sustapen Ministerioaren datu ofizialak. Horrela, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2.106,97 euro balio zuen batez beste metro koadroak, 2003. urte honetako bigarren hiruhilekoan; 2002ko hiruhileko berean, berriz, 1.744,49 euro. Gehikuntza, beraz, %20,78koa izan da urte bakar batean. Nafarroan, aurtengo bigarren hiruhilekoan, metro koadroaren prezioa 1.432,23 euroan zegoen; iazko garai berean, berriz, 1.248,42 euroan. Gehikuntza, beraz, %14,72koa izan da. Euskal Herriko gainerako probintziei dagokienez, ez daukagu aurtengo datu ofizialik, ezta datu orokorrik ere. Lapurdiko udalerri batzuetako datuak bakarrik ditugu, hala nola Baionakoak (2001ean, metro koadroak 1.908 euro balio zuen), Angelukoak (2.216 euro) edo Ziburukoak (3.035 euro).
Gorago aipatu dugun Udalbiltzaren txostenak jasotzen duenez, ez da inolako ikerketarik egin prezioek Euskal Herri osoan izan duten progresioaz, baina datu batzuek balio dute tankera hartzeko. Esate baterako, 1994 eta 2000 bitartean, etxebizitza erabiliaren prezioa %80 gehitu zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Eta lehen eskuko etxebizitzak %33 garestitu ziren; soldatak, ordea, %25 besterik ez. Txostenik berrienak, EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluak aurtengo urrian bertan argitaratutakoak, merkatu immobiliarioan gorakada itzel hori ekarri duten faktoreak aztertu ditu. Hango datuen arabera (EAEri buruzkoak bakarrik), eraikuntzako materialen eta langileen eskulanaren prezioa %20 garestitu zen azken urteetan. Baina zorua, urbanizazioa, mozkinen marjina, gastu finantzarioak eta komertzializazioa %138raino goratu ziren. Azkenean, batez besteko hazkundea %80ra iritsi zen. Portzentaje hori "ezin jasanezkotzat" jo du Rafael Puntonet EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluko presidenteak.
Etxebizitza hutsak Euskal Herrian
Euskal Herrian, osorik hartuta 2.903.163 bizilagun eta 1.192.707 etxebizitza daude guztira. 1999. urtean 234.283 etxebizitza huts zeuden guztira; hau da, Euskal Herriko etxebizitzen parkearen %19,6. Horrela ondorioztatzen da gorago ere aipatutako "Euskal Herria Datuen Talaiatik" txostenetik. Horiek dira dauden datu bakarrak eta, ikusten dugunez, oso mugatuak, 2003. urtean baikaude eta oraindik ez baitaukagu datu estatistiko eguneraturik eskura.
EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren datu jadanik ofizialek, orain gutxi argitaratuek, datu bat ematen digute, EAEko hiru probintzietan etxebizitza hutsen kopuru handia dela, alegia. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan bertan, etxebizitza hutsen kopurua 86.285ekoa da, parke osoaren ia %10, eta horien %10 hamar udalerritan daude. Euskal Herria goreneko postuetan dago etxebizitza hutsen rankingean, %19,6arekin; Europako Batasunean, berriz, etxebizitza hutsen batez bestekoa %14 da. Espainiako Estatua da ranking horretako buru, %31rekin. Frantzian, berriz, etxebizitzen %18 dago hutsik. Euskal Herriaren kasuan, Nafarroa da indizerik altuena duen probintzia (%26,7), eta behereneko muturrean Bizkaia dago, %16,1ekin. Oro har, Euskal Herriko etxebizitza hutsen portzentajerik handiena garrantzi turistiko handiko herrietan kokatzen da, edo nukleo ekonomikoetatik urrun dauden herrietan. Alde horretatik, hiriburu guztiek, Donibane Garazik izan ezik, Euskal Herriko batez bestekoa baino indize txikiagoa dute.
Egoera horren aurrean, nabarmentzekoa da azken bosturtekoan EAEn eskainitako etxebizitza berrien urteko batez bestekoa -ez daukagu gainerako probintzietako daturik- 13.000 ingurukoa dela. Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren arabera, ordea, erosi beharrekoen kopurua, azken urte honetan, 86.000 etxebizitzakoa da.