Espekulaziotik burbuila inmobiliariora
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Familia guztiek, eta batez ere langileenek eta xumeenek, badakite etxebizitzen prezioen berri, eta prezio horiek nozitu ere egiten dituzte. Ikaragarri garesti jarri dira etxebizitzak. Baina ez orain. Urteak daramatza prezioen goratze itzelak. Azken lau urteetan bertan, etxebizitzen prezioek %80ko igoera izan dute; soldatak, berriz, apenas igo dira %10 denbora bitarte horretan bertan. Zergatik egoera hau? Zein da, gaur egun, etxebizitzen egoera Euskal Herrian? Zergatik igotzen dira horrenbeste etxebizitzen prezioak? Espekulazio handia ote dago? Etxebizitza espekulatzeko erosten al da, inbertsio gisa, berriro prezio handiagoan saltzeko? Zoru falta al dago Euskal Herriko udalerrietan? Zergatik daude horrenbeste etxebizitza huts? Burbuila immobiliario batean sartzeko zorian ote gaude? Hau da, prezioen hazkundea aktiboen benetako balioen oso gainetik al dago, hainbesteraino non lur jo baitezakete? Burbuila immobiliario hori gertatuz gero, zer ondorio ekar litzake gure ekonomiarentzat, enpleguarentzat, etxe bila dabiltzanentzat, erosia dutenentzat eta hipoteka kredituak dituztenentzat, bai eta finantza-entitate eta aurrezki-entitateentzat? Galdera horiei eta horien tankerakoei erantzun nahi die gaur hona dakargun erreportajeak.
Eskura ditugun azken datu orokorren arabera (Udalbiltzak prestatuak eta 2002an "Euskal Herria Datuen Talaiatik" txostenean argitaratuak), 1999an Euskal Herrian 1.192.707 etxebizitza zeuden. Heren bat baino gehiago, 443.188, Bizkaian zeuden (%32,7). Zuberoa dago beste muturrean, 7.560 etxebizitza baitzituen, guztiaren %0,6. Kontuan hartzen baditugu etxebizitzen ehunekoa eta biztanleen kopurua, 2,4 pertsonako etxebizitza bat dago. Etxebizitza huts edo bigarren bizileku gisa erabilitako asko dagoenez, horiek deskontatu beharko genituzke. Horrek esan nahi du 958.424 etxebizitza daudela guztira, eta bakoitzean hiru lagun bizi direla batez beste.
1950 eta 1981 bitartean gertaturiko hazkunde demografikoak berekin ekarri zuen Euskal Herriko etxebizitzen parkea haztea. Garai hartan, populazioaren hazkundea 1.238.112 lagunekoa izan zen; hau da, ia bikoiztu egin zen 1950eko kopurua. Hortik sortu zen etxebizitzak eraikitzeko sukarra. Gipuzkoan, Bizkaian, Araban eta Nafarroa Garaian, probintzia horietan gertatu baitzen hazkunde demografiko handiena, etxebizitzen kopurua hirukoiztu egin zen hiru hamarkada horietan. 1981etik aurrera hasi zen hazkundearen erritmoa nabarmen moteltzen. Probintziaka, eta 1950-1996 denbora-tartea kontuan harturik, etxebizitzen kopuruak %333ko hazkundea izan zuen Araban. Bizkaian %296koa izan zen, Gipuzkoan %269koa eta Nafarroan %175ekoa. 1975etik 1999ra bitartean, Lapurdin hazkundea %63koa izan zen, Nafarroa Beherean %27koa eta Zuberoan %20koa.
Gauzak horrela, etxebizitza erostea egunetik egunera garestiago bilakatu da. Gai honen gainean, badira Espainiako Sustapen Ministerioaren datu ofizialak. Horrela, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2.106,97 euro balio zuen batez beste metro koadroak, 2003. urte honetako bigarren hiruhilekoan; 2002ko hiruhileko berean, berriz, 1.744,49 euro. Gehikuntza, beraz, %20,78koa izan da urte bakar batean. Nafarroan, aurtengo bigarren hiruhilekoan, metro koadroaren prezioa 1.432,23 euroan zegoen; iazko garai berean, berriz, 1.248,42 euroan. Gehikuntza, beraz, %14,72koa izan da. Euskal Herriko gainerako probintziei dagokienez, ez daukagu aurtengo datu ofizialik, ezta datu orokorrik ere. Lapurdiko udalerri batzuetako datuak bakarrik ditugu, hala nola Baionakoak (2001ean, metro koadroak 1.908 euro balio zuen), Angelukoak (2.216 euro) edo Ziburukoak (3.035 euro).
Gorago aipatu dugun Udalbiltzaren txostenak jasotzen duenez, ez da inolako ikerketarik egin prezioek Euskal Herri osoan izan duten progresioaz, baina datu batzuek balio dute tankera hartzeko. Esate baterako, 1994 eta 2000 bitartean, etxebizitza erabiliaren prezioa %80 gehitu zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Eta lehen eskuko etxebizitzak %33 garestitu ziren; soldatak, ordea, %25 besterik ez. Txostenik berrienak, EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluak aurtengo urrian bertan argitaratutakoak, merkatu immobiliarioan gorakada itzel hori ekarri duten faktoreak aztertu ditu. Hango datuen arabera (EAEri buruzkoak bakarrik), eraikuntzako materialen eta langileen eskulanaren prezioa %20 garestitu zen azken urteetan. Baina zorua, urbanizazioa, mozkinen marjina, gastu finantzarioak eta komertzializazioa %138raino goratu ziren. Azkenean, batez besteko hazkundea %80ra iritsi zen. Portzentaje hori "ezin jasanezkotzat" jo du Rafael Puntonet EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluko presidenteak.
Euskal Herrian, osorik hartuta 2.903.163 bizilagun eta 1.192.707 etxebizitza daude guztira. 1999. urtean 234.283 etxebizitza huts zeuden guztira; hau da, Euskal Herriko etxebizitzen parkearen %19,6. Horrela ondorioztatzen da gorago ere aipatutako "Euskal Herria Datuen Talaiatik" txostenetik. Horiek dira dauden datu bakarrak eta, ikusten dugunez, oso mugatuak, 2003. urtean baikaude eta oraindik ez baitaukagu datu estatistiko eguneraturik eskura.
EAEko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren datu jadanik ofizialek, orain gutxi argitaratuek, datu bat ematen digute, EAEko hiru probintzietan etxebizitza hutsen kopuru handia dela, alegia. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan bertan, etxebizitza hutsen kopurua 86.285ekoa da, parke osoaren ia %10, eta horien %10 hamar udalerritan daude. Euskal Herria goreneko postuetan dago etxebizitza hutsen rankingean, %19,6arekin; Europako Batasunean, berriz, etxebizitza hutsen batez bestekoa %14 da. Espainiako Estatua da ranking horretako buru, %31rekin. Frantzian, berriz, etxebizitzen %18 dago hutsik. Euskal Herriaren kasuan, Nafarroa da indizerik altuena duen probintzia (%26,7), eta behereneko muturrean Bizkaia dago, %16,1ekin. Oro har, Euskal Herriko etxebizitza hutsen portzentajerik handiena garrantzi turistiko handiko herrietan kokatzen da, edo nukleo ekonomikoetatik urrun dauden herrietan. Alde horretatik, hiriburu guztiek, Donibane Garazik izan ezik, Euskal Herriko batez bestekoa baino indize txikiagoa dute.
Egoera horren aurrean, nabarmentzekoa da azken bosturtekoan EAEn eskainitako etxebizitza berrien urteko batez bestekoa -ez daukagu gainerako probintzietako daturik- 13.000 ingurukoa dela. Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren arabera, ordea, erosi beharrekoen kopurua, azken urte honetan, 86.000 etxebizitzakoa da.
Bien bitartean, eraikitzen den guztia saltzen da. Azken hamarkadan, BBVAren datuen arabera, Espainiako Estatuko merkatua urtean batez beste 800.000 etxebizitza inguruko salmenta bolumenera iritsi da. Horrek esan nahi du transakzioek iaz bikoiztu egin zutela hamar urte lehenago zenbatetsitako kopurua. Eta, operazio kopuru hori gorabehera, populazioaren parte handi bat, batez ere gazteena, merkatutik kanpo geratu da. Encuentro fundazioak dioenez, Espainiako Estatuko familien %60,7k ezin du etxebizitza bat erosi, ezta laneko diru sarreren erdia horretarako erabilita ere. Zergatik igotzen dira prezioak horrenbeste?
Eskaintzaren eta eskariaren arteko harreman logikoaz gain, faktore bat baino gehiagok dute eragina prezioen igoera neurrigabeko horretan, adituek diotenez. Krisialdiko azken hamar urteetan eskaria gelditua bazegoen ere, geroztik oso handia izan da, eta garrantzi handia hartu du bigarren bizilekuak, batez ere kostaldean, bai Espainiako Estatuko herritarrentzat, bai atzerritarrentzat, inbertitzeko animatuagoak baitabiltza euroa ezarri zenetik. Horrela, bigarren bizilekuaren eskari ofizialaren parte handi batek, dudarik gabe, diru beltzaren babesleku gisa balio izan du... bereziki euroa sartu baino lehentxeagoko garaietan. Norabide horretan bertan, inbertitzaileek, Burtsaren gainbehera ikusita, beren diruak, zuriak zein beltzak, ondasun higiezinak erostera bideratu dituzte, horiekin espekulatzen jarraitzeko. Adituek orobat diote etxebizitzen prezioen goranzko espiral horren beste faktore erabakigarri bat izan dela, eta dela, etxebizitza babestuen eskaintzarik eza eta alokairuko etxebizitzen parkerik ez izatea, erostearen alternatiba gisa.
Zer egin prezio horiek beheratzeko? EAEren kasuan, Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren ikerketak adierazten du azterketa sakona beharko litzatekeela, jakiteko ea Euskal Herriko udalerrietan eraikitzeko zorua eskas izatea ote den prezioen igoera itzel horren jatorria. Horrela balitz, Puntonetek dio berrikusi egin beharko litzatekeela udalen finantzazioa, eta kontu horretan "Gobernuak eta foru aldundiek zer esan handia dutela". Txosten horrek berak alokairuko merkatuaren eskaintza gehitzea defendatzen du, batik bat alokairuko etxebizitza publikoen bitartez. Fiskalitatearen eta toki erakundeen finantzazioaren erreformak ere giltzarri dira etxebizitzen prezioak jaisteko.
Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.
Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]
3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.
Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]
Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.
Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.
Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?
Zapalduen... [+]
60 bat estatu eta gobernu buru elkartu dira Nizan (Frantziako Estatua) Ozeanoei buruzko Nazio Batuen Konferentziaren kari. Donald Trumpek itsas hondoen esplorazio eta erauzketa komertziala baimendu eta TMC enpresa kanadarrarekin tratua bideratu berri duen honetan –baita... [+]
Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]
Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]
Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]
Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]
Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.
Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]