San Telmo Museoa bizirik. Altxor ahaztuak
Antzekoa da San Telmo Museoaren egoera, "betidanik" Donostiako postalaren zati izanik, ia ahaztu zaigu badenik ere. Kurtso hasierarekin ordea, ohiko isiltasuna hautsi eta zalaparta piztu da Museoaren inguruan, bederatzi urte luzez Museoko zuzendari izandako Rafael Zulaikaren dimisioaren ondorioz. Tamalez, hau izan da jendea, aspaldian ez bezala, San Telmora begira jarri duena.
Nabarmena da Museoa ez dela bere historiako unerik gozoenak igarotzen ari, baina, arazoak arazo, zabalik dagoela eta bizirik mantentzen dela ikusteko, bisitan joan gara. Antton Azpitarte, Donostia Kulturako zuzendaria, eta Arantxa Barandiaran, Museoko dokumentazio saileko arduraduna, gidari harturik, bertan gordetzen diren altxor txikiak ezagutzea da gure asmoa.
XVI. mendean eraikitako komentu dominikar izandakoan du egoitza Udal Museoaren bildumak. Ia 18.000 objektu gordetzen ditu bere baitan; horietatik gutxi batzuk baino ez, 700 inguru, daude ikusgai erakusketa aretoetan.
Komentuko klaustroaren inguruan antolaturik daude erakustaretoak. Beheko solairuan arkeologia saileko bildumaren zati bat eta XVI. mendeko eliza ikusiko ditugu. Klaustroaren goiko solairuan berriz, arkeologia saileko gainontzeko zatia eta historia eta etnografiako bildumak. Azkenik, arte ederrei eskainitako espazioak bisitatuko ditugu: goiko klaustroaren albo batean dagoen aretoan, bildumaren zati bat, eta azkeneko solairuan euskal arteari eskainitakoa.
Andrearriaga edo Andrerregiako hilarria da bildumako zaharrenetako bat, Kristo aurreko II. mendekoa, erromatar garaikoa. Oiartzunen, Arditurriko meategien eta Beloaga gazteluaren artean aurkitua, 1932. urtean iritsi zen Museora. Angeluzuzen formako hilarrian zaldizko baten irudia dago zizelkatua alde batean eta bestean, giza irudi bat zutik. Inskripzio bat ere badu: «VAL BELTESO-NIS» (Valerio, Beltesoren semea).
Bisitak, klaustroaren albo batean dagoen elizan du jarraipena. 1930. urte inguruan, Donostiako Udalak eraikina zaharberritzeari ekin zionean, Ignazio Zuloaga margolariaren aholkuari jarraituz, elizako hormak pinturaz estaltzea erabaki zuen. Aurelio Arteta eta Jose María Sert margolarien artean duda-mudan ibili ostean, azken honi eman zioten Gipuzkoako historia, ohiturak eta kondaira kontatzen dituzten hamaika mihiseak margotzeko ardura. Lausodura teknika erabiliz egindako irudietan, Gernikako arbola, baleen arrantza, ontzigintza, burdinolak, Loiolako San Inazio eta Juan Sebastian Elkano agertzen dira, besteak beste. Museoko obrarik preziatuenetakoak omen dira aipatu mihise hauek.
Historiari eskainitako atalean, arma bilduma da adituek gehien azpimarratzen dutena. Armen artean bada XV. mendean zaldunek babeserako erabiltzen zuten sare kota bat, burdinazko aro forjatuz egina. Defentsa modu sinplea bezain eraginkorra izanik ere, sare kotak bazituen bere mugak. Oso deserosoa izateaz gain, ohikoa baitzen lantza kolpe baten ondorioz sarea hautsi eta burdinazko aroak zaurian sartzea, eta infekzio larriak eragitea.
Armen bildumako altxor nagusia ordea, beste bat da, arte ederren aretoan dagoena: Boabdil Granadako azken erregearenak izan omen ziren ezpata eta ezpata-zorroa, hain zuzen. Okendo almirante donostiarraren ahaide batek, 1940an Museoari dohaintzan emandako hauek, tradizioaren arabera, 1492an Errege Katolikoek Granada konkistatu zutenean, Boabdilek errendizio gisa emandako armak dira.
Etnografiari eskainitako sailean, baserrietako lanabesak, arrantzale eta ikazkinen lan tresnak, altzariak... desagertzear dagoen mundu baten azken hondarrak topatuko ditugu. Bitxikerien artean bi aipa ditzakegu: batetik gogorrak, artzainek egin eta erabiltzen zituzten adar formako edalontziak. Zezenen adarrak moztu, hustu eta alderik estuena tapatzen zuten kortxo edo egur zati batez, edalontzi gisa edo gatza eramateko erabili ahal izateko. Museoan ikusgai daudenek, labanez egindako apaindurak ere badituzte, irudi geometriko eta erlijiosoz osatuak. Bestetik, "Umeiki-alkiya", 1916an Itsasondoko baserri batetik ekarritako aulki benetan bitxia. Garai batean, erditzeko orduan arazoak zeuzkaten emakumeek erabiltzen omen zituzten honelakoak. Hiruki formako zurezko eserlekuak, erdian hutsunea zuen. Emakumeak ohikoa denaren kontrako aldera esertzen omen ziren, hirukiaren erpinari bizkarra emanez, hanka bakoitza alde batean jarrita, aulkiaren bizkarraldea osatuko luketen egurrei eutsiz indarra egin ahal izateko. Etxe batean erditze gehiago egongo ez zela pentsatzen zutenean, eserlekuan taula bat jartzen zuten, altzaria aulki arrunt bezala erabiltzeko.
Museoaren azken solairuan, XIX. eta XX. mendeetako euskal arteari eskainitakoan, bereziki XX. mendeko margolari handien lanak aurkituko ditugu.
Ignacio Ugarte Bereciartu donostiarrarena da XIX. mendeko obrarik aipagarriena. "Refectorio de la Beneficencia de San Sebastian" izeneko mihise gaineko olioa, XIX. mendeko azken hamarkadatan nagusitu zen errealismo sozialaren adierazgarri da.
XX. mendeko pinturan berriz, Nikolas Lekuonaren lana azpimarratuko dugu. 23 urte besterik ez zituela gerran hil zen artista ordiziarra, abangoardiatako artistarik nabarmenenetakoa ezbairik gabe. Bere bizitzak iraun zuen epe laburrean, planteamendu artistikoen modernotasunak eta esperimentazio grinak kubismoa, espresionismoa, dadaismo eta surrealismoa lantzera bultzatu zuten.
Airaldeko Greba Batzordeak (SOS Aiaraldea) jakinarazi duenez, larunbatean hartu zuten itzulera hegazkina desokupazio enpresako kideek.
2015eko urtarriletik maiatzera bitartean, 25 urterekin ikasketak amaitu ondoren, Irati Astobieta laguna eta biok Txilen, Argentinan eta Uruguain zehar ibili ginen Kalabazan Ibiltaria proiektuaren barruan. Poesia xuxurlatua tresna poetikoa baliatuz euskal poemak ahotik belarrira... [+]
Hizkuntz Eskubideen Behatokiak argudiatu du kontraesanean daudela jardunaldien helburua, hau da, gaztelania bultzatzea, eta euskararen normalizazioa eta biziberritzea. Observatorio Global del Español erakunde antolatzaileari gutunez eman dio erabakiaren berri, eta 2024an... [+]
Espainiako Gizarte Eskubide eta Kontsumo Sailak enpresari eskatu zion Espainiako Estatu osoan 65.935 etxebizitzaren iragarkiak webgunetik kentzeko, araudia betetzen ez zutela egotzita. Airbnbk helegitea aurkeztu zuen, Madrilgo Auzitegi nagusiak arrazoia eman dio gobernuari,... [+]
Goiza epel esnatu da Iruñean, eta Nafarroako Justizia Jauregiaren aurrean epela beroa zen, elkartasunaren beroa. Baztandik hurbildutako Aroztegiko Elkartasun Komiteak karpa jarrita zuen auzitegiaren aurrean eta dozenaka pertsonak haien elkartasuna adierazi diete zazpi... [+]
Bideokonferentzia bidez deklaratu dute Euskal Iheslari Politikoen Kolektibo sei kideak, astelehen goizean. Zitazioetan adierazten zenez, 2013ko gertakarietan oinarrituta ireki dira eginbideak. Sumarioa sekretupean dago.
"Erantzukizun publikoa hartzeko ordua" dela esan du Euskal Herriko Torturatuen Sareak, Auzitegi Nazionalak Iratxe Sorzabal Guardia Zibilak torturatu zuela onartu eta horregatik errugabetu ostean. Eusko Jaurlaritzari eskatu dio EAEko aitortza eta erreparaziorako... [+]
Aste osoan ARGIAko kazetari bat dedikazio osoz izango da auzitegi barruan gertatzen denaren berri ematen, baita kanpoan Aroztegiko Elkartasun Komiteak auzipetuen absoluzioa eskatzeko antolatutako egitarau zabala jarraitzen ere. Argia.eus-en aurkituko duzue informazio guztia... [+]
Iruñean eginen da lehen saioa, maiatzaren 23an, eta Jauntsaratsen bigarrena, maiatzaren 30ean. 12 bertsolarik hartuko dute parte, aurreko txapelketan aritu ez zirenak. Horietatik, sei sailkatuko dira urrian hasiko den txapelketara.
Bukaresteko alkate Nicusor Dan-ek eskuin muturraren hautagai George Simion garaitu du bigarren itzulian. Danek bozen %55 eskuratu du, Simionek %45. Hala ere, eskuin muturra hazi egin da lehen itzuliarekin alderatuta. Errusiaren "esku hartze" polemikan... [+]
Maiatzaren hasieran iragarri ostean, Gaza erabat okupatzeko eta hango palestinarrak kanporatzeko plana martxan jarri du Israelgo armadak. Zerrendan jada hasiak dira ofentsibaren ondorioak pairatzen: azken 24 orduetan eginiko erasoetan, Israelek gutxienez 150 palestinar hil ditu... [+]
Bridgestone Japoniako pneumatikoen multinazionalak Basauriko eta Puente San Migueleko (Kantabria) fabriketan dituen 420 langileri eragingo die CCOO, UGT eta BuB sindikatuek astelehenean sinatuko duten erregulazio espedienteak. Ostiralean egindako bozketan, Basauriko plantan... [+]
Larunbat gauean gizon batek Bilboko Zorrotzaurreko pabiloi bat erre zuen, bertan bizi diren etxegabetutako pertsona batzuen kontra egiteko. Lekukoen arabera, 33 urteko gizonak errezelei su eman zien bertan zeuden batzuekin eztabaidatu ondoren. Bestetik, pasa den astean... [+]
Lehiaketan parte hartu izan duten 72 artistak iazko edizioa "historiko politizatuena eta desatseginena" izan zela salatu dute, eta aurtengoa ere ez da salbuespena izan. Online botoari esker gertu izan du garaipena Yuval Raphael Israelgo ordezkariak. Polemikaz beteriko... [+]