Aztiriatik Aizpeara: Meatzarien ibilbidean

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Hego-haize zakarreko egun lainotua da. Aztiriako baserri multzoan utzi dugu autoa, eta eguerdian abiatu gara, guardasola lagun, Santa Marina baseliza, bi jatetxeak eta iturridun plazatxo atsegina atzean utziz (607 m). Plazatxoaren ondotik langa batez itxitako pista bat ateratzen da maldan gora, pinudian barna. Basoaren soilune batean goi-tentsioko postearen azpitik pasa behar izan dugu ostera berriro pinu artean sartzeko, xenda arrastoari segika, pista lau batera ateratzeko. Ote artetik pixka bat gorago igoz gero, beste pista paralelo batera aterako gara. Bietako edozein hartuta ere, eskuinera joz, pinu landaketen artetik, Otañora bidean goaz zuzenean. Atzera begira, ikusmira zabaltzen hasten da, Usurbe, Samiño eta Izazpi, eta urrutirago Ernio eta Gazume ikus daitezke. Ederki antzematen da Udalaitzen perfil zorrotz eta berezia ere. Pista lepo batera heltzen da. Bihurgunea egiten du hemen eta borda bat dago eskuinean. Pista utzi eta bordaren ondotik pasaz norabide berean jarraitu dugu. Bordaren horma batean "Otaño" irakur daiteke (765 m). Pinuen artean ibiliz jarraitzen dugu bidezidor garbi batetik. Zuhaitzak bakantzen eta belardia zabaltzen hasi dira; gertu dugu gailurra. Geldiune luze eta lasaia egiteko aproposa den belaze eder bat da Otañoko kaskoa (842 m); bertize geodesikoaren ikurra, aizkoradun ohiko postontzia, eta hildako mendizalearen oroitarria, mendien izenekin: Aconcagua, Illimani, Mont Blanc, Aneto. Aizkorriren ipar aurpegiko malkarrak bistan ditugu parean; gaur lainoak itsatsita dituzte. Beste aldean Aztiria ikusten da behean.

Ekarritako bidearen norabide berean jarraitu dugu oinez, mendiaren beste aldeko bizkarretik behera, bidexka bati segituz, pista batera atera arte. Borda txukun bat dagoen lepo batera heldu gara horrela eta bidegurutzean ezkerreko (hegoaldea) bidetik joan (744 m), bordaren ondotik pasaz. Bidea laua da, pinudian barna doa ehiza postu batzuen ondotik. Eta pista berriro, lepo bateraino jarraitu duguna. Arrainoaitz aldera segitzen duen gailurreria utzi, eta langa bat pasaz, beheranzko bideari heldu diogu, Aizpea aldera zuzen. Bidegurutze batean, eskuinean zelai bat daukagu bere bordarekin. Ezkerrekoa hartu dugu hemen. Altuera galduz, bihurgune batzuk eta gero, Aizpeako lehenengo baserrietara gerturatu gara; Aristizabal eta Urrutikoetxea. Pistak Aizpeako auzora heltzen den errepide txikiraino eraman gaitu, eta hortik malda gorari ekin behar ostera (400 m), goialdean dagoen Mantxola baserriraino. Hemendik Aizpe Goikoetxeara igotzeko bada bide zaharra, baina sasiak erabat hartuta dago, eta ezinezkoa da bidea erabiltzea. Norbaitek esan du leku hau beste nonbait balego eta ez hemen, bidea garbitua eta zaindua egongo litzatekeela... Horrela bada, beste modurik ezean, baserriaren ondoko zelaian sartu behar izan dugu txarrantxa saltatuz, eta belardiaren ertz-ertzetik, goiko sagastira sartu hesi gehiago saltatuz. Sagastitik gora eta gero pinudian topatutako bidetik, goiko auzora heldu gara, beste lauzpabost baserri bakarti Aizpuruko haitzaren oinetan (485 metro).

Pistatik gora, goren dagoen baserri hutseraino igo gara, Goikoetxea. Hemen ere, bide zaharra pasatzen da baserriaren ataritik gora; eta hemen ere, sasiz josia eta erabilezina dago. Aurrekoan bezala, zelaitik gora igo gara ahal bezala, bidea ezkerrean dugula. Basoaren erdian galdutako borda batera heldu gara. Pista bat topatu dugu hor, eta eskuinera segi beste borda erori baten aurrietara. Tarteka bidezidorretatik, atera gara basotik azkenean. Txarrantxaren ondotik (Mutiloa eta Zerainen arteko muga) Ollargain deitutako bizkarrean gora, gorosti asko ikusteko aukera izan dugu. Igandeetarako txabola hesitu batera heldu garenean, meatzen lur mugimenduak antzeman ahal izan ditugu argi (670 metro). Pixka bat beherantz egiten badugu beste txabola pare bat dago. Hemendik Aztiria auzora itzultzeko pista segitu besterik ez dugu egin behar.

Ikuspegia
Otañora bidean goaz zuzenean. Atzera begira, ikusmira zabaltzen hasten da, Usurbe, Samiño eta Izazpi, eta urrutirago Ernio eta Gazume ikus daitezke. Ederki antzematen da Udalaitzen perfil zorrotz eta berezia ere.

Bentalehor, Aztiriako benta
Joxe Luis Ugarte adituaren eskutik, Jon Azpiazu gure lagun ormaiztegiarraren bidez, honakoa jakin ahal izan dugu leku hauen inguruan. Aztiriako benta, Bentalehor izenez ere ezagutua da, etxe honen jabea aspaldi Legorburu abizeneko bat baitzen. Jada XVIII. mendean bada etxe honen aipamenik. Legazpi inguruan beste hainbat bentaren berri ere badaukagu. Bentalehor Loidi izeneko mendatean eraiki omen zuten, Legazpi, Mutiloa eta Gabiriako lurrek bat egiten duten lekutik gertu, baina ez kasualitatez, antzinatik Seguratik Legazpira zihoan erregebide garrantzitsua pasatzen baitzen hemendik. Bertatik pasatzen zen, gainera, Mutiloako meatzetatik Legazpiko burdinoletara joateko ere.

Zerain eta Mutiloako meatzak
Zerain eta Mutiloan aspaldi langile kopuru handiak izan zituzten meatz garrantzitsuak zeuden. Gainera, horietan lanak egiteko trenbide txiki baten berri ere badugu, gaur horren arrasto gutxi gelditzen bada ere. Mutiloako meatzetan 100 langile baino gehiago aritzen zen beharrean, XX. mendearen hasieran. Meatz hauetako lanetarako, trenbideak Liernitik pasaz Ormaiztegiko geltokiarekin lotzen zituen, eta handik Pasaiako portura eramaten zuten minerala. 1947ra arte ibili zen trena.

Bestalde, Zeraingo meatzik garrantzitsuenak Aizpean zeuden, Otaño mendiaren magaletan. Lanak XIX. mendearen erdialdean hasi ziren antza, baina garai oparoenak XIX.aren bukaeran eta XX.aren hasieran izan ziren. Dena den, Aizpeako meatzei buruzko historiako lehen aipamena 1512koa omen da, orduan Fernando Katolikoak Aretxabaletako Otaloratarrei ustiaketa baimena eman baitzien.

Hasiera batean, La Union de Cerain izeneko konpainiak ustiatu zituen Aizpeako meatzak, geroago konpainia ingeles batek. 1933an, bertan behera utzi zituzten. Garai batean armada karlistaren eskuetan ere egon ziren. 500 langile aritzen omen ziren bertan lanean. Aizpea meatz ustiaketak Euskal Herriko zona honetan izan zuen garrantziaren lekuko da, baina ez dago bisitatzeko oso prestatua. Galerietan eta aire librean ustiatzen ziren meatz hauek. Lehengo trenbideen trazatuak, polborinak, perretxiko formako kaltzinazio labe bitxiak, eta beste hainbat gauza ikus daiteke, asko sasiak jota. Ormaiztegira minerala jaisteko, gainera, teleferiko bat erabiltzen zen. Meatzak azken urteetan ustiatzen zituen konpainia alemaniarrak utzi zituen bezalaxe daude orain. Bertan jasotako gauza asko Zeraingo museoan daude.

Zerainen antzinako kartzela ere badago. Bertan pasatzen omen zuten gaua meatzetan lan astunak egitera kondenatutako presoek. Ezin aipatu gabe utzi Larraondoko zerratoki hidrauliko eraberritua, XIX. mendekoa. Uraren indarraz baliatuz, zerrak eta tornoak funtzionatzen zuten, eta Larraondo baserriak zerrategi honetan zegoen beste turbina baten bidez lortzen zuen argindarra.

Meatzak
Aizpea auzoko meatzak La Union de Cerain izeneko konpainiak ustiatu zituen lehenbizi. Ondoren, enpresa ingeles batek hartu zuen 1933. urte bitartean. Armada karlistaren esku ere egon ziren Zeraingo meatzok.


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude