Guztiok gaude adi. Dena den, horrek ez du esan nahi politikook botere judizialaren esparruan sartu behar dugunik, eta ezta azken horrek botere legegilean eragin behar duenik ere, Eusko Legebiltzarrarekin saiatzen ari den gisan. Oro har inboluzio demokratiko garrantzitsua gertatzen ari den fase batean gaudela uste dut, besteak beste estatu demokratiko ororen oinarrizko printzipio izan behar duen botereen banaketa hautsi delako. Ez dago botere banaketarik, Estatuaren botereak nahastuta ageri dira, PPren eta Aznarren botere exekutiboaren kontrol zuzena baitago botere legegilearekiko, botere judizialarekiko eta botere mediatikoarekiko. Guzti honek demokrazia pobretzen du eta zuzenbidezko estatuaren oinarrizko printzipioak urratzen ditu. PPren osteko etaparen lehen betebeharretako bat botere judizial independentea berreraikitzea izan beharko da.

Minuskulazko estatu demokratiko batean gaude. Demokrazia pobretuta dago, eta bere oinarrizko printzipioak hustuta. Garai kezkagarri batean ari gara. Agerikoa denaren alde hasi behar dugu borrokatzen berriro, egindakotzat jotzen genuenaren alde.

Batik bat, bai, baina PSOEk ere erantzukizun handia du guzti honetan PPren segidismoa egin duelako. Beldurraren eraginez PPren politikarekin bat egin du eta, beraz, ardura handia du. Jarrera aktiboagoa, irmoagoa izan balu botereen banaketaren eta demokraziaren defentsaren alde beste egoera batean egongo ginateke. PPren beldurrez Moncloak esandakoei men egin dieten sektore mediatikoek eta sozialek ere badute erantzukizun handia.

Azken urteotan ildo zehatz baten aldeko etengabeko zirimiria izan eta euskal errealitatearen irudi faltsu batzuk sortu ostean, Espainiako iritzi publikoan eragitea lortu dute. Hedabide guztiak, ia salbuespenik gabe, PPren politikarekin bat eginda ageri dira hemengo egoera distortsionatzen. Beste informazio iturririk izan ezean, horrek ondorioak izaten ditu. Horregatik, euskal gizartea Espainiakotik inoiz baino urrunago dago gaur egun, eta alderantziz ere bai. Independentistek inoiz amestuko zuketen baino independentista gehiago egiten ari da Aznar. Independentista ez zen jende asko ere Espainian gero eta deserosoago sentitzea lortzen ari da. Espainia nazio aniztuaren eta herrien arteko bizikidetzaren alde egiten dugunok gero eta zailago dugu, egungo politikak urruntzearen aldeko dinamika hartu baitu.

Antzekotasun handiak daude eta proposamen bateragarriak eta osagarriak dira, berdin-berdinak izan ez arren. Ildo beretik jo dezakegu nahiz eta adostasun hori ez den zertan derrigorrez proposamen bakar batean zehaztu behar. Eroso sentitzen gara Jaurlaritzaren egitasmo horretan, baina beti ere gure proposamenetik abiatuta eta Espainiaren eredu federal baten alde eginez abiatzen dela ikusten dugulako.

Garrantzitsuena proposamenaren osotasunaren norabide komuna zehaztea izango da, nahiz eta testu artikulatuan %100eko adostasunik erdietsi ez. Eztabaida parlamentarioan Jaurlaritzaren proposamena aberastuko duten ekarpenak egin ditzakete talde politikoek eta hori ona dela uste dut..

Nire iritziz lau urteotan ez da herri kontsultarik egingo. Hurrengo hauteskunde autonomikoak egiten direnean termometro sozial gisa baliatu ahal izango dira, eta erreferendum antzeko bat izango dira eztabaida honen inguruan.

Euskal gizarteak bidea adierazi digula esan nahiko luke horrek, baina ez du esan gura hirukoak bere kabuz aurrera jo dezakeenik. Guztiok onartutako bizikidetza esparru bat eraiki behar dugu, ezker abertzaletik hasi eta Alderdi Popularreraino ontzat hartuko dutena. Gernikako Estatutuak baino atxikimendu maila txikiagoa lortuko duen elkarbizitzarako esparruek ez digute balio. Adostasuna zabaltzeko jo behar dugu aurrera. Gaur egun zaila ematen du hori lortzea, baina euskal gizarteak norabide bat zehazten digu eta horrek balio eta indar handia duela irizten diot. Alderdi politikoak gizartearen norabidean mugitu beharko dira, eta hala egiten ez badute bazterrean geratzeko arriskua izango dute. Prozesu hau epe ertainera gauzatuko dela uste dut eta itxaropentsu nago. Prozesu geldoak dira, dena den.

PP eta ETA muturretan daude, inposizioa bultzatzen. Hala ere, gaur egun bateraezinak ematen duten jarrera horiek mugitu beharko direla uste dut eta batzuek zein besteek ulertu beharko dute Euskadi akordiotik baino ezin dela eraiki. Gatazka korapilatsuagoak dituzten beste zenbait tokitan ados jartzen hasi eta, zailtasun askorekin izan arren, bake prozesuak abiarazten ari badira guk ezin dugu salbuespen bat izan.

PSOEk, ahalko balu, PPren politika bera egingo luke. Ez dut ezer espero sozialisten aldetik, inkesten arabera mugitzen direlako. Gobernu anitz batek baino ezin dezake itxaropena eragin, PSOEk berak, IUk eta nazionalismo aurrerakoiek osatuko luketena.

Sakoneko kontuetan egoera ez da ia ezer aldatu, nahiz eta formalki begikotasun handiagoa izan. Gatazkari dagokionez ohiko desadostasunekin jarraitzen dugu. Funtsean, PSE-EEk ez du onartzen bere ezkerrean indar politiko egonkortua dagoenik eta Etxe Komunaren tesia defenditzen jarraitzen du ezker anitzaren alde egin ordez. Hala ere, ezkerren arteko lankidetza indartzea posible dela uste dut eta horren lekuko dira zenbait udaletan izaten ari diren esperientziak. Sozialistekiko harreman mota berri baterako hazia izan daitekeelakoan nago.

Espero bezala, erdipurdiko emaitzak lortu zituzten maiatzaren 25ean. Indar dezente dute Nafarroan, Gipuzkoan ere agertu dira, baina ia ez dira existitzen Bizkaian eta Araban. Ez dut uste Aralarrek espazio politiko propiorik duenik. Errespetu osoarekin diot. Momenturen batean beste alderdi abertzaleren batekin bat egiteko aukera aztertu beharko duelakoan nago. Indarra duten leku konkretuetan lankidetza aktiborako prest gaude baina, hortik aurrera, ez dut bestelako aukerarik ikusten, hori jazo baino lehen alderdi bakoitzak bere nortasuna zehaztu behar duelako. Aralar independentziaren esparruan dago eta EB-IU federalismoarenean. Hala, ezinezkoa da proiektu bakarra konpartitzea.

Ulertzen dut euren poza, dauden egoeran 2001eko hauteskundeetako emaitzei eustea eurentzat pozgarria izan behar delako. Dena den, gauzak ez dira bere onetik atera behar eta inoizko emaitzarik baxuenetan daudela ezin dugu ahaztu. Normaltasun demokratiko osoko egoeran eta ilegalizaziorik gabe emaitza txarragoak izango zituztelakoan nago. Ilegalizazioak bere boto emaileak batu ditu, eta hori PPk eta PSOEk ezker abertzaleari egin dioten mesedea izan da. Kontuan izan behar da legez kanpo geratu direnek ez zutela inolako ahaleginik egin ilegalizazioa saihesteko. Orain marginalitate politikoan erortzeko arriskuan daude, ez dutelako inolako islarik izango eguneroko bizitza instituzionalean. Hausnarketa sakona egin eta norabidez alda dezaten nahiko nuke, indarkeriatik aldenduta. Gehiengoa ilegalizazioaren aurka egon arren, erabaki horri aurre egiteko mobilizazio aktibo gutxi egon da euskal gizartean, ezker abertzalearekiko elkartasun maila eskasa dagoen seinale. Jendea ETArekiko Batasunaren hipokrisiaz neka-neka eginda dago.

1998koaren antzeko prozesurik berpiztea beharrezko ikusten al duzu ala bide hori itxi egin da betiko?