Beti gustatu izan zait, hitzez adierazteko erraztasuna dudalako. Irakurtzea, idaztea eta entzutea asko gustatu zait txikitatik. Hasieran mediku izan nahi nuen, psikiatra batez ere. Baina odola gorriegia da, nire gusturako.
Umetako eskolari eskertzen diot jendaurrean asko irakurri izana. Egunero irakurtzen genuen ozen, ahoskatzen saiatzen ginen, idatzi ere egiten genuen... Oso interesgarria da eskolan hori lantzea, horrelako heziketa batekin hobe ulertuko baikenuke elkar.

Lana lortzeko zortea. Erotuta ibiltzen gara lan bila. Kazetaritzan zer bide aukeratu erabakitzerakoan, "edozer gauza, dagoena" esaten genuen ikasten ari ginela. Hemen, Radio Euskadin, praktikak egindako jende asko gasolindegietan ari da lanean, edo tabernetan. Eta gaitzerdi, lana dutenean. Nahi duzun horretan lan egitea luxu handi bat da. Nik zorte hori izan dut.
Unibertsitatetik gero eta belaunaldi gehiago pasatzen denez, urteak pasatu ahala, egoerak txarrera egin du, gainera. Norberaren gaitasunek punturen bat ematen dute, baina horrekin bakarrik ez da azterketa gainditzen. Zortea behar da, behar den unean behar den lekuan egotea. Kasualitate kontua da sarri.

19 urterekin hasi nintzen. Garai hartan emakumeak ziren hartzaile nagusiak, eta orain espektroa zabalagoa da, emakumeak lan merkatuan sartu direlako. Lehen gizonezkoak bakarrik jarri ohi ziren esatari, bazirudien emakumeengana zuzentzea gizonezkoen gauza zela, edo emakumeei gizonezkoen ahotsa erakargarriago zaiela. Baina ez nago batere ados horrekin. Nik ez dut gizonekiko ezberdintasunik nabaritu programak zuzentzerakoan.

Gaurkotasunak markatzen digu bidea. Osasunaren gaia oso garrantzitsua iruditzen zait, gure entzuleei gero eta gehiago interesatzen baitzaie. Eta informazio praktikoa da interesatzen dena: errepidearen egoera, herriko albisteak...
Interes partikular eta orokorreko gaiekin jokatu behar izaten dugu. Badakit denei ez zaiela sukaldaritza interesatuko, baina entzuleen zati handi bati bai, edo berdin etxeko abereen gaiarekin. Oreka bilatu behar da albiste denekin.
Politikaz ahaztu gabe, gizarte gaiez arduratzen gara gehiago. Euskal Herrian arnasa da gizarteari buruzko programa bat egitea. Bai egiten duenarentzat, bat entzulearentzat ere. Politika gogor eta gordina bizi dugu egunero, eta ordu zehatz batzuetan, irrati programa denetan politikaz besterik ez da hitz egiten.
Bada jende bat politikarekin gustura, bizitzeko besterik behar ez duena. Baina nik behar ditut beste gauza batzuk ere, eta gure programa entzuten dutenek ere bai.
Bizitzaren zentzu zabalago bat hartu, eta beste erreferentzia batzuk, eta umorea, eta gizarte gaiak lantzea haize freskoa bezalakoa da.

Kidetasun sentimenduak eragiten du diala aukeratzerakoan. Identifikatzeko fenomeno hori ez zait niri gustatzen. Identifikazio horrek gustuko duzuna bakarrik ematen baitizu, gozozaleari pastelak eman eta berdurak ezkutatzea bezalakoa da. Baina nire helburua da jende dena ordezkatuta sentitzea, ez dadila mindu gauza batzuek entzunda, edo mindu dadila baina aldi berean gozatua hartu dezala beste zerbaitekin. Hori da kritikoki irrati bati eskatuko niokeena, eta beraz, besteei eskaini nahi diedana.

Goizean 5:30etan jaiki, eta 7:00etan mahaian eserita nago, lanean. Ordu horretan prentsa sakon irakurtzen dut, eta bezperatik prestatutako gaiak lehenean dirauen edo ezer berririk gertatu den begiratu. Azken berriren bat sartzeak merezi duen aztertzen dugu, eta entzuleen eskaerei kasu egin. Entzuleek gero eta gehiago erabiltzen baitute e-maila, baita telefonoa ere.
Interesgarri iruditutako dena fotokopiatu eta karpetak prestatzen ditut. Karpetei itsatsitako emakumea naiz ni. Ez dut karpetarik gabeko lanegunik gogoratzen. «Lanegun» zentzu zabalenean esanda, alegia, eskola, ikastaro, hitzaldi... denetara eraman behar dut karpetaren bat. Mania bat da.
Ondoren programa ikasten dut: gidoia goitik behera irakurri, elkarrizketatuko ditugun pertsonaiak nolakoak diren aztertu eta elkarrizketak nondik bideratu pentsatu...
8:30etatik aurrera lan erritmoa eta giroa azeleratzen hasten da. Kolaboratzaileekin harremanetan jartzen gara, dena lotu beharra dago, eta 10:05etan lehertzen da dena, programarekin.

Ez, derrigor, entzule asko dituena. Entzuleek entzun nahi dutena eta entzun nahi ez dutena ere ematen diena da kalitatezko programa. Kritiko izateko aukera uzten diena, iritzi propioa osatzeko balio diena. Kalitatezko programak fronte denei erantzun behar die, ez norabide bakarrari. Irrati gehienak aukera hori galtzen ari dira.
Lan sistemari dagokionez, talde osoak parte hartuz eta adostasuna bilatuz funtzionatzen da ondoen.
Eta forma aldetik magazinea gustatzen zait gehien, denetik kabitzen baita. Berdin informazio puntual bat, berdin kaletik zuzenean kontatutako albisteak, nola lasai eta sakonago landutako gaiak, hala bizitzeko behar ditugun azaleko gaiak eta oso serioak ere bai...

Beti zaindu dut asko ahotsa. Ikastaroren bat egiten dut urtero. Ez baita nahikoa bizitza osorako ikastaro bakarra eginda. Ariketak egiteko zinta bat dut kotxean, eta noizean behin entzuten dut. Ahoskatu egin behar da nabarmen, aurpegi arraroak jarri... Nahiko ariketa ridikuluak dira. Baina ez dut beste erremediorik, ahotsari esker bizi naiz ni.
Orain urte batzuk, arratsaldeko programa bat egiten ari nintzela, ahotsa gaizki sumatu nuen, baina programa eten beharrean, behartu egin nuen eztarria. Programari eutsi nion, eta albisteak sartzeko bost minutuz programa etetean, ez nuen lortu berriro hitz egiten hastea. Gurutzetako ospitalean bukatu nuen, ahots korda bat mailatuta, eta 21 egunean ez hitzik egiteko agindu zidan medikuak. Nire bizitzako 21 egunik txarrenak izan ziren. Arbela lepotik zintzilik nuela ibili behar izan nuen!

Inori eta denei aritzen gara hizketan. Nahiago izaten dut inor ez zaidala entzuten ari pentsatzea. Esaten ari naizena zenbat jendek entzun dezakeen pentsatzen jarriz gero, hankak dardarka hasten zaizkit.
Baina gertakizun bitxiak izan ditut entzuleekin. Orain gutxi 80 urte inguruko gizon bat etorri zitzaidan, arrosa batekin. Egunero entzuten omen nau. Gremio bati buruz hitz egitea tokatzen denetan, gertatu izan zait euren opari bat jasotzea. Esaterako, okinei buruz hitz egin, eta pastel kaxa bat bidali zidaten. Gauza oso bitxiak ere eskatzen dizkidate. Esaterako, ama bat etorri zitzaidan bere alabaren maitasun kontuez aholku eske. Edo beste batek bere semeari nola ikasi eta azterketak nola gainditu azal niezaion deitu zidan...

Egiten den dena entzuten dut. Nire programarekiko oso ezberdinak direnak entzutea gustatzen zait. Beste interes batekin entzuten ditudalako. Ez naiz kirolzalea, baina kirol programak entzutea gustuko dut, beste era bateko irratia egiten dutelako, freskagarri zaidalako. Musika programa lasaiak ere asko gustatzen zaizkit. Aldiz, konpetentzia entzuten dudanean, ezin dut eragotzi denbora osoa nire lanean pentsatzen aritzea. Alegia, nola ari den konpetentzia programa hori egiten eta nola egiten dudan nik.

Egun nork bere gidoia idazten du, baina ez da esango dugun dena idazten. Benetako gidoia irrati nobelek bakarrik dute. Irratirako gidoilari profesionalen falta nabari dut. Ez dago denborarik, eta denetik egin behar izaten dugu. Programak erabat gidoitzea ederra litzateke, gidoilari profesionalak horretara bakarrik jarrita aritzea. Kalitatean aldea nabarituko litzateke. Baina ez da batere errentagarria, garesti aterako litzateke.

Telebista oso boteretsua da, eta telebistak jan ez dezan aurkezleak borroka korapilatsua egin behar du. Egungo aurkezleak medioak janda daude, alegia, programak egitean erakusten duten nortasuna, telebistako nortasuna da, ez berezkoa. Telebistaren araberako aurkezleak dira, ez aurkezleen araberako telebista programak. Baina aldi berean, telebistari pultsu hori jotzea polita da, eta ausarta. Showmana eta kazetari hutsa izatetik haratago doa.
Irratiak ez du hainbesteko oihartzunik, ez da hain teknikoa, eta lanerako askatasun gehiago ematen du. Irratian programak aurkezlearen nortasuna dauka.

Debate politikoa egiten genuen batik bat. ETAren su-eten garaia zen, eta horrek asko markatu zuen programaren norabidea. Gonbidatuak hitz egiteko gogoz eta jarrera irekiz etortzen ziren. Ikusleek eskertzen zuten hori.

Askotan sentitu dut debatea eskuetatik joateko zorian zegoela. Horrelako kasuetan, ez dago moderatzeko arau edo sekreturik, jakin egin behar da egoera eta gonbidatuetara egokitzen. Kontuz ibili behar da inor ez iraintzeko, baina aldi berean mugetatik atera ez dadin zaintzeko... Batzuetan telebistako iskanbilak gehiago saltzen du edukiak baino. Ni beti saiatu nintzen hori gertatu ez zedin, baina ez zen xextrarik falta izan. Helburua gaietan sakontzea bada, eta elkarri entzunda aurrera pausoak ematea, gertatu daitekeen gauzarik txarrena da besteak esan nahi duena ez ulertzea. Debate batzuetan asko izerditu naiz.

Moderatzailearen lana ikusleak egingo lituzkeen galderak egitea da. Beti ez da lortzen, baina denborarekin sumatzen dugu gizarteak zer kezka dituen.

"Chicas de oro"etako bati jarri diot ahotsa, baina beste serie baterako. Blanch piztia beroari, alegia, gizonak jaten zituen emakume horri. Dokumentaletan beti Margaret Thatcher eman didate bikoizteko.
Baina interesgarriena ez da pertsonaia ezagunak bikoiztea, baizik pertsonaia hori zure neurrikoa izatea, eta bien artean aktore bat osatzea. Tentsio azkarreko lana da: irudiak ikusi, nola esan barneratu, bota eta ahaztu egiten dugu egindakoa, hurrengo esaldira pasatzen gara. Erritmo bizia da benetan.
Ahotsa oso da garrantzitsua pertsonaiarentzat. Aktore batzuek bikoiztailearen ahotsa dute beti. Ez berea. Esaterako, Antonio Banderasi beti bikoiztaile aktore oso on batek jartzen dio ahotsa, eta jendeak uste du Banderasen ahotsa hori dela. n