MUNITIBAR
- Munitibar, Aulesti, Gizaburuaga, Amoroto, Mendexa, Ispaster eta Lekeitio udalerriek osatzen dute Lea ibaiaren arroa. Zazpi udalerri hauetatik bostek ezaugarri geografiko eta sozioekonomiko antzekoak dituzte eta arrazoi hori dela-eta Lea Ibarreko Udal Mankomunazgoa sortu zuten duela hogei urte. Datozen bost asteetan Lea ibaiak bustitzen dituen Munitibar, Aulesti, Gizaburuaga, Amoroto eta Mendexa herrien berri emango dugu orriotan.
Arbatzegi eta Gerrikaitzen batzetik dator berez Munitibar. Izan ere, historian zehar Munditibar eta Monitibar izenak izan ditu, eta hasiera batean Gerrikaitzen barruan zegoen. Lehenago Arbatzegin egondako parrokia bertara eraman zutenean hasi zen herri bezala garrantzia hartzen. Don Tello Bizkaiko XXII. Jaunak sortu zuen Munitibar 1366an. Sortu zituen hirietako hamazazpigarrena izan zen, eta hamaseigarren jezarlekua zeukan Gernikako Batzarretan.
Arbatzegik, egun Munitibarko auzoa denak, hogeita zortzigarren lekua zeukan Batzar Nagusietako elizateen artean. X. mendean, Bizente martiriaren parrokia eraiki zuten Arbatzegi tontorrean Bizkaiko Jaunaren menpeko nekazariek. Elizateko lehenengo parrokia izan zen. 1550ean, Ziortzako kolegiataren botereari pisua kentzearren, Munitibarko jaunak Munitibar auzora aldatu zuen parrokia. Horretarako, Aldaka, Totorika eta Berreño auzoen laguntza izan zuen. Santua Arbatzegitik jaitsi zutenean, Arbatzegi, Uriona eta Gerrikakoek borroka latza izan zuten beste auzokoekin. 1554tik aurrera, Mikel deunaren baseliza izan da Bizente martiriaren parrokia.
Gerrikaitzek hiru edo lau sarrera zituen (ez da segurua). XIX. mendean, Gerrikaitz hiriak eta Arbatzegi elizateek desamortizazio legearen eraginak igarri zituzten.
Herri bakoitzak bere parrokia zeukan, eta 1851n, parrokia bakoitzeko apaiz kopuruak mugatu ziren. 1867ko errege dekretuak 200 bizilagun baino gutxiagoko udalek auzo-herriren batekin elkartu beharra zeukatela agindu zuen. Arbatzegin 157 lagun baino ez ziren bizi, eta Gerrikaitzen 72. Bien artean 229 bizilaguneko herria egin zuten.
Ordura arte ere bakarka konpondu ezinezko arazoak Zubialde zubian batuta konpontzen zituzten. Garai haietan herriak lur jota zeuden guden ondorioz. Foru Aldundia ere, ez zegoen herriei asko laguntzeko moduan. Herri txikiek zailtasunak zituzten eskoletako irakasleak ordaintzeko ere. Estuasun horiei aurre egiteko elkartu ziren herri biak, eta azkenean, herri bakarra osatzea erabaki zuten. Gobernu Zibilaren baimena lortu ostean, batzarra egin zuten Zubialden. Alkate biek berba egin zuten, eta 1883ko apirilaren lehen egunaren eguerdiko hamabietan egin zuten elkartu ondorengo lehen batzar ofiziala. Egun, Munitibar izenarekin ezagutzen da herria eta 400 biztanle inguru ditu.
Arbatzegiko Gerrika auzoan, Gontzogarain izeneko gunean, Santa Luzia ermita dago. Diotenez, Ziortzako kolegiata baino zaharragoa da baseliza hori. 12,50 metro ditu luzeran eta 12,15 metro zabaleran. 1960an berrituta dago, eta egun, terrazozko lauzak dauzka zoruan. Berriztu aurretik, lur egosiz egindako hartzabalezkoak ziren. Mozarabe estiloko leihoa dauka Santa Luziak, hiru argikoa. Gainera, balio artistikoak ezezik, izugarrizko bista dauka bere inguruan. Munitibar inguruko hainbat leku eder ikus daiteke bertatik.
Lehenago parrokia izandako Mikel Deunaren baseliza, izen bereko auzoan dago. San Bizente santuaren irudia Munitibar auzora jaitsi zutenean, parroki izaera galdu zuen, eta egun baseliza da. Hilobiak ere izan zituen garai batean barruan, baina egun, bistan behintzat, ez dago halakorik. 8,95 metro luzeran eta 7,10 metro zabaleran dauka.
Arbatzegiko Berreño auzoan, Kanpona mendiaren magalean, Salbatore baseliza dago (8,80m. x 6,30m.). Alde bitarako teilatua dauka eta ez dauka kanpandorrerik. Ermitaren barruan kanpai txiki bat dauka, eta harrobitik oso gertu dago. Egun, geldirik dago harrobia.
Gerrikaitzeko parrokia, Andra Mariarena da. Calahorrako gotzainak 1459ko urtarrilean hala erabakita, hiru apaiz egoten ziren parrokian. Bertako patroi Arteagak eta eliztarrek, parroki berria egitea erabaki zuten 1550ean. Arbatzegitarrek ez zuten ondo ikusi hori, baina 1847an, lehengoa zabaldu eta berriztu ostean, egungo itxura eman zioten Andra Mariaren parrokiari.
Santa Eufemiaren ohorezko baseliza ere badago Munitibarren. Arbatzegik eta Mendatak muga egiten duten lekuan dago, Gola auzoan. Txikia da, 8,64 x 6,40 metrokoa. Sarreran, hormari josita, antzinako harrizko aldarea dago, eta inguruan, harrizko hilobiak. Gerriko mina daukatenak joaten omen dira bertara, eta baserritarrek ere, egiten dute erregu haizeteetan. Toki hau sorgin-leku izan omen zen inoiz, eta, kondairek diotenez, baseliza egin zenean ihes egin zuten sorginek Golatik.
Ez da baina, dena eliza eta baseliza Munitibarren. Oiz mendiaren hegalari jarraituta Uriona auzora joanez gero, XVI. mendeko baserrigintzaren lekuko biziak aurkituko ditugu. Izan ere, mende horretan sortu zuten auzoa, eta orduan zutabe egitura sendoko baserriak egiten ziren. Orain ere, egitura hori mantentzen dute hango baserriek.
Totorika auzoan berriz, Lea ibarrean baserriek zein bilakaera izan duten jakiteko pista guztiak ditugu. Bertako baserri gehienak ezberdinak dira estiloari eta egiturari dagokienez. Garai ezberdinetan egindako baserriak dira, eta bakoitzak bere berezitasunak gordetzen ditu. Auzoan bertan San Joanen ohorezko baseliza dago. Trapezio itxurako hilarria dauka gurutz irudiko apaingarriarekin.
Herririk gehienetako moduan, sasoi batean, Arbatzegi eta Gerrikaitzen ere errotak zeuden. Gerrikaitzen dago Elortza errota, bere eguneroko martxarik ez badu ere. Gerrikaitz hiria zen garaian, bertako errota bakarra izan zen. Olatxu edo Olaetxea deitutako errotan, burdinolak eta errotak zeuden 1745ean. Orain geldi dago. Bizkaiko begiratokiak, aldiz, sekulako ikuskizuna eskaintzen du. Errepide ondoan dago; Ganbe auzoan. Urdaibai osoa, eta Bizkaiko beste eskualdeak ikusten dira bertatik.
Oiz mendia da Munitibar inguruko lekurik famatuena. Goraino igotzeko gogorik ez daukanak baina, lasaigunea dauka 791 metrora. Bertara heltzeko, Ganbe auzotik dago biderik errazena. Ganbe auzoa berriz, Bizkaiko begiratokiaren inguruan dago. Muxikatik Munitibarrerako bidean. Tontorreraino heldu gura duenak, lasaigunea utzi eta gorantz egin beharko du. San Kristobal baselizara heldu arren, gora egin behar dugu; tontorra EITBko antenak dauden lekua baita. Illuntzar, Bedartzandi, Urregarai, Udalatx, Anboto, Untzillatz, Errialtabaso, Aramotz, Gorbeia, Zaraia, Aizkorri eta Sollube mendiak eta Urdaibaiko Biosferaren Erreserba ikusten dira Oiz puntatik. Beherantzakoan, Gerrikaitzera jaitsiko gara Astoagako galtzadatik. Bidean, Mendata, Muxika eta Munitibar banatzen dituen munarria ikusiko dugu horrela.
Jateko
- Ondamendi taberna-denda: herriko plazaren parean.
Lotarako
- Garro landetxea. San Migel auzoan. Tlf.: 94 616 41 36.
- Astorki Goikoa landetxea. Berreño auzoan. Tlf: 946252356 edo 696545528.
turismoruralastorkigoikoa@msn.com.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
2018ko maiatzean borroka sozialen astea egin zuen Donostian Bizitza Da Handiena dinamikak. 2002tik itxita zegoen Gizarte Segurantzako Diru Zaintzaren eraikina okupatu zuten astebetez. Okupazio kolektibo horren arduradun gisa kide bakarra identifikatu zuen Ertzaintzak eta epaitu egingo dute. Epaiketa maiatzaren 14an egitekoak baziren ere, atestatua idatzi zuten bi ertzainei jakinarazpena bidali gabe zegoenez, atzeratu egin zuten maiatzaren 21era. Bigarren aldi honetan berriro atzeratu dute,... [+]
2017ko azaroan Anarik eman zion hasiera EHKolektiboak antolatutako 'Baserriko Uzta' zikloari Antzuolako Pikunieta baserrian eta 2019rako hiru kontzertu berri iragarri ditu nekazaritza agroekologikoa sustatzen duen elkarteak. Olatz Salvador, Eñaut Elorrieta eta Ruper Ordorikak kantatuko dute Araba, Zuberoa eta Gipuzkoako etxalde banatan.
Idealista higiezinen atariak Espainiako estatuko alokairuen prezioak aztertu ditu. Espainiako estatuko hiriburu guztietan bezala, Hego Euskal Herriko hiriburuetan ere alokairuaren prezioak nabarmen igo dira.
Espainiako Kongresuan izan dira bigarren egunez jarraian Turull, Rull, Sanchez eta Junqueras. Behin osatuta, Kongresuko mahaiak erabakiko du euren kargugabetzearen inguruan. Meritxell Batet, izendatu dute Kongresuko presidente .
LAB sindikatuak antolatutako protestaren baitan Foru Aldundiaren egoitzako sarrera hartu dute goizean greban diren langileek, “hitzarmena orain” aldarria bertara eramanez. Arratsaldean, kanporatu egin ditu Ertzaintzak.
Donald Trump presidenteak eta Google megakorporazioak Huawei enpresa txinatarrari jarritako betoaz:
Sare sozialetan zabaldu denez, Donostiako alkatetzarako kanpainan Borja Semperrek ireki duen egoitzan pintaketak agertu dira atearen albo banatan. PP alderdiaren logotipoa jarri diote.
Pelotai Euneko mutilen pilota txapeleketaren Whatsapp taldean emakumeen kontrako iruzkinak egin dituzte. Ondorioz, mutilen txapelketa bertan behera uztea erabaki du antolakuntzak.
Donostiako San Telmo Museoan izango da ziklo osoa, eta emanaldi guztiak 19:00etan izango dira.
Azken kaleratzeen harira, mobilizazioak egingo dituzte. Ekoizpenean iragarri den jaitsierak enpleguari eragingo ez diolakoan dago Gebara.
