Irak inbaditzea erabaki zutenek zenbaterainoko garrantzia eman zioten urari? Baliteke amerikarrek asko baloratu izana -petroliotan Irakek duen aberastasunaren ondoan- Ekialde Hurbilean ur gehien duen herria hori izatea. Jakina da Israelek Zisjordania eta Golan mendiak kontrolatzeko duen obsesioaren arrazoietako bat horixe dela, berak hain urri duen ur garbia. Eta AEBek Afganistanen ondoren Irak inbadituta Ekialde Hurbil osoa berrantolatzeari ekin diotenean, Tigris eta Eufrates ibaien jabe nagusi den -nahiz eta ez bakarra, ibai horiek Turkiatik baitatozkio, horra beste gatazka iturri bat- Irak ondo lotuta edukitzeak berebiziko interesa dauka.

Frantzian garapen jasangarriaz aritzen den aldizkari batek, "Courrier de la Planete"k, sakon aztertu du uraren gaia. 70. zenbakian alarma argia piztu dute, gehienik unibertsitatean eta ikerketa ekonomikoetan ari diren bere erredaktoreek. Rio de Janeiron 1992an egindako goi bileratik eztabaida interesgarri bat pizturik zegoen uraren inguruan; alegia, gizakien eskubide ekonomiko, sozial eta kulturazkoen artean kokatu behar zela uraren eskubidea. Eta 2001eko irailaz geroztik aldiz segurtasunak hartu du lehentasuna planteamendu geoestrategikoetan.

Baina munduaren segurtasunari begiratuz ere, uraren gaiari egin beharko zaio aurre. Uraren inguruko krisiak gero eta ugariagoak dira. "Courrier de la Planete"ko ekipoak garbi adierazi du bere kezka: berriro munduko agintarien agendetan horri leku egokia egiten ez bazaio, Rioko goi bilera baino hamabost urte lehenagoko egoerara atzeratu gaitezke.

1990eko hamarkadan uraren krisia aipatu eta estatuen arteko muga arazoek zentratzen zuten eztabaida. Baina orain, ur edangarria eta saneamendu zerbitzuak eskuratzeko eskubidea da gaia. Eztabaidaren mamia uraren banaketaren kudeaketatik, ura eskuratzeko eskubidearen alorrera aurreratu da. Eskubide moduan aztertuta, uraren teknologiak eta finantzamenduak oso bestela ikusten baitira.

Iaz, garapen jasangarriaz Hegoafrikako Johannesburgen burututako goi bileran, helburu garbi bat markatu zen 2015erako: munduan edateko urik eta saneamendurik gabe dauden herritarren kopurua erdira jaistea. Baina neurririk ez da zehaztu geroztik, eta aurreko egoeran segitzen dute herrialderik atzeratuenek. Denek ere Mendebaldeko enpresa pribatu handietara jo behar dute herritarrei ondasun hori eskuratzekotan, Munduko Bankuaren eraginez pribatizatzeko prozesuak oso aurrera joan dira-eta. Herrialde horien artean badira konpainia handi horiekin negoziatzeko ahalmena dutenak, baina gehienak ere ahulegiak dira tratu horietan indarrik izateko.

Aurrean dituztenak, Mendebaldeko korporazio erraldoiak dira. Adibide garbia Frantziako Vivendirena da. AEBetako US Filter erosi zuenetik, munduko lehena da. Bera da Afrikan Munduko Bankuak ematen dituen kredituak bereganatzen nagusi. Hogei urtetarako dauka bere gain Gaboneko energia eta uren konpainiaren kudeaketa, hogeita hamar urtetarako Txadeko elektrizitate eta ur konpainiarena, berak kudeatzen ditu Nigerreko ur zerbitzua, Burkina Fasoko ur eta saneamendua, Nairobiko (Kenya) uren sail komertziala eta telefonia higikor konpainia nagusia... Muturra sartu du jada Marokon, eta hori egiteko bidean da Mauritania eta Kongo-Brazzavillen.

Munduko Bankuak estatuei ematen dizkien kredituak enpresa pribatuen proiektuetatik bideratu behar dituzte gobernuek, eta egoera ekonomikoa edo politikoa aldrebestu delako enpresa horietako batek hanka egitea erabakitzen badu, nora jorik gabe geratzen dira sarri. Hala gertatu da Vivendirekin Komoreak uharteetan eta Senegalen, martxan jarritako operazioak zintzilik utzi dituztenean.

Vivendi bezala, asko dira alor honetan ari diren enpresak. Joera oso zabaldua baita Europako eta oro har Mendebaldeko udaletako uren kudeaketa kontrolatzen dituzten konpainien artean. Eta urruneko herrialdeetan zabaldu dituzte beren negozioak, gero eta biztanle gehiago duten hiri nagusietatik hasita. Konpainia horien artean, Frantziako bi dira nagusi: Vivendi-Génerale des Eaux eta Suez-Lyonnaise des Eaux.

Hala ere, herrialde aurreratuenetatik kanpo negozio hauek badute errentagarri izateko arazo bat baino gehiago. Horietako bat, herritarren ordaindu ezina. Hala gertatu zitzaion 1997an Vivendiri Argentinako Tucumanen. Azken hilabeteetako krisian hainbat haur goseak hil izanak sona eman dion eskualdean, duela sei urte ur eta hondakinen kudeaketa pribatizatu bezain azkar hondatu zen zerbitzua, eta garestitu ere bai. Eskualdeko herritarrek konpainiaren kontrako boikota egin zuten eta azkenean bere kontzesioari uko egin behar izan zion multinazional frantsesak.

Mende berrian gero eta gehiago ezagutuko ditugun borroken beste aitzindari bat 2000. urtean gertatu zen Boliviako Cochabamban. Eskualde horretako urak multinazional iparramerikar batek -Bechtel-ek- kontrolatzen duen Aguas del Tunari konpainiaren bidez pribatizatu zituen Banzer-en gobernuak. Gogor borrokatu behar izan zuten Cochabambakoek (ez ziren beste indigena batzuen saltsak bezala agertu prentsan), baina pribatizazio bat atzera botatzea lortu duen lehen borroketako bat izan zen.

Izango da horrelako gehiago, ordea. Munduan gaur 6.000 milioi biztanle garen bezala, 2025erako 8.000 milioi izatera iritsiko gara. Eta horrek larriagotu eginen ditu ur eskasiak sortutako arazoak. Ur faltak demografiaren handitzearekin eta aldaketa klimatikoarekin lotuta eragin dituen hainbat arazo jada ezagutzen dugu. 48 herrialdek ur eskasia kronikoa jasaten dute. Gizakion jarduera ekonomiko kontrolik gabearen ondorioz, batzuetan lehorteak eta besteetan gero eta uholde handiagoak ari dira gertatzen. Gizakien erdia baino gehiago saneamendurik gabe bizi da, eta kutsadurak lurpeko ur erreserbak ere zikindu ditu.

Arazoak gero eta nabarmenagoak izanik, ekologisten hizkera bereganatu nahi izan dute ura negozio bezala soilik erabiltzen duten konpainia handietako buruzagiek. Korporazio horiek Interneten dituzten guneetan barna itzuli ttiki bat egin besterik ez dago horretaz jabetzeko: "ura ondasun oinarrizkoa da baina urria", "defenditu behar dugu ura", "ura osotasunean eta garbi atxiki nahi dugu"... Afrikako esaera zahar baten aholkua jarraitzen dute multinazional horiek, komeni zaielako: "Emateko ezer ez badaukazu, hitz gozoak bana itzazu".

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.