«Alfa 33 zentralari deika... Entzuten?". Polizia film batetik ateratakoa dirudien esaldia, Bilboko Guggenheim museoan entzundakoa da. Gaur egungo gizartean, artea kultur espresio izateaz gain, diru balio handiko zerbait da. Horregatik agian, gure inguruko museo eta erakusketa areto gehienak segurtasun neurriz josirik daude.

"Ez dago huts egiten ez duen sistemarik". Horrelaxe azaldu zuen J. Ignacio Bidarte Guggenheimeko zuzendariak Bizkaiko Batzar Nagusien aurrean, urtarrilean jazotako ezustekoa. Bi lagun museoan sartu ziren, eta inor ohartu gabe "Maitasun Ziriflipa" izenarekin bataiatutako koadro bat jarri zuten paretan. Arte modernoaren balio eskasa salatu nahi omen zuten. Guggenheim Bilbao Museoak, ordutik, gogortu egin ditu segurtasun neurriak.

Gure inguruko museo eta erakusketa aretoetan kontrola nahikoa estua da. Artelana ez kaltetzeko xedearekin, bisitariek ezin izaten dute euritako, motxila eta objektu handirik barrura sartu. 35 zentimetro baino luzeagoak diren zerak kanpoan uzteko eskatzen dute. Baina sarreretan ezin da guztia detektatu. Horregatik, museo eta erakusketa aretoen barruan ere, badira bitartekoak.

Batetik, hezur-haragizko zaindariak daude. Kasu denetan, azpi-kontratatutako enpresek betetzen dute zerbitzua eta aretoak izan dezakeen neurriaren arabera, bat edo gehiago egon daitezke. Bilboko Guggenheimen esaterako, urtarrilean jazo zena ikusita, zaindariek sarriago egiten dituzte errondak.

Guggenheimekin batera, Gasteizko Artium da Euskal Herriko museoen artean modernoena. Urtebete pasatxo da ireki zutela. Eguneko 24 orduetan, hiru zaindari daude. Hauei, areto bakoitzean dauden begiraleak gehitu behar zaizkie. Ordu gutxiren barruan, jendaurrean dauden obra guztien errepasoa egiten dute zaindariek. Gainera, lan bakoitzaren argazkia daramate gainean eta mementoan frogatzen dute eraldaketarik egon den.

Langile hauetaz gain, museoek gaur egun sistema elektroniko aurreratuak dituzte lan denak eta bisitari denak, behar den bezala daudela eta dabiltzala kontrolatzeko.

Rafael Zulaika, Donostiako San Telmo Udal Museoko zuzendariaren aburuz, "biak, teknologiak eta giza presentzia aktiboa erabiltzea da segurtasuna bermatzeko eraginkorrena".

Artiumen, esaterako, kamera zirkuitu itxia dago, bai museoaren sarreretan bai barneko txoko guztietan. Kamera bakarrak, areto berdinaren ikuspuntu desberdinak eskaintzen ditu, kontrola zehatzagoa izan dadin. Honetaz gain, presentzia detektagailuak ere badaude, areto bakoitzean norbait sartu den edo irten den aditzera ematen dutenak. Kamera eta alarma sistema guztiak kabina zentral batetik behatzen dira.

Gustavo Abascal, Artiumeko segurtasun arduradunaren hitzetan, "artelanen segurtasuna bermatzea ez da erraza. Uneoro daude jendearen aurrean eta horrek berekin dauka arriskua".

Artelanik txikienak, eskuetan erraz har litezkeenak babesteko anklaje mekanismo bat dago. Piezari ukitu arraro bat eginez gero, alarmak salto egiten du.

Museoek, gainera, sarri eguneratzen dituzte segurtasun neurriak. Donostiako San Telmo Udal Museoan esaterako, 90eko hamarkadaren hasieran jarri zituzten indarrean intrusioaren aurkako alarma sistemak. Ordura arte, zaindariak soilik izaten ziren gau eta egun. Kamera bidezko kontrola dute, grabaketa sitema, presentzia sentsoreak... Urtero aurrekontuaren zati bat sistema horiek osatzeko eta berritzeko bideratzen dute.

Beste arte erakusleku batzuetan, segurtasun sistemak ez dira hain zorrotzak. Iruñeko Gotorlekuaren kasua da hori. Guztira lau eraikinetan banatuta dago eta aldi berean zazpi erakusketa jartzeko aukera eskaintzen du. Areto bakoitzean, zaindari bat egoten da. Gelak oro har txikiak direla kontuan izanik, nahikoa omen da pertsona bakarra. Ez daukate bideobigilantzia mekanismorik. Areto batzuetan, jendearen sartu-irtena kontrolatzen duten sentsoreak dituzte, alarma eta guzti, jakina. Hori bai, eraikinaren izaerak, babeserako eraikina izateak, pareta sendo eta zabalek, ate trinkoek, aretoen eta ondorioz artelanen segurtasuna bermatzen dute. Dena den, Javier Manzano, Iruñeko udaleko kultur teknikariak dioenez, "eraikinak egokitzapenak behar ditu eta segurtasun sistemak ere berrikusi beharra dago". Azken legegintzaldian, Gotorlekuan arte garaikideko museoa egiteko proiektua aztertu dute, eta horregatik ez da inbertsiorik egin bertan. Azkenean, proiektua atzera bota dute eta hastear dagoen legegintzaldian egokitzapen horiek egitea espero dute.

Dena den, Javier Manzanos ez da segurtasun sistema zorrotzegiak jartzearen aldekoa. "Artelana behar bezala ikusi eta gozatzeko, jendea gerturatzea beharrezko ikusten dut".
Orokorrean sistemak arrazoizkoak izaten dira, baina paretetatik etengabe norberaren mugimenduak jarraitzen ari den kamerak, edo presentzia sentsoreek, edo etengabe zelatan dagoen zaindariak, museora gerturatzen dena ernega dezake. Bestetik, artelana bera babesteko jartzen diren tresnek, bai bitrina, bai kutxa, eta haiekiko mantendu behar den distantziak, eragotzi egin dezake artelana bere osotasunean hautematea.
Juan Ignacio Bidarte, Guggenheimeko zuzendariak berak esana da, gehiegizko ardurak bisitaria ezeroso sentiarazi dezakeela. Izan ere, obra babestearekin batera, segurtasun zorrotzak, museoko bisitariarengandik artea urrundu egin dezakete.
Zaila da, beste kontu askotan bezala, segurtasun neurrien alorrean ere erdi bidea aurkitzea.