Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko apirilaren 26an
IÑAKI IRAZABALBEITIA: "MARKOAREN ERABILGARRITASUNAK BEREIZTEN GAITU BATASUNETIK"
Trantsizio garaia gogoratuz hasi dugu elkarrizketa Iñaki Irazabalbeitiarekin, orduan ere politikan ibili baitzen:«EEko militantea izan nintzen 1970eko bukaeran eta 80ko hasieran. EEn Estatutuaren eztabaida nola eraman zen ikusita, egitura nahiko estalinista eta itxia zenez, alderdi hura eta politika utzi nituen». Kultura munduan jardutea erabaki zuen eta arlo horretan aritu da harrezkero: «Euskalgintzan aritu naiz, UEUn besteak beste, baina gizarte mugimenduetan ere parte hartu dut, militante-laguntzaile moduan batez ere: Lurraldea koordinakundean eta Elkarri mugimenduan, kasu», azaldu digu Irazabalbeitiak.
Zergatik politikara jauzi hau? Zerk bultzatu zaitu Gipuzkoako foru hauteskundeetan zerrendaburu gisa aurkeztera?
Beti izan dut politikaren kezka, politikak arduratzen nau, eta bereziki herri honek azken 25 urteotan izan duen bilakaerak. Politikara etortze honen abiapuntua Lizarra-Garaziko Akordioa eta ETAren su-etenaren garai ilusionagarrian kokatu behar da. Garai hura 20 urteko tunel ilun honen bestaldean argia ikusten hastea izan zen niretzat. Ilusio horrek ordea bukaera zapuzgarria izan zuen, gizarteak porrot ikaragarria bizi izan zuen. Lizarra-Garaziko Akordioaren prozeduran akats asko egon zen, baina tunel luze honetatik ateratzeko oso bide egokia izan zen.
Zergatik Aralarren izenean?
Lizarra-Garaziko garaiaz gero, politikari buruzko gogoetak eta iritzi artikuluak plazaratzen hasi nintzen. Semeak koskortzen hasiak dira eta nire buruari esan nion: «ez dut semeentzako nik ezagutu dudan egoera politikoa nahi. Egoera normalizatuago bat nahi dut beraientzako, beste parametroetan lan egin ahal izatea. Borroka armatuak eta gatazka nazionalak ez dezala dena estali, beste bideak sortu behar dira...» eta, bien bitartean, Aralar sortu izan zen. Aralarrek beste aukera bat eskaini du. Aralar hutsetik hasitako mugimendu bat da, bi gauza oso garbi dauzkana: une honetan biolentzia politikoak Euskal Herrian ez duela tokirik eta gatazkaren irtenbidea denon arteko elkarrizketaren ondoren iritsiko dela, aro berria guztion adostasunarekin abiatu behar dugula.
Historikoki, eta oso atzera eginez ANV-EAE, HB, EE, EH eta Batasuna izan dira ezker abertzalearen aukera politikoak. Oraingoan, Aralar eta AuBren aukerak agertu dira.
Ezker abertzaleak espresio bat baino gehiago izan du bere historian. Gerra zibilaren garaitik datozenak, ANV-EAE, esaterako, nahiz aukera politiko bezala ez den aurkeztu izan. Baina beste batzuk ere izan dira azken 25 urteetan. EE ezker abertzalea izan zen, ESB ere bai. EE eta zehazkiago EUE desagertu zenez geroztik, HBk hartu zuen ezker abertzalearen monopolioa, bai kontzeptuarena zein aukera politikoarena. Baina une honetan, adibidez, Zutik eta Batzarre ere ezker abertzalearen parte dira.
Aro berri baten aurrean al gaude?
Bai, argi eta garbi. Uneon, ezkerrak eta ezker abertzaleak agertzeko beste modu batzuk behar ditu, politika egiteko beste moduak. Garai batean ezker abertzalean izan zen aniztasuna berreskuratu behar dugu. Ezker abertzalea ez da mugimendu monolitikoa, ezkerra ez den bezala. Hortaz, beste aukera politikoak aurkeztu behar dira, horietako bat Aralar izaki. Beste batzuk badaude eta gehiago ere egon litezke. Honek ezker abertzalearen aukeren berdefinizio bat ekarriko du.
Zer aldatu da politikagintzan Aralar bezalako aukera bat sortzeko?
Lizarra-Garaziko Akordioa herri honetako politikagintzan inflexio puntu bat izan zen. Akordioak politika egiteko beste molde batzuk erakutsi zizkion herri honi, ilusioa eta arnasa eman zizkion gizarteari, baina arnasa hori etenda geratu zen ETAren su-etena bertan behera geratzean. ETAk bere tregoa eteteak ordea, ez zuen aurreko egoerara itzultzea ekarri, hori ez da ziklo politikoetan inoiz gertatzen. Lizarra-Garazik beste ziklo bat ekarri zuen eta jende askok orduan ikusi zituen bideak ez ditu moztu nahi. Herritar askok bide horretan sakondu nahi du, eta nahi horretatik sortu da hain zuzen ere Aralar bezalako mugimendua edota honen beharra.
Bien bitartean Batasuna legez kanpo utzi dute.
Batasunaren ilegalizazioa Alderdi Politikoen lege antidemokratikoaren ondorio da, ad hoc egindako lege baten barnean burutua. Aralarrek lege hori salatu du. Batasunaren ilegalizazioa estrategia orokor baten barruan sartzen da: helburua ez da Batasunaren legez kanporatzea edo ETArekin bukatzea, bere azken helburua herri honen autonomia, autogobernua eta antolakuntzarekin bukatzea da. Baina Batasunaren ilegalizazioak, halaber, egoera are gehiago larriagotzea ekarri du, sor daitezkeen beste aukerei oztopoak jartzen dizkie, Aralarri esaterako. Ilegalizazioak Batasunaren mundua trinkotzera eta defentsibara jokatzera eramaten du. Egoera honetan askoz zailagoa da gogoeta egitea eta irtenbidearen bilatze horretan beste borroka molde batzuk erabil ahal izatea.
Legeak Batasuna utzi du legez kanpo, ez Aralar.
Bai. Baina hori oraingoz, Aralar mugimendu txikia delako eta ez dakitelako hauteskundeetan zein neurri emango duen. Mementoz ez da Estatuaren etsaia. Baina Aralar indartzen baldin bada eta Estatuari Aralarren aurka jotzea komeni bazaio, berdin joko du, inolako bereizkuntzarik gabe.
AuB da beste aukera. Batasunak protokolo bat sinatu du AuBrekin. Zuek?
Guk Batasunarekin protokolo bat sinatu genuen, ez Batasunak proposatzen zuen protokoloa, ESK sindikatuak aurkeztu zion protokoloa bazik. Berean gure atxikimendua eman diogu Batasunari, harremanak zehazten dira bertan. Testuinguru horretan Aralarrek begi onez ikusten du AuBren sorrera. Gure jendeari sinadura ematea eskatu diogu AuBren aukera posible izan dadin. Baina, halaber, guk gauza bat garbi daukagu, herri honetan dauden pertsona, ideia eta proiektu guztiek adierazteko modua izan behar dutela. Beste batzuek ere beren hautagaiak aurkezteko arazoak dituzte. Hau da, konstituzionalistek beren hautagaiak aurkezteko eskubidea dute eta guk zerrendetan doazen pertsona hauek jasotzen ari diren mehatxuak gaitzesten ditugu.
AuB legez kanpo utziko balute zein izango litzateke Aralarren jarrera?
Aralarrek garbi dauka hauteskundeetan aurkeztuko dela, militanteen batzarrak horrela erabaki zuelako. Baina egoera politikoak aginduko digu azken mementoan zer egin, izan ere, egoera konkretu batean militanteek erabaki dezakete kandidaturak erretiratzea.
«EAJk zuzenbidezko estatu batean bagina jokatu nahi du» esan du Joseba Permachek orriotan. Zer deritzozu?
Zuzenbidezko estatu batean bizi gara, baina gero eta estatu mugatu eta kamutsago batean. Adibidez, Europaren testuingurutik begiratuta zuzenbidezko estu batean bizi gara eta zuzenbidezko estatu horrek dauzkan baliabide guztiak erabili behar dira aurrera egiteko. Horrek ez du esan nahi egoera hau aldatzeko estatu mugatu eta kamuts hori kritikatu behar ez denik.
1988tik aurrera Estatutua eta egungo markoa gainditzeko beharra azkartu da Batasunaren ustez. Aralarrek nola ikusten du markoaren eztabaida?
Aralarrek markoa agortuta ikusten du. Besteak beste, marko honek ez dituelako asebetetzen gure azken helburuak: independentzia eta sozialismoa. Baina Estatutua eta Foru Hobekuntza ere baliagarritzat jotzen ditugu. Batasunetik bereizten gaituena ez da markoa gainditua egotea edo ez, bere erabilgarritasuna baizik. Gure ustez herri honek ezin die esku artean dituen autonomia tresna horiei uko egin, besteak beste, herri honek duen ongizate maila eman diotelako. Ongizate maila hau begi bistakoa da lan esparruan, ikerketa eta garapenaren eremuan, hezkuntza eta osasun sisteman nahiz euskararen alorrean. Eta hau ez da soilik esparru instituzionaletik lortu, herriaren ekimenari esker ere lortu baita. Guk marko honetatik abiatu nahi dugu beste marko batera joateko, baina, beti ere, baldin eta euskal gizarteak markoa aldatu nahi badu.
Azkenik, Aralarrek ba al du EAJ-EAren eta Batasunaren arteko tokirik?
Aralarren tokia garbi dago. Euskal Herria ez da bakarrik autonomia, subiranotasuna, autodeterminazioa edota independentziaren diskurtsoaren inguruan eraiki behar, diskurtso sozial baten inguruan ere eraiki behar da. EAJk eskuin-zentroko eredu bat ordezkatzen du. Guk ezkerreko eredua eraiki nahi dugu, eta horretarako ezker ikuspegitik demokrazian sakondu, baina ez bakarrik demokrazia formalean, demokrazia parte hartzailean ere sakondu nahi dugu. Adibidez, garapen jasangarriaren aldeko apustua egiten dugu eta ez bakarrik ingurumen ikuspegitik, ikuspegi sozial eta ekonomikotik baizik.
Bestalde, Batasunetik bereizten gaituzten beste elementu funtsezkoak biolentzia politikoaren balorazioa eta kultura politikoa dira. Gizarte mugimenduen bidez garatzen diren ekimenak bideratzeko moldeak ezberdintzen gaitu. Gu politika egiteko jaioak gara, gobernatzeko bokazioarekin, gizarte borroka eta borroka instituzionala uztartzeko borondatearekin. Gizarte demokratiko bat aldarrikatzen dugu, baina gure erakunde barruan ere demokrazia handiena aldarrikatzen dugu. Aralarren militanteok hartzen ditugu erabakiak eta berauek nor garen badakigu. Hori ez da ezker abertzalearen kultura politikoan jakin orain arte
Bestalde, Batasunetik bereizten gaituzten beste elementu funtsezkoak biolentzia politikoaren balorazioa eta kultura politikoa dira. Gizarte mugimenduen bidez garatzen diren ekimenak bideratzeko moldeak ezberdintzen gaitu. Gu politika egiteko jaioak gara, gobernatzeko bokazioarekin, gizarte borroka eta borroka instituzionala uztartzeko borondatearekin. Gizarte demokratiko bat aldarrikatzen dugu, baina gure erakunde barruan ere demokrazia handiena aldarrikatzen dugu. Aralarren militanteok hartzen ditugu erabakiak eta berauek nor garen badakigu. Hori ez da ezker abertzalearen kultura politikoan jakin orain arte
ZIENTZIAREN KOSMOSETIK POLITIKAREN KAOSERA
Donostian jaioa 1957an. Bi semeen aita: Eñaut eta Manex. Zientzia Kimikoetan doktorea. Elhuyar Fundazioko lehendakaria izana, egun zuzendari nagusia da. Euskaltzain urgazlea. Zientzi dibulgatzailea eta idazlea. Ingelesa, frantsesa, alemana eta italiera ere badakizki. Mugimendu, elkarte eta talde askotako kidea da. Aralar alderdiari toki egin dio bere bizitzan.
"MAILA POLITIKOAN NAHIZ PERTSONALEAN SINTONIA ONA LORTU DUGU ZUTIK-EKIN"
Eusko Jaurlaritzaren inkestak bi biltzarkide eman dizkio Aralarri Gipuzkoako Foru hauteskundeetan. Zerrenda burua zaren aldetik, zer balorazioa egiten duzu datu horretaz?
Zein dira Aralarren erronkak kanpainari begira?
Batasunaren iritziz, Aralarrentzako hauteskundeak botere eta kargu instituzionalak bereganatzeko bitarteko bat besterik ez dira. Zergatik ez zarete iritsi akordio batera, adibidez, EHko parte izan ziren Batzarre eta Zutik-ekin?
Balorazio oso positiboa. Batetik, Aralar alderdi sortu berria delako, egitura txikiarekin. Ez daukagu gure inguruko komunikabide bat eta hortaz gizarteak ez gaitu ia-ia ezagutzen. Bestetik, egoera politikoa ez da egokiena alderdi bat sortzeko, hauteskunde hauek ez dira egokienak gurea bezalako mugimendu bat abian jartzeko. Orduan, Gipuzkoan %4 ematea hasiera ona da.
Zein dira Aralarren erronkak kanpainari begira?
Bi nagusiki. Lehen erronka gizarteari Aralar existitzen eta bere programa egokia dela helaraztea da. Gure gizartea abertzalea, ezkerrekoa eta biolentzia politikoaren aurkakoa da, herritar askok bat egin dezake Aralarren ideiekin, eta eremu hori landu nahi dugu. Bigarrena, gizarteari gure botoa baliagarria izango dela ohartaraztea da, botoak gure udal eta foru instituzio hauetan gobernatzeko balioko duela instituzioak ahal den neurrian aldatzeko eta gure herriaren etorkizun hobeago bat lantzen hasteko.
Batasunaren iritziz, Aralarrentzako hauteskundeak botere eta kargu instituzionalak bereganatzeko bitarteko bat besterik ez dira. Zergatik ez zarete iritsi akordio batera, adibidez, EHko parte izan ziren Batzarre eta Zutik-ekin?
Bi alderdi hauekin lanean hasi ginen Euskal Herri mailan akordio batera iristeko. Akordioak bi hanka zeuzkan: bat Nafarroan (Batzarre) eta bestea EAEn (Zutik). Nafarroako hankak krak egin zuen eta ondorioz EAEkoak ere bai. Bi lurraldeetan egoera ezberdinak eman izan dira. Nafarroan hainbat arrazoirengatik ez da akordiorik lortu: esparru berdintsuan aritu izan arren bi kultura politiko ezberdinak osatzen ditugulako eta metodologia ere berandu lantzen hasi ginelako. Denok uste genuen lanketa naturala izango zela baina prozesu luzeagoa baten beharra dugula ohartu gara. Denborarekin aliantza hori gauzatuko delakoan gaude, ordea.
Zutik-ekin harremana bestelakoa izan da, harremanek oso ondorio onak utzi dituzte, maila politikoan nahiz pertsonalean sintonia ona lortu dugu. Ordea, akordioaren helburua bi indar hauekin batera joatea zenez gero, Zutik-ekin lortutako adostasuna bertan behera utzi behar izan dugu. Neronek dezepzio pixka bat izan dut, oso proiektu ilusionagarria zelako, ezker abertzaleko bi indarren arteko konbergentzia lortu dugulako. Epe motzera elkarlanean aritzea espero dut eta ez bakarrik hauteskunde mailan, baizik eta gizarte esparruko lanetan ere. Guk gure aliantzak ez ditugu soilik hauteskundeetara mugatu nahi, askoz zabalagoak izan behar dute. Guretzat, maila instituzionaleko nahiz gizarte mailako lanek maila bereko garrantzia daukate
Zutik-ekin harremana bestelakoa izan da, harremanek oso ondorio onak utzi dituzte, maila politikoan nahiz pertsonalean sintonia ona lortu dugu. Ordea, akordioaren helburua bi indar hauekin batera joatea zenez gero, Zutik-ekin lortutako adostasuna bertan behera utzi behar izan dugu. Neronek dezepzio pixka bat izan dut, oso proiektu ilusionagarria zelako, ezker abertzaleko bi indarren arteko konbergentzia lortu dugulako. Epe motzera elkarlanean aritzea espero dut eta ez bakarrik hauteskunde mailan, baizik eta gizarte esparruko lanetan ere. Guk gure aliantzak ez ditugu soilik hauteskundeetara mugatu nahi, askoz zabalagoak izan behar dute. Guretzat, maila instituzionaleko nahiz gizarte mailako lanek maila bereko garrantzia daukate
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ahoztar Zelaieta
#2
Jenofa Berhokoirigoin
#3
Miel Anjel Elustondo
#4
Xabier Letona Biteri
#5
Jenofa Berhokoirigoin
Azkenak
2024-04-28
Jenofa Berhokoirigoin
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua
Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]
2024-04-28
Olaia L. Garaialde
Gorputz hotsak
"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"
Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]
2024-04-28
Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile
Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]
2024-04-28
Miel Anjel Elustondo
Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"
25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]
2024-04-28
Urko Apaolaza Avila
Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Eguneraketa berriak daude