RAMIRO ARRUE: EUSKAL HERRIA DONIBANE LOHIZUNETIK

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Ramiro Arrue, arruetar anaia artisten artean gazteena, 1892an jaio zen Abandon. Etxeko giroak lagunduta oso gaztetan hasi zen Ramiro marrazkia eta pintura lantzen. 15 urte besterik ez zituela Parisera joan zen eta bertan Durrio, Losada, Zuloaga eta beste zenbait euskal margolari ezagutu zituen. Berehala, bere Pariseko egonaldia Ziburura gero eta maizago egindako bisitekin tartekatu zuen, Donibane Lohizunen bere izeba batek denda bat zuela aprobetxatuz.

Hainbat artista eta kritikok berehala ikusi zuten Arrue gaztearen lanen balioa eta 1910ean Ignacio Zuloagak hainbat lan erosi zizkion. Urte horretatik aurrera hainbat taldeko zein bakarkako erakusketatan parte hartu zuen, Euskal Herrian zein Frantzian. Parisen, esaterako Artista Frantsesen Aretoan parte hartu zuen 1911n. Eta 1913 eta 1920an bere lanak Udazkeneko Saloian izan ziren ikusgai. 1925ean Urrezko Domina jaso zuen Frantziako hiriburuko Dekorazio Arteen Nazioarteko Erakusketan, eta bi urte beranduago Londresen erakusketa pertsonal bat zabaldu zuen.
Euskal Herrian ere izan zen bere obra ikusteko parada. 1914an Euskal Artisten Elkarteko kide egin zen eta bost urte beranduago bertako idazkari izendatu zuten. 1924an Bilboko Arte Eder Museoak «Karta Jokalariak» bere obra erosi zuen.
1928an Amerikara joan zen bere anaia Josek lagunduta. Buenos Airesen, Montevideon, Cordoban, Rosarion... erakusketak egin eta urtebetera Donibane Lohizunera joan zen bizitzera eta han biziko zen 1971n hil arte. Gerra Zibilaren urteetan, Ramiro Arrueren Donibane Lohizuneko etxea babes eta erreferentzia puntu garrantzitsua izan zen hainbat euskal artistentzat.

Margolari gisa ezaguna, beste hainbat diziplina ere landu zituen Ramirok: esmaltea, ilustrazioa, eszenografia... Andrè Gaiger-en «Maï la Basquaise» eta Francis Jammes-en «La Mariage Basque» liburuen ilustrazioak, esaterako, bereak dira. Pariseko Operaren Antzokian eman zuten «Perkain» baletaren eszenografia eta jantziak ere berak disainatu zituen 1934an. Eta hiru urte beranduago, 1937ko Pariseko Erakusketa Unibertsalean Espainiako pabiloiko euskal atala diseinatzen lan egin zuen.


Paisaiak.

Ramiro Arrueren pinturaren oinarri dira euskal paisaiak eta egunotan Gasteizen ikusgai dagoen erakusketan nabarmena da hori. Arrueren begiradapean, Hondarribia, Donibane Lohizune, Larrun... daude bilduta erakusketan, baita artistaren Ziburuko estudiotik ikusten zen paisaia ere. Paisaia idilikoak dira, mendialde nahiz kostaldekoak, industriaren aztarna txikiena ere apropos saihesten dutenak. Baina Euskal Herritik kanpo ere bilatu zituen paisaiak artista abandoarrak: Logroñon, Dordoñan, Foixen... Ramiro Arruek taula txikietan hartzen omen zituen irudikatu nahi zituen paisaien apunteak, gero estudioan mihise handiagoetara eramateko.

Paisaia horretan gizakia elementu garrantzitsua da eta kasu honetan ere ez dago jarduera industrialaren kutsurik. Baserritarrak, arrantzaleak irudikatzen ditu, erakusketa honetan bigarren horiek direlarik nagusi: «Arrantza eguna», «Arrain zaharra» edo «Emakumezkoak arrain garraioan, kaian» dira bildutako koadroetako batzuk. Euskaldunon alderdi ludikoa ere jaso nahi izan zuen, hots, hark margotutako pertsonak ez daude beti lanean, festan ere badabiltza. Modu horretan, musika tresnak, inauteriak eta pastoralak topa daitezke erakusketan.


Abangoardiaren ukitua.

Gaietan tradizioa, folklorea, topikoa aukeratu zituen Arruek; formetan, ordea, berritzaileagoa izan zen. Ederki ezagutzen zituen bere garaiko abangoardia artistikoak -kubismoa eta surrealismoa, esaterako-. Bere lan askok Paul Cezanne-ren ukitua dutela ikusiko du, adibidez, egunotan Gasteizko Arte Eder Museora hurbiltzen denak. Formen geometrizaziorako joera zuen Arruek eta konposizioak lerroak eta planoak sinplifikatuz lortzen zituen, baita kolore uniformeei esker ere. Berde eta hori argiak erabiltzea zuen gustuko eta horrek giro garbiak lortzen lagundu zion.

Ramiro Arruek Iparraldean egin zuen bere obraren zatirik handiena. Hil ondoren ere, bakarkako bi erakusketa garrantzitsuenak mugaz iparraldera egin ziren: Baionako Euskal Museoan (1991) eta Paueko Gazteluaren Museo Nazionalean (1997). Horregatik, Ramiro Arrueren lana nahiko ezezaguna izan da Hegoaldean, aukera gutxi izan baita berau ikusteko. Orain, Donibane Lohizuneko herriak utzitako lan hauei esker, Hegoaldean ere bada aukera bere obrara hurbiltzeko

Arrue anaiak
Ramiro Arrue anaien artean gazteena zen. Alberto, Jose eta Ricardo anaiak ere artistak izan ziren. Alberto, anaia zaharrena, 1978an jaio zen Abandon. Antonio Maria Lekuonarekin hasieran, Arte eta Lanbide Eskolan eta San Fernandoko eskolan geroago, margolari bezala formazioa jaso zuen gaztetatik. 20 urte bete baino lehen Erroman jarri zuen bere tailerra eta urte batzuk beranduago Parisen. Madrid, Zaragoza, Londres, Buenos Aires... hainbat tokitan izan ziren ikusgai bere lanak.

1885ean jaio zen Jose Arrue. Honek ere Lekuonarekin ikasi eta Bartzelonatik pasa ondoren, Parisa joan zen bere anaia Albertorengana. Urte batzuk Milanen pasa ondoren, ordea, Bilbora itzuli eta bertan geratu zen hil arte (Ramirorekin batera Amerikan pasatako urte pare bat kenduta). Karikaturatik hurbil zegoen espresionismoa landu zuen Josek.
Ricardo 1892an jaio zen eta bere anaia Alberto izan zuen irakasle. 1904an Donibane Lohizunera joan zen bizitzera. Bospasei urtetara Bilbora itzuli eta Euskal Artisten Elkartean parte hartu zuen. Zeramika landu zuen batez ere.
Kasu bitxia da Arrue anaiena. Lauak artistak eta lauak euskal paisaia eta pertsonaietan oinarritutako eredu estetiko berdintsua landu zutenak (bakoitzaren izaera azpimarratzen duten berezitasunekin, noski)


Azkenak
Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Bilboko Udalak muntatu gabeko eszenatokia, mehatxuak eta kronika faltsu bat

Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.


Israelek Espainiako Vueltan parte hartzeko eskubidea daukala esan du txapelketaren zuzendariak

Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.


Jon Sarasua
“Ikusi behar dugu zenbateraino komeni zaigun sententzia judizialen akzio-erreakzio jokoan sartzea”

Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]


Komunikazioa errazteko eta mintzamenaren errehabilitazioa lantzeko IA-Speak tresna garatzen ari dira Nafarroan

Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.


Aste Nagusia manteroen erreparaziorako eta justiziarako aukera gisa

Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.


Sexu-indarkeria Antartikako ikerketa-base estatubatuarretan

AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.


Gasteizen kalean bizi diren maliarrak Oñati eta Tolosara mugituko ditu Jaurlaritzak

50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]


Feng Shui pianoan

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.

Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]


Eguneraketa berriak daude