ALBERTO LADRON ARANA: "BERE LANA BAINO FAMATUAGOA DEN ARTISTAK MESFIDANTZA SORTZEN DIT"


2003ko martxoaren 23an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Alberto Ladron Arana iruindarra da, 1967an bertan sortua. Maisu eta psikologia ikasketak egin zituen eta gaur egun Nafarroako Unibertsitate Publikoan lan egiten du, ordenantza gisa. Orain bost bat urte hasi zen idazten eta azkeneko bizpahiru urteetan eman da ezagutzera: 1999an eta 2000n, Iruñeko Udalaren egile berrientzako saria eskuratu zuen, eta 2001ean eta 2000an, berriz, EHUren fantasia ipuinena. Kontakizun laburrak idatzi ditu: hala nola «Zurrumurruaren estrategia», «Traidorea» eta «Udazken sargori bat». Bi nobela plazaratu ditu dagoeneko: «Itzalaren baitan», Irun Hiria Saria eman ziona, eta «Xake Mate». Honekin, iaz, I. Augustin Zubikarai nobela laburren saria irabazi zuen.

II. Augustin Zubikarai nobela lehiaketa, aurten, hutsik geratu dela komentatu dugu gure solasaldiaren abiaburuan: «Sorpresa hartu dut, ustekabeko desatsegina. Tristea da II. lehiaketa hau hutsik geratzea. Ondo antolatuta den lehiaketa da, nire gustukoa», erran digu Albertok.

Euskaldun berria izaki, euskal literatur plazan agertu aurretik gaztelaniaz idatzi ote zenuen?
Ez. Euskara da nire literatur hizkuntza. Euskara hamazortzi urterekin hasi nintzen ikasten eta erran zaharrak dioenez, gustuko tokian aldaparik ez. Motibazio handiarekin hasi nintzen, hori izan da gakoa. Gazte-gaztetan ez nuen poesia ere idatzi, ezta gaztelaniaz ere. Olerkigintzara ez naiz hurbildu ere egin, eta ez dakit hurbilduko naizen ere! Ipuinak eta nobelak irakurri ditut betidanik, bestetik oso gutxi. Azken batean, irakurtzen dituzun generoak lantzen eta idazten dituzu.

Idazle hasiberri bezala jo izan duzu zure burua. Tenore egokian plazaratu al zara?
Ez dakit zein den idazten hasteko tenorea, tenore egokia behintzat. Baina hobe berandu eta ondo hastea eta ez goizegi eta molde kaskarrean. Baina honekin ere ez dut esan nahi ni egoki hasi naizenik. Finean idazleak irakurlea kontuan hartu behar du, eta ez du inporta adina edo arraza. Inportanteena idazlearentzat eta irakurlearentzat, jakina, obra da. Nire ustez, garrantzi handiegia ematen zaie egileei, bai idazle bai musikariei, oro har artista guztiei, eta gutxiegi erreparatzen zaie haien obrei. Bere lana baino ospetsuagoa den artista batek mesfidantza sortzen dit.

Bi eleberri plazaratu dituzu: «Itzalaren baitan» luzea eta «Xake Mate» laburra. Zein alde dago bien prestatze eta taxutzeko eran?
«Itzalaren baitan» eleberriarekin idazten ikasi egin nuen, eta alde horretatik izugarri zaila egin zitzaidan berau idaztea. Horren luzea izanik, luzerak berak halako zailtasun berezi bat gainjartzen dio berezko zailtasunari. Adibidez, ñabardura edo xehetasun ttipi bat aldatuz gero, horrek oihartzuna izaten du liburu osoan eta lan handia ematen dizu. «Xake Mate», adibidez, trama edo egitura asmatzea ez da «Itzalaren baitan»en baino errazagoa izan, baina egitura kontrolatzea bai.

«Xake Mate» II. Mundu Gerra ondorengo garaian kokatua dago, Alemaniako hiri batean. 11 urteko mutiko elbarria da protagonista. Zerk bultzatu zintuen nobela hau idaztera?
Hasieran ideia xume bat izan nuen, ideia bakarra. Gero, etorri ziren naziak eta gerra. Ideia izaki ahul baten mendeku gupidagabea gauzatzea zen, mendeku latza adieraztea. Hasierako ideia horretatik etorri zen beste guztia. Nire asmoa gizaki ahul batek izugarrikeria bat nola burutu zezakeen islatzea zen, halako mendeku gupidagabea.

Gerra gaia izaki, xake jokoa baliatu duzu eleberria eraikitzeko. Ezagutzen duzu xake jokoa? Jokatu ohi duzu?
Garai batean bai, orain jokalari kaskarra naiz edo txarra naizela uste dut behintzat. Dena dela, nire koadrilako lagun batzuk xake talde batean aritzen dira eta mundu hori ez zait batere arrotza. Bestalde, xakearen elementua sartu nuen nobelan kolore eta ñabardura berezi bat emateko. Hala ere, xakea, batez ere literaturan, jolas hutsa baino zerbait gehiago da, elementua interesgarria da. Liburuaren sarreran R. Aguileraren aipu bat paratu dut: «Onartu behar dugu xakea borroka dela eta alde horretatik bizitzaren isla».

Literaturan heriotza osagai funtsezko izaten da eta heriotza gerran gailentzen da. Zuk II. Mundu Gerra aukeratu duzu. Arrazoi berezirik?
II. Mundu Gerraren historia interesatzen zait, gerra honetako historia eta istorio txikiak. Gure mundua ulertzeko gertaera eta istorio anitz gertatu ziren urte haietan. Istorioak testuinguru berezi horretan kokatzeak nobelari sakontasun apur bat emango ziola pentsatu nuen, baita nolabaiteko erakargarritasun bat emango ziola ere.
Liburuan agertzen den benetako izen bakarra Maximiliam plaza da, Berlingo plaza bat da. Baina nobelan ez da inolako hiririk aipatzen. Nahita egindako kontua da. Nik II. Mundu Gerraren ondoko giroa jaso nahi izan dut eta testuingurua antzoki batean balego bezala eraiki dut. Ez dut dokumentazio handiko lan bat egin eta nobela ere ez nuen nobela historiko gisara landu nahi.

Heriotza eta xake jokoa tarteko, izua nagusitzen da zure nobelan. Krudela da kontatzen duzuna.
Nobela xake partida anker baten moduan antolatu nuen. Hasieran nahiko modu leunean hasten bada ere, azkenean gertakizunak izugarri okertzen dira.

Lehen pertsonan idatzia, izenik gabeko protagonista da liburukoa, lotsatia, uzkurra. Ez ikusmena ez usaimena, hotsa da bereziki protagonistaren oroimena biziarazten duena. Zergatik hotsa?
Gerraren hotsak oso presente daude gerra bizi duten pertsonen gogoan. Protagonistak gerraren esperientzian entzun zuena hotsez eta ahotsez oroitzea zen normalena, gerran entzun zuena hotsen bidez eraman nahi izan dut nobelara. Egiteko horretan dohain bat erakutsi duzu: irakurlea harritzea, uste ez duguna gertatzea...
Hori nahita bilatutako efektua da, jakina. Irakurleari halako kolpetxoak ematea gustatzen zait, nobelan zehar, kontatutakoaren eta irakurlearen interesari eusteko.

Xake barruko elementuak kontuan hartuta: erregea, erregina, mailaz mailako militarrak: protagonista peoia dugu. Ondorio bat atera dezakegu: aurrera atera zaitezke baldin eta zure aukerak ongi baliatzen badituzu...
... edo baldin eta mutikoa bezain azkarra baldin bazara behintzat. Nahiz jokoan edo bizitzan peoia izan, nahiz eta peoi gisan ari zaren, modu azkarrez jokatzen baldin badakizu aurrera egin dezakezu, garaile atera zaitezke. Horixe da jakinduria

«Hemengo idazleak lurrari atxikiak daude, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen»
Idazle eleberrigile gisa azaldu zinen euskal literaturaren plazara «Itzalaren baitan» eleberriarekin. Ia 500 orrialde dituen nobela mardula. Testu moderno eta eleberri magikotzat joa...
Baiki, magia da «Itzalaren baitan» liburuaren gai nagusia. Betidanik gustatu zait nobela fantastikoa. Liburu honekin zerbait berria egin nahi izan nuen fantasiaren nobelaren munduan. Genero honetan topiko berberak agertzen dira ia beti, ezpatak eta dragoiak. Nik zerbait modernoa egin nahi nuen, eta batez ere, beste genero batzuetako elementuak sartu, hala nola, eleberri beltzaren mundukoak, beldurrezko kontakizunetatik ateratako gauzak, gaurkotasuneko gauza bat egin nahi nuen finean. Baina, hori lortu dudan irakurleak esan beharko du, noski.

Nola hartzen da genero hori euskal irakurleen artean?
Badirudi azken aldi honetan modan jarri dela, «Eraztunaren Jauna» eta «Harry Potter»ren liburuak horren lekuko dira. Magiaren gainean eraikitako fantasiazko istorioak dira. Baina, ez dakit euskal literaturaren munduan halako moda sartu den. Nik uste dut hemengo idazleak lurrari atxikiak daudela, ez zaie fantasia gehiegi interesatzen. Baina nire ustez beharrezkoa da.

Zure eleberri hau J.R.R Tolkienen literaturarekin lotu daiteke. Zer iruditzen zaizu «Eraztunaren Jauna» liburua eta egilea bera?
«Itzalaren baitan» liburua genero honekin lotzen ahal da, bai. Liburu honek betidanik liluratu nau. Bizpahiru aldiz irakurri dut, baita «The Hobbit» bere liburu ezaguna. Euskarara ere itzulia dago eta berriz ere irakurtzeko parada edo aitzakia ona da. Tolkienek mundu bat asmatu zuen eta, historian zehar, belaunaldiak eta belaunaldiak liluratuko dituen liburua sortu zuen, nire ustez. Badirudi gaur egun modan jarri dela, filmak direla-eta ospetsua egin dela. Baina, nire gustuko, filmak ere ondo daude. Zuzendaria Tolkienen jarraitzailea da eta ongi islatu du berak idatzitako mundua.

Literatur plazan modu onean sartu zinen. Bi sari irabazteko dohaina izan duzu.

Ni bezalako hasiberri batentzat, sariena bide bakarra da, edo bakarrenetarikoa.

Zerk harritu zaitu plazan agertze honetan?
Bada, agian, nire xumean izan dudan arrakastak. Uste baitut mundu honetan sartzea ni sartu naizen moduan sartzea baino zailagoa izan behar duela, hori zen behintzat nik nuen ideia.

Euskal literaturaren plaza edo beste gisa batez erranik, euskal literaturaren paisaia. Nola ikusten duzu berau?
Egia erran ez dut sobera ezagutzen paisaia hori. Ezagutzen dudan apurraren arabera, paisaia nahiko jendetsua ikusten dut, gero eta ñabardura handiagoko paisaia da, geroz eta kalitate handiagokoa.

Idazle gisa berriz, paisaia horretan zure burua?
Nik ez dakit paisaia horretan nire burua agertzen den ere, agertzekotan bigarren plano batean agertuko nintzateke


Azkenak
Hernaniko Txosna Batzordea: “Faxismoari eta arrazakeriari bidea itxiko diegu”

Hernaniko San Joan jaietan magrebtarren kontrako eraso gehiagoren berri eman dute Hernaniko Txosna Batzordeak eta Amher SOS Arrazakeriak. Salatu dute herrian asteak daramatzatela "jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak" bizitzen, eta ohartarazi dute: "Hau... [+]


Fermin Leizaolaren mundu interesgarriak

Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.  

Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]


Lurra eta konpromisoa ardatz, Bizkaiko hamar emakume baserritarren historia kaleratu dute

Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.


2025-06-27 | Hala Bedi
Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote uztailaren lehenetik aurrera

Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.


LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Egunaren bezperan, “sexu askapena eta harrotasuna” aldarrikatu ditu EHGAMek

Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua". 


EHUn kitxuaz, komunitate indigenen erresistentzia aldarrikatzeko

María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]


'Missa Solemnis'
Bihotzetik zeruraino

Beethovenen 'Missa Solemnis'

  • Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
  • Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]

Baztango Udalak “euskal errepublikaren parte” dela erabaki du

Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.


'Artxibo biluzia'
Memoria indibiduala, memoria kolektiboa eraikitzeko

Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.

-------------------------------------------------------

Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]


Adin txikikoak dituzten Gasteizko bi familia kale egoeran geratzeko arriskuan daude

Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]


2025-06-27 | Xuban Zubiria
Bretoiera eta Bretainiako kultura sustatzen zuen Breizh kooperatiba itxi dute

Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.


Frantziako Estatuak EEPn 100.000 euro gehiago inbertituko ditu, baina helburuetatik urrun

Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]


Ed Rojas
“Trans legea onartu dute, baina zer gertatzen da identitate ez-bitarrekin?”

Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]


Azken hamar urteetan %21 jaitsi dira iktus kasuak Nafarroan

2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.


Espainiako Kongresuak gobernuari eskatu dio 78ko sanferminetako gertakariak “argitzeko” eta biktimei “aitortza” egiteko

1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.


Eguneraketa berriak daude