EHIZTARI HEGALARIAK


2003ko otsailaren 09an

Hegazti harrapariak, harraparitza ogibide duten heinean, haragizale sutsuak dira. Espezie guztiek honako ezaugarri orokorrak betetzen dituzte: gakodun moko sendoa batetik, euren harrapakinen haragia urratzeko erabiltzen dutena. Begi borobil handiak, harrapakinak zehaztasun handiz antzemateko, eta nola ez, hankatzar luzeak erpe zorrotzekin, biktima sendo heltzeko. Hegaztitzar hauek ederki diseinatuta daude beren eginbeharretarako, alegia espezializazio maila gorena lortu dute, justu harrapakina ehizatu, hil eta labanarekin arituko balira bezala zatikatzeko. Ikusmena eta entzumena ere bikainak dituzte. Ehiztari sena barru-barruraino sartua daukate, nahiz badauden espezieak sarraskijale izatera ohitu direnak, gorpuzkinak aprobetxatzen dituztenak. Alferkeria ote da arrazoia? Talde honetan sailkatzen dira saiak.

Zenbait ezaugarri orokor aipa dezakegun arren, ezaugarri asko aldakorrak dira espezie bakoitzaren arabera. Hainbat faktorek eragiten du aldakortasun horretan: ehizatzen duten harrapakin mota, gaueko edo eguneko harraparia den, bizi ohiturak...
Esate baterako, eguneko harrapari askotan, dimorfismo sexuala ikusten da, hau da, emeak arrak baino dezente handiagoak dira, eta kasu askotan baita ehiztari trebeagoak ere. Saien kasuan ordea, ez da horrelakorik ikusten, kumeen zaintza eta elikadura, eme eta arrek hartzen duten erantzukizuna baita.
Espezializazio maila altuaren aipua egin dugu, eta hau, ehizatuko duten harrapakin motak baldintzatua egongo da. Erabiliko den ehiza-teknika ezberdina izango da. Adibidez, airean dabiltzan txoritxoak ehizatzen dituztenek, gabiraiek eta aztoreek esate baterako, puntako trebezia dute hegalaldi mugimenduetan. Aldiz, lur gainekoak ehizatzen dituztenen hanken diseinua izugarria da, sendotasun handikoa. Arranoa da adibide argigarria.
Eguneko harraparien taldean daude mirua, zapelatza, gabiraia eta mirotza ere, baina guztien gainetik erregea da arranoa. Sinbologiaz betetako hegaztia da antzina-antzinatik. Ehiztari trebea da, hegada zehatzek ez dute atzean harrapakinik uzteko aukerarik ematen. Arrano beltza adibidez, abiada itzelean lurreratzen da eta harrapakina ezustean harrapatzen du. Hegazti sedentarioa da berau, eta gainera, bere bikotekideari hil arterainoko fideltasuna adierazten dio. Bikotekidea hilez gero parekatuko litzateke beste batekin. Elikadurari dagokionez, hegazti zein narrastiak jaten dituzte, baita ugaztun txikiak ere. Arranoa eguneko harraparien artean errege dela esan dugu, baina gure lurraldean arrano espezieek atzerakada nabarmena jasan dute.


ILUNEKO HEGAZTI HARRAPARIAK.

Iluneko hegazti harrapari hauek gauaren iluntasunean ehizatzen espezializaturik daude. Horregatik daukate daukaten itxura berezia. Talde honetakoak dira hontz handia, urubia, mozoloa eta hontz zuria, adibidez. Itxuraz eguneko harraparietatik asko bereizten dira, gauez ehizatzeak moldapen asko eskatzen baititu gorputzean. Lumajeak kolore marroi eta grisekoak dira eta kamuflaje bikaina da, egunez, beraien irudiak zuhaitz enborretatik bereiztea zaila izanik. Oso adierazgarriak dira begiak, handiak eta borobilak, ikusmen ezin hobea dute, ia iluntasun betean ere ikusteko gai dira. Gainera, nahiz begiek mugikortasunik ez izan, izugarria eta sinesgaitza da lepoaren malgutasuna. Harrapari gautar batzuek burua 360 graduz biratzeko gaitasuna dute, beti ere gorputza tinko edukiz, noski. Entzumena ere oso garatua izaten dute, honetaz bakarrik baliaturik ere ehizatzeko gai izango lirateke. Zelatan egoten dira ibiltari gautar despistaturen bat azaltzen den arte eta harrapakin preziatua ustekabean bereganatzen dute, hegada isilak ia ez baitira nabarmentzen. Harrapari hauen dietaren barne intsektu, arrain, hegazti eta bestelako ugaztun txikiak sartzen dira. Hala ere, harrapakinak sarri askotan sagutxo gautarrak izaten dira. Harrapakin txikiak osorik barneratzen dituzte eta handiak zatikatuta. Liseri ezin dituzten atalak goitika eginda kanporatzen dituzte: lumak, hezurrak... Hauek egagropilak deitzen dira, biologook aztertzen ditugunak zer jan duten bereizteko.
Ohikoena isiltasunaren lagun izatea da, ehizan arrakasta lortu ahal izateko, baina araldian oihu beldurgarriak igortzen dituzte. Hil arteraino bikotekide bera izaten omen dute espezie harrapari askok. Kumeak hogeita hamar egun inguruko txitaldiaren ostean jaiotzen dira. Txita batzuk besteak baino handiagoak izaten dira, eta hauei ematen zaie janari gehien. Nahiz gizakiari krudelkeria iruditu, oso eraginkorra izaten da espezieen biziraupenerako. Gainera, ez dute inongo erreparorik izaten beraien bizitza arriskuan jartzeko, txitak babesteko bada behintzat. Oso temati eta erasokorrak izaten dira

Arroiletako zaindari handiak
Badaude harrapari handien kideen artean ehiza hain gustuko ez dutenak, sai sarraskijaleak alegia, askotan putre bezala ezagutzen ditugunak gure artean. Beti aipatzen da heriotzaren iragarleak direla, inguruan gorpuzkinik bada, han ikus ahal izango dira hegaztitzar hauen hegalaldi salatariak. Euskal Herrian topa ditzakegun sai espezieak hauek dira: sai arrea, sai zuria eta baita ugatza ere, azken honek habia Nafar Piriniotan egiten du, nahiz noiz edo noiz gure inguruotan bikoteren bat ikusi.

Sai arrea. Sekulako populazio gehikuntza nabarmendu da sai arreen kasuan. Berau izango da hegazti harraparien artean gehikuntza adierazgarria jasan duen bakarra. Sai populazioak suspertzeko hartu ziren neurriak guztiz eraginkorrak izan dira. Saitegi guneak babesgune bihurtu ziren eta saien janlekuak agertu ziren. 90eko hamarkadan sai aleak Euskal Herritik kanpora eramaten hasi ziren, beste guneetako sai populazioak suspertzeko asmoz. Frantzia, Italia eta Espainiako zenbait eskualdetara heldu ziren sai arre euskaldunak.
Sai zuria. Ezin dugu gauza bera esan sai zuriari buruz, alderantziz, sai zuri populazioek beherakada esanguratsuak jasan dituzte. Eta hauek, sai arreak ez bezala, migratzaileak dira, negua Afrika aldean igarotzen baitute. Sai zuriek badute bitxikeriarik beren ohituretan: ardi gorotzak irensten dituzte, nahiz eta osasunarentzat arriskutsua izan, infekzioak sortzeko arriskua dela-eta. Azken ikerketen arabera, ekintza hau aurpegiko kolore horiarekin erlazionatu dezakegu, gorotzetatik lortzen baititu pigmentu hau lortzeko osagaiak.
Ugatza. Zoritxarrez, bikote bakan batzuk baino ez dira geratzen gaur egun, desagertze arrisku bizian daude. Lumaje ederra du hegaztitzar honek eta bere sabelalde gorrizta oso nabarmena izaten da. Ugatza oso berezia da bere dieta espezializatua dela-eta. Sarraskijaleek gorpuzkinen hezurrak garbitzen dituzten arte itxaroten du, ondoren hezurra aukeratu eta airetik harkaiztegiko leku zehatz batera botatzen du hezurra puska dadin. Hezurra puskatu arte errepikatzen du operazioa. Ondoren, hezur muinak irensten ditu gogo handiz. Hezurrak txikiak badira, osorik barneratzen dituzte.
Ugatza lurraldekoia da eta habia puska leku hauetatik gertu izaten dute, ondo aukeratua, fermuki babesten dutelarik arrotzik gerturatzen bada


Azkenak
2024-05-05 | Ainize Madariaga
Maskaraden hegaletan

Lehentze franko ditu Pagolako maskaradak: lehentze da Pagola herriak maskaradak ematen dituela; lehentze ere da Kabana pertsonaia neska batek jokatzen duela; lehentze ere da maskaradako txirulariak oro neskak izan direla, Urdiñarbeko barrikaden denboran; lehentze da... [+]


2024-05-05 | Nerea Menor
Ghayath Almadhoun
"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]


Pertson(alismo)en politika

Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez. Bost egun errepikaren errepikaz. Enpatxura arte eztabaidatu da “hausnarketa” egun batzuk hartzeak zenbat duen zintzotik eta zenbat jokaldi politikotik. Baina deus ez bere egiteko... [+]


Alejandra Burgos eta Karla Guevara, El Salvadorko trans aktibistak:
"LGTBI komunitatea eta emakumeak beti egon gara salbuespen egoeran"

Pasa den otsailaren 24an Egia, Justizia eta Erreparaziorako ekitaldi bat antolatu zuten Bilbon, Mugarik Gabe erakundeak, Bizitu Elkarteak, Feministaldek, Mujeres del Mundok, Zehar Errefuxiatuekin elkarteak eta Colectiva Feminista Para el Desarrollok. Hiru indarkeriak ardaztu... [+]


Euskara okupatu, marisolasteko

Urtez urte eta belaunaldiz belaunaldi hitzak aldatzen doaz, eta horiekin batera hitzen esanahia. Modu asko daude norbere burua izendatzeko: soropil, biziosa, marioker, ez-binario, maritxu, eta beste. Pertsona sexu-genero disidenteen beharrak asetzeko euskara zikintzeaz eta... [+]


Eguneraketa berriak daude