Gaiaz hizketan, baina librean
Bertsolaritzari buruzko gogoeta bultzatzeaz arduratzen da Bertsozale Elkarteko Iker Taldea. Oraingoan, bertso saioen bizkar hezurra astindu nahi izan du: gaia. Horretarako, egun osoko jardunaldi bat egin zen Andoainen, urriaren 26an. Ikus ditzagun, eztabaida gaien gako batzuk.
BERTSOLARI-GAI-JARTZAILEAK. Karlos Aizpuruak gai-jartzailearen ajeak eta «ui-ui-ui-u»ak azaldu ostean, aldarrikatu zuen: «Gai-jartzailea sortzailea da. Gai-jartzaileak sortzen ditu egoerak, testuak eta giroak. Nire kezka da zenbateraino makurtu behar duen gai-jartzaileak bere sormena bertsolariaren sormenaren aurrean. Gaia zer da, bertsolariaren lanaren sarrera hutsa? Nik uste dut berez testu oso bat izan behar duela». Bertsolarien lana eta gai-jartzaileena nola uztartzen den da kontua, beraz. Geroago, Josu Goikoetxeak hala bota zuen puntu beraren inguruan: «Gai-jartzaileok badugu gure harrotasun puntua, gure sortzaile puntua, ‘puntazoa’ askotan. Hor izaten dugu gai bereziren bat xisteran gordeta. Literatura erabiltzen dugu horrelakoetan, egunkarietako puskak... Gai berezi horientzat baldintza bakarra dago: bertsotarako balio behar dute. Batzuetan badirudi ahaztu egiten zaigula. Gai-jartzaileak ahal badu nabarmendu egin behar du, baina nabarmentzeko bertsolariak daude».
Karlosek proposatzen duena da, gai-jartzaileak bertsolariago jokatzea: «Gai-emailea bat-batean aritu daiteke. Etxetik ekarri duen gidoia moldatu eta aldatu egin dezake testuinguruaren arabera, baita mementoan gaiak asmatu ere».
Bestalde, Karlosen hitzetan bertsolariak gai-jartzaileago jokatu behar luke, aktiboago. «Bertso-afarietan eta libreko saioetan bertsolariek duten gidaritza gaitasuna piztu dezatela jaialdietan ere, saioaren karga gai-emailearen bizkar utzi gabe. Jaialdietan gai-emaileak agintzen du nork, noiz eta zeri kantatu. Eta bertsolariak beti betetzen du agindua. Baina bertsolariak ausartago joka dezake, kantatzeko txanda berea ez delarik ere aulkitik altxa eta bertsotan hasteko. Bestalde, bertsolariak jarri dioten gai bati uko egin eta beste bat eskatzeko aukera izan behar du».
DOINUA GAI. Andoni Egañak honela azaldu zuen doinuek gaiekin duten harremana: «Gai bakoitzarentzako dagokion doinu eta neurria aukeratu behar da, entzulearengana hobeto iristeko. Bertsolariok hobeto gestionatu behar dugu gaia entzun eta ondoren izaten dugun denbora apurra. Gaia entzun, eta hasten gara ideia zazpi-sei silabatara tolestatzen, lehenengo bertsoa nola-hala salbatu nahian. Segundo batzuk hartu behar genituzke gaiari usaina, kolorea, tonua hartzeko». Zeren arabera aukeratzen da gai bat neurri txikian edo handian kantatu? Andoni Egañak azaltzen duenez, «badago halako uste bat errotua, gai arinak neurri txikian eta sakonak handian kantatu behar direla dioena. Uste dut ez dela hori irizpiderik egokiena. Ondokoari kantatu behar diogunean, ‘zu’ edo ‘aizak hi’ asko esan behar dugunean, neurri txikia da egokiagoa. Aldiz, publikoari kantatzen diogunean, ‘nire’ arrazoiak, ‘nire’ ikuspegia, ni ari denean hizketan, neurri handia».
Doinu eta neurri bakoitzak berak eragin dezake bertsokeran, erabiltzen diren arrazoietan. Hala dio Andoni Egañak: «Errepikapena duten doinuek bertsoen iradokitzeko gaitasuna, keinua, edo bi bertsolariren artean pixkanaka elkarrizketa osatzen joatea oztopatzen dute. Errepikapenak eskatzen du bukaeran arrazoi potoloa botatzea».
JAIALDIAK. Josu Goikoetxeak jaialdiak egituratzeko ohar hauek eman zituen: «Agurrak beharrezkoak dira saio mota guztietan, jaialdiaren liturgiak hala eskatzen baitu. Agurra kantatu eta hurrengo lanean, komeni da bertako gairen bat jartzea. Zuzenean fikziora jauzi egiten bada, aldaketa bortitzegia egiten baitzaio entzuleari». Jaialdiaren ardatza ofiziokako lana dela gogoratu zuen. Eta erritmoa hausteko ariketa bereziak sartu daitezkeela. Baina umore aldaketak ez bat-batean egiteko gomendatu zuen, «ez dadila entzefalograma bat atera».
GAIAREN MAMIA. Maialen Lujanbiok egun gaiak planteatzeko erabiltzen den modua jarri zuen zalantzan: «Gaiak zabala izan behar du, iradokitzailea, entzulearentzat eta bertsolarientzat ezaguna dena, erreala eta hurbilekoa. Askotan zehazten zaigu bertsolariak interpretatu behar duen pertsonaia, eta baita pertsonaia horren jarrera ere, eta ez zaigu sortzeko lekurik uzten, guretik ezer emateko. Nork bere ahotik kantatzeko moduko gaiak izan behar dute. Bertsolariak berak aukeratu behar du pertsonaia baten larruan sartu edo bere ahotik kantatu nahi duen».
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]